قازاقستاندىق عالىم قاتەرلى ىسىكتى ەمدەيتىن پرەپارات ازىرلەپ جاتىر
استانا. - NU جانىنداعى «National Laboratory Astana» بيوينجەنەريا جانە رەگەنەراتيۆتى مەديتسينا زەرتحاناسىنىڭ جەتەكشى عىلىمي قىزمەتكەرى باۋىرجان ۇمبايەۆ قاتەرلى ىسىكتى ەمدەيتىن پرەپارات ازىرلەۋ جولىنداعى عىلىمي زەرتتەۋلەرى تۋرالى ايتىپ، قازاقستاندىق عىلىمنىڭ كەمشىلىكتەرى تۋرالى ءسوز قوزعادى.
عالىمنىڭ ايتۋىنشا، ورتالىقتا ول كوپتەگەن عىلىمي زەرتتەۋمەن تانىسىپ، بارلىق باعىتتىڭ ىشىندە باعانالى جاسۋشالاردىڭ قارتايۋىنىڭ الدىن الۋ تاقىرىبىنا قىزىعۋشىلىق تانىتتى.
«كوپتەگەن زەرتتەۋ ينفاركت، ينسۋلت جانە قانت ديابەتى سياقتى ءتۇرلى اۋرۋلار كەزىندە مەزەنحيمالىق باعانالى جاسۋشالارمەن جۇرگىزىلەتىن تەراپيانىڭ ءتيىمدى بولاتىنىن كورسەتتى. الايدا دونوردىڭ جاسى وسى جاسۋشالاردىڭ قىزمەتىنە اسەر ەتەدى. ەگدە جاستاعى ادامداردىڭ جاسۋشالارى جاستاردىكىندەي ەمەس. مەنىڭ جۇمىسىم باعانالى جاسۋشالاردى جاسارتۋ ادىستەرىن ىزدەۋگە باعىتتالعان»، - دەيدى عالىم.
2020-جىلى عالىمدار توبى NU قارجىلاندىراتىن The Collaborative Research باعدارلاماسى ارقىلى گرانت جەڭىپ الدى. ولار ەسكى مەزەنحيمالىق باعانالى جاسۋشالاردا CDC42 اقۋىزىنىڭ بەلسەندىلىگىن تەجەۋ جاراقاتتاردىڭ تەز جازىلۋىنا اكەلەتىنىن دالەلدەدى.
سونىمەن قاتار باۋىرجان ۇمبايەۆ توق ىشەك قاتەرلى ىسىگىن ەمدەۋگە ارنالعان پرەپاراتتى ازىرلەۋمەن اينالىسادى. بۇل اۋرۋ كەزىندە CDC42 اقۋىزى شامادان تىس بەلسەندى بولىپ، ول قاتەرلى ىسىك جاسۋشىلارىنىڭ كوبەيۋى مەن تارالۋىنا اسەر ەتەدى. عالىم وسى اقۋىزدىڭ بەلسەندىلىگىن تومەندەتۋ قاتەرلى ىسىك اۋرۋىن جەڭۋگە اكەلۋى مۇمكىن دەيدى. قازىرگى ۋاقىتتا ول قاتەرلى ىسىككە قارسى پرەپاراتتى كەرەكتى جاسۋشالارعا جەتكىزۋ جولىن تابۋ بويىنشا جۇمىس ىستەپ جاتىر.
«ءبىز قاراستىرىپ وتىرعان جۇيە ءۇش نەگىزگى كومپونەنتتەن تۇرادى: CDC42 گە قارسى پرەپارات، جۇك كولىگى رەتىندەگى نانوبولشەكتەر جانە ارنايى گەل. ءبىز بۇل جۇيەنى زەرتحانالىق جاعدايدا ونىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن تيىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن جاسۋشالار مەن زەرتحانا تىشقاندارىن پايدالانا وتىرىپ سىنايمىز»، - دەدى ول.
2022 -جىلى عالىمدار ق ر عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ گرانتىن جەڭىپ الدى. زەرتتەۋ ناتيجەسىندە قاتەرلى ىسىك جاسۋشالارىنىڭ كوبەيۋىن، ميگراتسياسىن جانە ينۆازيۆتىلىگىن تەجەۋگە قابىلەتتى PEG- PLGA نانوبولشەگى جاسالدى.
«ءبىز ستۋدەنتتەردى ءوز زەرتتەۋلەرىمىزگە تارتۋعا تىرىسامىز. وسى نانوبولشەكتىڭ نەعۇرلىم جەتىلدىرىلگەن ءتۇرىن جاساۋ جوباسىنا NU مەديتسينا مەكتەبىنىڭ PhD ستۋدەنتى، باكالاۆريات ستۋدەنتى جانە ل. ن. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۇۋ ماگيسترانتى قاتىسىپ جاتىر. سونداي-اق زەرتتەۋگە ءال- فارابي اتىنداعى قازۇۋ ستۋدەنتتەرى تارتىلاتىن بولادى»، - دەدى ب. ۇمبايەۆ.
ودان كەيىن ب. ۇمبايەۆ قازاقستاندىق عىلىم تۋرالى ءوز ويلارىمەن ءبولىسىپ، ونىڭ كەمشىلىكتەرىنە توقتالدى. ول قازاقستاندا عىلىم ەشقاشان، ءتىپتى ەڭ قيىن كەزەڭدەردە - 90-جىلدارى دا ولمەگەنىن ايتتى.
«عىلىمدى قارجىلاندىرۋ كورسەتكىشى وتە تومەن بولعان كەزدەر ەسىمدە. ايتارلىقتاي وزگەرىستەر 2019 -جىلى گرانتتاردى ءبولۋدىڭ اشىق جۇيەسى قۇرىلىپ، قارجىلاندىرۋ ۇلعايعان كەزدە باستالدى. الايدا كوپتەگەن قازاقستاندىق عىلىمي مەكەمە ينفراقۇرىلىمىن جاڭارتۋدى قاجەت ەتەدى: وڭىرلىك جوعارى وقۋ ورىندارىندا قاجەتتى جابدىق جوق، ال ۇلتتىق مەكەمەلەردە زاماناۋي جابدىق جوقتىڭ قاسى. تاعى ءبىر ماسەلە - عىلىمي كونكۋرستاردىڭ، گرانتتار مەن باعدارلامالاردىڭ ۇلتتىق كەستەسىنىڭ بولماۋى. عالىمدار مينيسترلىكتىڭ بايقاۋلارىنا قاتىسۋ مەرزىمىن جوسپارلاي المايدى»، - دەيدى وتاندىق عالىم.
