قىتاي نارىعىن زەرتتەگەن كاسىپكەر قازاقستاندا قانداي زاۋىت اشسا تابىستى بولاتىنىن ايتتى

 باقتيار وسەربەك ۇلى - كاسىپكەر. ول بۇعان دەيىن تەحنيكالىق جوندەۋ ورتالىعىندا (ت ج و) مەحانيك بولعان. وسى سالانى تەرەڭدەي زەرتتەپ ءوزى تەحنيكالىق جوندەۋ ورتالىعىن ءبىر قالادان اشقان.

ىزدەنۋ مەن ەڭبەكتى قابات ءوربىتىپ ءۇش جىلدا جەتى قالادان تەحنيكالىق جوندەۋ ورتالىعىنىڭ سانىن 460 قا جەتكىزگەن. از ادامنىڭ كۇشىمەن وراسان ءونىم ءوندىرۋ قاعيداسىمەن ەڭبەك ەتەتىن كاسىپكەر بۇل كۇندە قىتايداعى شاعىن ءوندىرىس ورتالىقتارىن زەرتتەپ ءجۇر. جۋىردا وسى ەلدىڭ دامۋ ۇدەرىسىن باعامداپ قايتقان مامانمەن تىلدەسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى.

- باقتيار مىرزا، كاسىپكەردى كوتەرەتىن قاعيدا ۇنەمى ىزدەنىس، ءىلىم- ءبىلىم جيناۋدان تۇرادى دەيدى ءسوز ساتىپ جۇرگەن بىلگىشتەر.

- كاسىپتە جۇرگەنىمىزدە ءوز باعدارىمىزبەن ارەكەت ەتتىك. ءبىراق ۇنەمى تىعىرىققا تىرەلىپ، شىعىنعا ءجيى باتۋ، العا جىلجۋ بولمادى. سودان كەيىن ءبىلىمدى كوتەرۋ ماقساتىندا ىزدەنىپ، شەتەلدىك مامانداردان ءىلىم ۇيرەنىپ، تانىم كوكجيەگىمىزدى كەڭەيتۋدى ماقسات تۇتتىق. كانادادان لين تەحنولوگياسىنىڭ قولدانۋ ءادىسىن مىقتاپ سىڭىردىك. سوندىقتان ءوز تاجىريبەمە سۇيەنىپ باعامدار بولسام، قاي سالانى ورىستەتەمىن دەسەڭ دە ءبىلىم مەن ىزدەنىس قاجەت.

- ءوزىڭىز تەرەڭدەي وقىدىم دەگەن لين تەحنولوگياسىنىڭ تيىمدىلىگىن ايتساڭىز.

- 2020 -جىلعا ياعني الەمدى شەڭگەلدەگەن كارانتينگە دەيىنگى كەزەڭدە كاسىپكەرلىك دەگەندە كوز الدىمىزعا الىپ زاۋىت، مىڭداعان ادام قاربالاستا جۇمىس ىستەيتىن ءوندىرىس ورنى ەلەستەيتىن. لين تەحنولوگياسىنىڭ تانىم- تۇسىنىگى مۇنداي پايىمعا مۇلدە قايشى. امەريكالىق جۇيە لين تەحنولوگياسىنىڭ تاپسىرلەۋى بويىنشا بۇگىنگى كۇننىڭ كاسىبى، ءوندىرىسى دەگەندە از جۇمىس كۇشىمەن، شاعىن قۇرىلعىمەن قۇستىڭ ۇياسىنداي عانا اۋماقتا زاۋىت اشىپ، مول ءونىم ءوندىرۋ. وسى كۇندە كاسىپكەرلىك ءورىسىن لين تەحنولوگياسىنا سۇيەگىنە دەيىن سىڭىرگەندەر وسىلاي قابىلدايدى.

ءبىز قىزىلوردا قالاسىنان اشقان تەحنيكالىق جوندەۋ ورتالىعىن (ت ج و) ەلىمىزدىڭ جەتى قالاسىندا دامىتىپ، 460 ورتالىققا جەتكىزدىك. وسىنداي اۋقىمدى جۇمىستى ارقالاپ ءجۇرىپ كوزىمىزدىڭ جەتكەنى - كاسىپكەرلىكتە ساتىپ الىپ ساتۋمەن شۇعىلدانۋ اركىمنىڭ «جەمساۋىنا» ءوزىڭدى ماتاپ بەرۋ ەكەن. مۇنى مەن ءوزىمىزدىڭ باسىمىزدان وتكەرگەن جايت بولعاندىقتان ايتىپ وتىرمىن. ەلىمىزدىڭ ءار قالاسىنا قىتايداعى زاۋىتتاردىڭ ونىمدەرىن دەلدالسىز تىكەلەي جەتكىزىپ بەرۋ جۇمىسىن قولعا الىپ ەدىك. بۇل شارۋادا دا سەنىم ارتقان ادامدارىمىز ءبىزدىڭ ۇستىمىزدەن الاتىن ەڭبەكاقىلارىنان سىرت پايدا كورىپ بەرەكەمىزدى قاشىردى. سودان كەيىن ويلانا كەلە قىتايعا ساپارلاپ بارىپ، زاۋىتتاردىڭ جۇمىسىن ءوزىمىز زەرتتەگەن ءجون دەپ تۇيسىندىك. ويىمىز الداماپتى، ءبىز قىتايدىڭ شاعىن زاۋىتتارىنىڭ جارمەڭكەسىنە تاپ بولدىق دەسەك، ءسوزىمىز جالعان بولماس. بۇل حالىقتا مىناداي ءتامسىل بار ەكەن وسى كاسىپكەرلىكككە، وندىرىسكە قاتىستى. «قالانى تاۋارىڭمەن تولىقتاي قامتاماسىز ەتەم دەسەڭ، اۋىلدان باستا. اۋىلدان كاسىبىڭدى باستاۋ ءۇشىن بىردەن وراسان وندىرىسكە سوقتىقپا، تام- تۇمداپ ءىسىڭدى ىلگەرى جۇرگىز» دەگەن اقىل ايتادى. ولاردىڭ مۇنداعى اۋىلدا كاسىبىڭدى ءوندىرىستىڭ از كولەمىنەن باستا دەگەنى ءار ۇيدە بىردەن شاعىن ءوندىرىس سەحى بار ەكەنىن مەڭزەگەنى دەپ تۇسىندىك. وسىلايشا شاعىن عانا ءبىر اۋىلدىڭ اياداي ءوندىرىس ورىندارىنان وندىرىلگەن ونىمدەرى جەر جۇزىنە جونەلتىلىپ جاتىر.

- شاعىن زاۋىتتى ساتىپ الىپ ورناتۋدا بارلىق ءتۇرىن اكەلۋ ءتيىمسىز ەمەس پە؟

- ارينە، شاعىن زاۋىتتى اكەلۋدە بىزگە كەز كەلگەنىن جەتكىزە بەرگەن قول بولمايدى. ونىڭ شيكىزاتىن زەرتتەۋ كەرەك، ءونىمدى الاتىن تۇتىنۋشىنى دا باعامداۋ ماڭىزدى. وسى جاعىن ەسكەرە وتىرىپ، از ادامنىڭ كۇشىمەن كوپ ءونىم شىعاراتىن ءارى حالىقتىڭ كۇندەلىكتى قولدانىسىنا قاجەتتى تاۋار ءتۇرىن وندىرەتىن سەحتىڭ قۇرىلعىسىن اكەلىپ ورناتقان وڭتايلى دەپ شەشتىك. قازىر وسى باعىتتا كاسىبىمىزدى ءوربىتىپ كەلەمىز. مىسالى كۇندەلىكتى تۇتىناتىن ءيىسسابىن، سۋسابىن، قاعاز مايلىق دەگەن سەكىلدى اسا قاجەتتى تۇرمىستىق زاتتاردى وندىرگەن ءتيىمدى. كيىم جۋعاندا قولداناتىن ۇنتاق، ىدىس- اياققا قاجەتتى سۇيىقتىق سىندى تاۋار وندىرگەن ءونىمدى بولادى.

- بىزدە قويدىڭ ءجۇنى مەن تەرىسى تىم ارزىمايتىن باعامەن ساتىلادى. ءوزىڭىز كورگەن قىتايدان وسى ءجۇن، تەرى وندىرەتىن شاعىن سەحتى ءار اۋىلدا ورناتىپ، ىسكە قوسسا، مال باققان اعايىننىڭ دا الەۋمەتتىك الەۋەتى كوتەرىلەتىن ەدى.

- ارينە، سونى جۇزەگە اسىرساق، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ دا تابىسى ارتادى، باققان مالىنىڭ ەتى عانا ەمەس، ءجۇنى مەن تەرىسى دە پۇل بولادى. بىزدە قويدىڭ جۇنىنەن سىرت ماقتا ءوسىرۋ جۇيەلى جولعا قويىلعان. دەمەك، شيكىزاتتان قول قىسقا بولمايدى. ماقتانى وڭدەپ سۇلگى شىعاراتىن تسەحتى ورناتسا، ءتيىمدى مە، ءتيىمدى. قويدىڭ ءجۇنى ەن تەرىسىن قايتپەك كەرەك دەيسىز. راسىندا ونى ءوندىرىپ كادەگە جاراتاتىن سەح ورناتۋ كەرەك. بۇل باعىتتا مەن كورشىمىزدىڭ مىناداي ءبىر ءسالىسىن قولدانعان ءتيىمدى مە دەپ ويلايمىن. قىتايدا ءبىر ءونىمدى وندىرۋدە وتباسىنىڭ مۇشەلەرى ۇيىمداسىپ ءىس اتقارادى. مىسالى قىتايداعى ءبىر ءۇيدىڭ ءتورت بالاسى بار دەلىك. سول ءتورت باۋىر بىرلەسىپ كاسىپ اشادى. ءۇيدىڭ كەنجەسى قويدىڭ ءجۇنىن قىرقاتىن ستانوكتى ىسكە قوسىپ قوي قىرقادى. وعان تەتە وسكەن ءۇشىنشى بالا قىرقىلعان ءجۇندى جۋاتىن زاۋىتتىڭ يەسى بولادى. ەكىنشى ۇل جۋىلعان ءجۇندى وڭدەيتىن سەحتىڭ قوجايىنى، جۋىلعان ءجۇندى ءيىرىپ ءجىپ شىعارادى. شاڭىراقتىڭ تۇڭعىشى ءوزىنىڭ شاعىن زاۋىتىندا دايىن ونىمنەن كيىم- كەشەك، شۇلىق شىعارىپ نارىققا ۇسىنادى. مىنە، تاجىريبە الىپ، ۇيرەنەم دەسەڭىز كورشىمىزدىڭ قولعا العان ارەكەتى وسىنداي. تۇتىنعان زاتتىڭ قالدىقتارىن دا قايتا وڭدەپ باسقا ءبىر زاتتىڭ وندىرىسىنە شيكىزات رەتىندە پايدالانۋعا بولادى. سوندىقتان دا پرەزيدەنت ق. توقايەۆتىڭ جولداۋىندا قامتىلاتىن شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتى دامىتامىز دەسەك، بىزگە وسىنداي شاعىن سەح، زاۋىتتى اكەلىپ ىسكە قوسقان الدەقايدا ءتيىمدى ءارى مۇنىڭ الدەقاشان ۋاقىتى جەتتى دەر ەدىم. ءبىز وسىلاي بەيقام جۇرە بەرسەك كوپ نارسەگە «قولىمىزدى مەزگىلىنەن كەش سەرمەيمىز».

قۋانىش نۇردانبەك ۇلى

egemen.kz