قۇزعىن قازاقستاندا جىل قۇسى بولىپ تاڭدالدى

استانا. KAZINFORM - قۇزعىن قازاقستانعا ءۇندىستان، پاكىستان، يەمەن جانە ساۋد ارابياسىنان قايتارىلا باستايدى. بۇل تۋرالى قازاقستاندىق بيوالۋانتۇرلىلىكتى ساقتاۋ قاۋىمداستىعى ءمالىم ەتتى.

2025 жылы құзғын Қазақстандағы жыл құсы болып таңдалды
Фото: tabigat.media

قازاقستاندىق بيوالۋانتۇرلىلىكتى ساقتاۋ قاۋىمداستىعى (ا س ب ك) جانە قازاقستان قۇستارىن قورعاۋ وداعى «جىل قۇسى» ناۋقانى بارىسىندا داۋىس بەرۋدى وتكىزىپ، ناتيجەسىندە قۇزعىن يۋركتەن (Fringilla montifringilla) وزىپ شىقتى، ولارعا سايكەسىنشە %60 جانە %40 داۋىس بەرىلگەن. 

قۇزعىن (Neophron percnopterus) - سۇڭقار تارىزدىلەر وتريادىنىڭ قارشىعا تۇقىمداسىنا جاتاتىن جۇرتشىلار تۋىسىنىڭ ءبىر جالعىز ءتۇرى، جىرتقىش قۇس. قازاقستاندا تيان- شان تاۋىنىڭ سىلەمدەرىن، ءۇستىرت پەن ماڭعىستاۋدىڭ قۇلاما جارلارىن مەكەندەيدى.

دەنە تۇرقى 58 - 66 س م، قاناتىنىڭ ۇزىندىعى 1,6 - 1,7 مەتر (جايعاندا)، سالماعى 2,5 كيلوگرامم. تۇمسىعى ۇزىن ءارى وتە جىڭىشكە بولادى. ەرەسەكتەرى سۇرعىلت ءتۇستى، قاناتتارىنىڭ شەتىندە قارا جولاقتارى بار، باسى مەن جەمساۋى قاۋىرسىنسىز، تىقىر. بالاپاندارىنىڭ ءتۇسى - قوڭىرقاي. ءۇنسىز، قالىقتاپ ۇشادى.

2025 жылы құзғын Қазақстандағы жыл құсы болып таңдалды
Фото: tabigat.media

قازاقستاندا ورتا ەسەپپەن شامامەن 502 جۇپ قۇزعىن ۇيالايدى. بۇل - سانى ازايىپ بارا جاتقان سيرەك كەزدەسەتىن ءتۇر، ول قازاقستاننىڭ قىزىل كىتابىنا ەنگىزىلگەن. IUCN قىزىل تىزىمىندە قۇزعىن قۇرىپ كەتۋ ءقاۋپى ءتونىپ تۇرعان قۇستار تىزىمىنە ەنگىزىلگەن، ياعني بۇل ءتۇردىڭ 20  جىل نەمەسە 5 ۇرپاق ىشىندە جويىلۋ مۇمكىندىگى %20 دى قۇراپ وتىر.

ولار ماڭعىشلاق، قاراتاۋ، قىرعىز جانە تالاس الاتاۋىنىڭ الاسا تاۋلارىندا، شۋ- ىلە تاۋلارىندا، ىلە جانە جوڭعار الاتاۋلارىندا ۇيا سالادى. كوبىنە جارتاس قۋىستارىنا ۇيالايدى.

2025 жылы құзғын Қазақстандағы жыл құсы болып таңдалды
Фото: tabigat.media

اتاپ وتىلگەندەي، قۇستار براكونەرلەردىڭ نەمەسە باسقا جىرتقىشتاردىڭ قۇربانى بولۋ جانە ۋلى جەممەن، ءوز تاعامىنان ۋلانۋ ءقاۋپى جوعارى - ۆەتەريناريادا قولدانىلاتىن ستەرويدتى ەمەس قابىنۋعا قارسى پرەپاراتتار، مىسالى، ديكلوفەناك، كەتوپروفەن، فلۋنيكسين ولەكسە جەيتىن قۇستار ءۇشىن قاۋىپتى، سوندىقتان مۇنداي پرەپاراتتار سالۋ ارقىلى ەمدەلگەن مالدى ازىعىنا پايدالانعان قۇس قىرىلۋى مۇمكىن.

جىرتقىش قۇستاردىڭ بۇل ءتۇرى جانۋارلار مەن ادامدار اراسىندا قوزدىرعىش باكتەريالار، ۆيرۋستار، ساڭىراۋقۇلاقتاردىڭ تارالۋىنا جول بەرمەي، ولاردىڭ مەكەندەيتىن ورتاسىن تازا ۇستاۋ ارقىلى قورشاعان ورتاعا ءوز ۇلەسىن قوسادى.

سوڭعى جاڭالىقتار