قىرعىزستان پرەزيدەنتى بىشكەكتەگى وقيعا جونىندە ۇندەۋ جاسادى
استانا. KAZINFORM - قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى سادىر جاپاروۆ 17-18-مامىردا بىشكەكتە بولعان وقيعا بويىنشا قىرعىزستاندىقتارعا بەينەۇندەۋ جاسادى. بۇل تۋرالى Kazinform اگەنتتىگىنىڭ مەنشىكتى ءتىلشىسى حابارلايدى.
قىرعىز كوشباسشىسى مەملەكەتتىڭ قوعام ومىرىندە بارلىعىن الاڭداتاتىن جاعىمسىز وقيعاعا تاپ بولعانىن اتاپ ءوتتى. وقيعانىڭ ءمانىن تۇسىنبەي، ارانداتۋشىلىققا بوي الدىرعان توپتاردىڭ ارەكەتىنەن قىرعىز حالقى مەن مەملەكەتىنىڭ كوپ بولىگى سىن- قاتەرگە ۇشىرادى.
«18-مامىر كۇنى ينتەرنەتتە 13-مامىردا بولعان وقيعا تۋرالى ءارتۇرلى اقپارات پەن بەينەماتەريالداردىڭ تارالۋىنىڭ قانداي سالدارعا اكەپ سوققانىن كوردىك. ەگەر قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى جەدەل شارالار قابىلداپ، ءوز ءىس-ارەكەتتەرىن جۇرتشىلىققا دەر كەزىندە تۇسىندىرگەندە، مۇنداي ۋشىعۋ بولماس ەدى. ىشكى ىستەر مينيسترلىگى 13-مامىردا بولعان وقيعاعا كىنالىلەردى ۇستادى جانە جەدەل ارەكەت ەتتى. ءبىراق، وكىنىشكە قاراي، جاعدايدى شيەلەنىستىرۋگە مۇددەلى باسقا كۇشتەر مۇنى پايدالانىپ كەتتى. ءبىزدىڭ پاتريوتتىق كوزقاراستاعى جاستارىمىزدىڭ شەتەلدىك ازاماتتاردىڭ زاڭسىز كوشى-قونىن توقتاتۋ جانە مۇنداي قىزمەتكە جول بەرەتىندەرگە قاتىستى قاتاڭ شارالار قابىلداۋ تالاپتارى، ارينە، دۇرىس. مۇنداي تالاپتار بۇرىن دا قويىلعان. ءتيىستى مەكەمەلەر بۇل ماسەلەلەردى تالداپ، قاجەتتى شارالاردى قابىلداي باستاعانى بەلگىلى»، - دەدى ول.
زاڭسىز جۇرگەن شەتەلدىك ازاماتتاردى انىقتاۋ جۇمىستارىن م ۇ ق ك جانە ءى ءى م جۇرگىزدى.
«الايدا سىزدەر ينتەرنەتتەگى كەز كەلگەن حابارعا سەنىپ، جاعدايدى وبەكتيۆتى باعالاي الماي، ۇلتتىق الاۋىزدىقتى قوزدىراتىن ارانداتۋشىلىق ۇندەۋلەرگە بوي الدىردىڭىزدار جانە ءبىزدىڭ دامۋ جولىنا تۇسكەن مەملەكەتىمىزگە جانە ەجەلگى زاماننان بەرگى قوناقجايلىلىعىمەن تانىمال حالىققا زيان كەلتىردىڭىزدەر. بۇل وتە وكىنىشتى!» - دەپ اتاپ ءوتتى س. جاپاروۆ.
قىرعىزستان پرەزيدەنتى 13-مامىرداعى وقيعا تەرگەلىپ جاتقاندا كىنالىلەر ۇستالعانىن، جاعدايدىڭ ءمان-جايى انىقتالعانىن جەتكىزدى. بۇل وقيعا تۋرالى ۆيدەو 18-مامىردا ينتەرنەتكە جۇكتەلدى جانە بۇل جاستاردى ودان ءارى ارانداتىپ، جالعان ۇلتجاندىلىق سەزىمىن تۋدىراتىن ينتەرنەت- پوستتارمەن بىرگە تارالعان.
«بيلىككە كەلە الماعاندار، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى قۇپتامايتىندار جانە باس بوستاندىعىنان ايىرىلعاندار ادەيى ارانداتۋشىلىق اقپارات تاراتۋ ءۇشىن WhatsApp توپتار مەن جالعان اككاۋنتتار قۇرعان»، - دەدى پرەزيدەنت.
18-مامىرعا قاراعان ءتۇنى جاعدايدىڭ ودان ءارى شيەلەنىسۋىنە جانە ودان دا اۋىر وقيعالارعا جول بەرمەۋ ءۇشىن كوشەگە شىققان جاستاردى توقتاتۋعا كۇش-جىگەر جۇمسالعان.
«جاستاردىڭ كۇش قولدانۋ ارقىلى تاراتىلماعانى بارشاعا ايان. ولاردىڭ اراسىندا قارۋ-جاراقپەن تارتىپسىزدىك جاساعىسى كەلەتىندەر بار ەكەنى جەدەل حابارلاندى. ميليتسيا قىزمەتكەرلەرى ادامداردى كۇشپەن تاراتا باستاعاندا، ولاردىڭ اراسىندا بلوگەرلەر مەن ارانداتۋشىلار دايىن تۇردى جانە بيلىك ادەتتەگىدەي قىرعىزداردى قورعاۋدىڭ ورنىنا باسقالاردى قولدادى جانە ءوز حالقىن قورلاي باستايدى دەپ، جاپپاي كوتەرىلىسكە شاقىراتىن بەينەحابارلاما تاراتۋدى جوسپارلاعان»، - دەدى ول.
س. جاپاروۆتىڭ ايتۋىنشا، قىرعىزستاننىڭ جاس پاتريوتتارى وسى ءبىر قاۋىپتى جاعداي تۋرالى بىلمەگەن، جاستار مەن بۇكىل حالىق بۇل لاڭعا سەنىپ كەتە جازداعان.
«مەن كۇش قۇرىلىمدارىنا جاعدايدى باقىلاۋعا الۋعا، جاستارمەن ۇزدىكسىز ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە جانە ەش قاقتىعىسسىز تۇراقتاندىرۋعا تىرىسۋعا بۇيرىق بەردىم»، - دەپ ءتۇسىندىردى ەل پرەزيدەنتى.
پرەزيدەنت توناۋ، پوليتسياعا شابۋىل نەمەسە جاتاقحانالارداعى ستۋدەنتتەرگە شابۋىل باستالعان جاعدايدا قاتاڭ شارالار قابىلداناتىنىن ايتتى.
«باقىتىمىزعا وراي، ەشتەڭە جوق. ارينە، باسىندا ستۋدەنتتەردىڭ تۇرعىلىقتى جەرىنە شابۋىل جاساماق بولعان بۇزاقىلار بولدى. ءبىز ولاردى توقتاتا الدىق. ەندى ولاردىڭ بارلىعى ءتيىستى جازاعا تارتىلادى. ءبىز قۇقىقتىق مەملەكەت قۇردىق. ەندى ءتارتىپ ورناتامىز. ءتارتىپ بولماسا، ەشقانداي مەملەكەت دامي المايدى. قىلمىسكەرلەردى ەش تەرگەۋسىز، ايۋاندىقپەن جازالاۋعا جول بەرىلمەيدى. جازالاۋ ءۇشىن سوت بار، بيلىك بار. ءبىز بۇل جاعدايدان ماڭىزدى ساباق الدىق. بۇدان بىلاي حالىق مۇنداي ۇندەۋلەردى ارانداتۋشىلىققا بوي الدىرماي، بايىپپەن جانە ساقتىقپەن قارايدى دەپ ۇمىتتەنەمىز. ەگەر مۇنداي وقيعا قايتالانسا، العاشقى مينۋتتاردان-اق كۇشپەن تارقاتۋ باستالادى. قىرعىزستان ازاماتى نەمەسە شەتەلدىك بولسا دا، مەملەكەتىمىزدىڭ تۇتاستىعىنا قول سۇققاندار نەمەسە تارتىپسىزدىك جاساعاندار قاتاڭ جازالانادى»، - دەدى س. جاپاروۆ.
سادىر جاپاروۆ تۋريزم جانە ەڭبەك كوشى-قونى ماسەلەلەرىن قوزعاي وتىرىپ، ەلدىڭ وزدىگىنەن دامىمايتىنىن، سىرتقى الەممەن تىعىز بايلانىستا العا جىلجىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى. بولعان وقيعا قىرعىزستانداعى جانە قىرعىز ەڭبەك ميگرانتتارى اراسىنداعى كەلىم-كەتىمگە اسەر ەتەدى.
«مۇنى ايتقان سەبەبىم، ءبىز سىرتقى الەممەن قارىم-قاتىناسىمىزدى، دامىپ كەلە جاتقان ينۆەستيتسيالاردى، تۋريزمدى جانە قوناقجايلىلىق ادەتىمىزدى بۇزباۋعا تىرىسۋىمىز كەرەك. شەتەلدە جۇرگەن ۇلدارىمىز بەن قىزدارىمىز دا وسىنداي كوزقاراسقا تاپ بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ەستە ۇستايىق. بۇل تۋرالى دۇرىس ويلانا الاتىن جانە ءوز ءىس-ارەكەتىنە مۇقيات قارايتىن بارلىق وتانداسىمىز ايتىپ جاتىر»، - دەيدى ول.
ستاتيستيكاعا سايكەس، بۇگىندە قىرعىزستاندا 6,5 مىڭنان استام جۇمىس ورنى بوس تۇر.
«الداعى جىلدارى تاعى ون مىڭداعان جۇمىس ورنى اشىلادى، ويتكەنى ءبىز ۇلكەن جوبالاردى جۇزەگە اسىرا باستايمىز. ءبىزدىڭ وتانداستارىمىز بۇل جۇمىس ورىندارىنا بارمايتىندىقتان، ءبىزدىڭ كاسىپكەرلەر شەتەلدىك ەڭبەك ميگرانتتارىن شاقىرىپ، ولارمەن كەلىسىمشارت جاساسۋعا ءماجبۇر. ەگەر قازىر ولار جۇمىسقا قابىلدانباسا جانە جۇمىس كۇشىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى تۋىنداسا، ىسكە قوسىلعان كاسىپورىندار توقتايدى. كاسىپكەرلەر بانكروتقا ۇشىرايدى. ءبىزدىڭ ەكونوميكامىز كوتەرىلمەيدى»، - دەدى ول.
قازىرگى ۋاقىتتا قىرعىزستاندا جۇمىس ىستەيتىن ەڭبەك ميگرانتتارىنىڭ سانى نەبارى 5 مىڭ 322 ادام. وعان قوسا، 42620 شەتەلدىك ستۋدەنت بار.
«ءبىز بۇعان قۋانۋىمىز كەرەك. الايدا جاقىندا بولعان جاعىمسىز وقيعالار ءبىزدىڭ ۇمتىلىسىمىز بەن قۇندىلىقتارىمىزعا سايكەس كەلمەدى»، - دەدى سپيكەر.
س. جاپاروۆ قىرعىزستاننىڭ ەلگە زيان كەلتىرەتىن، حالىقتىڭ مۇددەلەرىنە نۇقسان كەلتىرەتىن جانە قوعامنىڭ مورالدىق پرينتسيپتەرىن بۇزاتىن بارلىق زاڭسىز ارەكەتتەردەن باس تارتاتىنىن ايتتى.
ول جاستاردى شىدامدىلىق تانىتۋعا جانە كۇماندى ۇندەۋلەرگە كونبەۋگە شاقىردى. قىرعىز جاستارىن كوشەگە شىعارىپ، كەشەگىدەي وقيعالار جاساپ، وزدەرىنىڭ قاستاندىق ويى ءۇشىن پايدالاناتىندارعا قارسى قاتاڭ شارالار قابىلداناتىنىن ەسكەرتتى. سونداي-اق، ءوز تاعدىرىن مەملەكەتكە سەنىپ تاپسىرعان ادامداردىڭ تىنىشتىعى، ەلدىڭ بىرلىگى، قادىر-قاسيەتى، ونىڭ دامۋى كوپتەگەن ارانداتۋشىلاردان الدەقايدا جوعارى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«ءبىز ەلدى قۇقىقتىق الاڭعا شىعارۋ ارقىلى دامىتۋعا انت بەردىك. ءبارىمىز ادىلەت الدىندا، ۇلتتىق زاڭدار الدىندا تەڭبىز! بىرەۋدى جوعارى، بىرەۋدى تومەن كورۋگە جانە الالاۋعا قۇقىعىمىز جوق. مۇنى ءبىزدىڭ ەلگە كەلگەن قوناقتارىمىز جاقسى بىلەدى جانە تۇسىنەدى. بۇدان بىلاي ءتارتىپتىڭ تالابى قاتاڭ بولادى. ەلىمىزدە بەيبىتشىلىك، كەلىسىم جانە دامۋ بولادى»، - دەپ قورىتىندىلادى قىرعىزستان پرەزيدەنتى.
اۆتور
ايجان سەرىكجان قىزى
