قۇراننىڭ كونە نۇسقالارى

ەلىمىزدە يسلام تاريحىنا قاتىستى كونە جادىگەرلىكتەر از ەمەس. سونىڭ ءبىر پاراسىن مەملەكەتتىك ورتالىق مۋزەيدە اشىلعان «يسلام رۋحانياتى» كورمەسىنەن كەزدەستىرەسىز.

كورمە تورىنەن ورىن العان ەكسپوناتتار مازمۇندىق ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي قۇران نۇسقالارى، تاپسىرلەر، مۇحامماديا جانە مۇحتاسار كىتاپتار، ءدىني مازمۇنداعى ليتوگرافيالىق باسپا باسىلىمدارى دەپ بىرنەشە توپقا بولىنگەن. مۇنداعى كورەرمەن نازارىنا العاش رەت ۇسىنىلىپ وتىرعان بىرەگەي قۇندى جادىگەر - بۇراما قاعاز تۇرىندە جاسالعان پايعامبارلار شەجىرەسى. ۇزىندىعى - 4 م، 45 س م قۇرايتىن شەجىرەنىڭ ەنى - 25 س م. قولجازبادا ادام اتادان باستاپ مۇحاممەد پايعامباردى قوسا العاندا 25 پايعامبار اۋلەتىنىڭ، ءتورت ءادىل حاليفانىڭ جانە ورتاعاسىرداعى سوپىلىق اعىمنىڭ ۇستازى جالالاددين رۋميدىڭ شەجىرەسى قامتىلعان.

سونداي- اق كورمەگە وراما قاعاز تۇرىندە جاسالعان ەرەكشە قولجازبا قۇران نۇسقاسى (ۇزىندىعى - 9 م، 50 س م، ەنى - 2,5 س م.) قويىلعان. قۇراندا 114 سۇرە ءماتىنى وتە ۇساق ارىپتەرمەن بولەك- بولەك تەرىلىپ، اللا تاعالانىڭ ءتورت كوركەم ەسىمى قوسا بەرىلگەن.

حرونولوگيالىق تۇرعىدان قاراستىرار بولساق، قورداعى قۇراننىڭ ەڭ كونەسى 1054 ھيجري/1643 ءميلادي جىلدارى جارىق كورگەن. ولاردىڭ دەنى شىعىستىڭ كونە قالالارى ىستانبۇل، مۋمباي، مىسىر باسپاحانالارىندا، رەسەيدىڭ پەتەربور، قازان سياقتى ءىرى ورتالىقتارى مەن ومبى، ورىنبور، تاشكەنت، سامارقان شاھارلارىنىڭ كونە باسپالارىندا باسىلىپ شىققان.

كورمەدە، اسىرەسە، قۇران كارىمنىڭ تاپسىرلەرى، دۇعالار جيناعى، ادام اتادان ⅩⅨ عاسىرعا دەيىنگى كەزەڭدەردى قامتيتىن قىسقاشا تاريحي شولۋ باسىلىمى، مۋزەي قورىنا ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيەۆ كىتاپحاناسىنان كەلىپ تۇسكەن مۋحامماديا كىتابى، مۇحامەدجان سەرالين جازعان «قوجالار شەجىرەسى» كوپشىلىكتىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋدىرادى.

كونە كىتاپتار كورمەسىنىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا قۇران كارىمدى العاش رەت قازاق تىلىنە اۋدارعان حاليفا التايدىڭ ۇلى ءابدىراحيم التاي، تاريحشى ءومىر وراز ۇلى، فيلوسوفيا، ساياساتتانۋ جانە ءدىنتانۋ ينستيتۋتى ءدىن تانۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى شاعىرباي دۇيسەنبەك ۇلى، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اعا وقىتۋشىسى، ءدىنتانۋشى جۇزەي امانقۇل ۇلى ءسوز الىپ، كورمەگە قويىلعان بىرەگەي جادىگەرلەردىڭ قۇندىلىعى جونىندە وي ءوربىتتى.

قازىرگى ۋاقىتتا ءتۇرلى اعىمنىڭ جەتەگىندە كەتكەن جاس بۋىندى يسلام مادەنيەتىمەن سۋسىنداتۋدا وسىنداي شارالاردىڭ ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنىن اتاپ وتكەن مەملەكەتتىك ورتالىق مۋزەي ديرەكتورى راشيدا حاريپوۆا، يسلام بۇكىل ادامزاتتىڭ رۋحاني كەمەلدەنۋىنە جانە مادەنيەتى مەن وركەنيەتىنىڭ دامۋىنا زور ۇلەس قوسقانىن، مۋزەي قورىنداعى قۇندى جادىگەرلەرگە شەتەلدىك عالىمدار مەن ءدىنتانۋشىلار ايرىقشا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىرعانىن جەتكىزدى.

الماتى

ارمان وكتيابر

egemen.kz