قازاقستاندا گازەت-جۋرنالدار نەگە ولمەستىڭ كۇنىن كەشىپ ءجۇر
استانا. KAZINFORM - بۇگىن - قازاقستاندا باسپا ءسوز كۇنى. 1913 -جىلى 2-اقپاندا «قازاق» گازەتىنىڭ تۇڭعىش نومەرى جارىققا شىقتى. وسى داتاعا وراي، Kazinform ءتىلشىسى ايماقتارداعى مەرزىمدى باسىلىمداردىڭ جاي-كۇيىن زەردەلەپ كوردى.

قازىرگى عالامدىق ترەندكە ساي سيفرلى زاماندا ەلدەگى كوپتەگەن مەرزىمدى باسىلىم كوشتەن قالماۋدىڭ قامىن جاساپ جاتىر. وسى جەردە ءبىر سۇراق تۋىندايدى. بىرنەشە ۇرپاق جاتا-جاستانا وقىعان گازەتتەن نەگە باس تارتۋىمىز كەرەك؟
- گازەتتىڭ كادەگە جاراماي قالۋى - تابيعي قۇبىلىس جانە مۇنى توقتاتۋ مۇمكىن ەمەس. كەڭەس وداعى قۇلاعاننان كەيىن گازەتتى قارجىلاندىرۋ توقتادى. جىل سايىن قاعاز باعاسى ءوستى. قازىرگى كەزدە قازاقستاندا گازەت قاعازىن شىعاراتىن بىردە-ءبىر ءوندىرىس جوق. شيكىزات جوق دەپ ايتادى، ياعني قاجەتتى اعاش تاپپايسىز. ءبىراق قازىر جاڭا تەحنولوگيالار دا بار. ماسەلەن قامىستى الساق بولادى. ءبىراق بۇل - بولەك تاقىرىپ. سونىمەن بىرگە باسپاحاناعا قاجەتتى بوياۋ مەن قۇرال- جابدىق ماسەلەسى دە بار. ەلەكتر قۋاتى قىمباتتاپ جاتىر. باسپاحانا، گازەت شىعارۋ قىزمەتى دە ارزان ەمەس، - دەيدى «رابات» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى فاريدا شارافۋتدينوۆا.
گازەت قازىر مەملەكەتتىك تاپسىرىس، جازىلىپ الۋشىلار مەن جارناما ەسەبىنەن كۇن كورىپ وتىر.
- «قازپوشتا» دا ءوز قولتاڭباسىن قالدىرىپ كەلەدى. ولار تاريفتى كوتەرۋدى ۇمىتقان ەمەس. سوعان قاراماستان ءبىز قولدى ءبىر سىلتەمەي، تابانداپ تۇرمىز. قارمانعانىمىز - مەملەكەتتىك تاپسىرىس. جارناما دا بار. ءبىراق جارناما قازىر ەلەكتروندى ب ا ق-قا كەتىپ جاتىر. سونىمەن بىرگە گازەتتى جازدىرىپ الاتىن وقىرماندارىمىز بار. ال جەتكىزۋ، تاراتۋدا ايتارلىقتاي ماسەلە جوق. دەگەنمەن قازىرگى كەزدە گازەت دۇڭگىرشەكتەرى ازايدى، - دەپ جالعاستىردى ول ءوز ويىن.
كوپتەگەن باسىلىم ۇنەمدەۋگە كوشتى، سوعان ۇيرەنىپ تە قالدى.
- اپتالىق گازەتتىڭ شتاتى ازايدى. قازىر بىزدە باس رەداكتور، كوررەكتور، بەتتەۋشى مەن ەكى فريلانسەر عانا قالدى. ولارعا العىس ايتامىن. مەنشىك يەسى جالاقىمىزدى كوپتەن بەرى وسىرمەدى. شامامەن 10 جىل بولدى. قىزمەتكەرلەر بىرنەشە جۇمىستى قاتار الىپ جۇرگەن سوڭ عانا وسى جەردە ەڭبەك ەتۋىن جالعاستىرىپ كەلەدى. ال ءوزىم زەينەتكەرمىن، سول عانا قۇتقارىپ تۇر. جەلتوقسان ايىندا 156533 تەڭگە جالاقى الدىم. ال جەلتوقسانداعى زەينەتاقىم ودان كوپ، - دەيدى فاريدا شارافۋتدينوۆا.
گازەت وقىرمانىنىڭ ازايۋىنا تاعى ءبىر فاكتور اسەر ەتتى. كوبى اقپاراتتى الەۋمەتتىك جەلىدەن الادى.
- قازىر ءبىزدىڭ وقىرمانىمىز - جاسى ۇلكەن كىسىلەر. كوبى ينتەرنەت ءتىلىن مەڭگەرە الماي، «داستۇردەن» جاڭىلماي قاعاز بەن قالامعا سۇيەنەتىن ادامدار. ولار «گۋگلدى» تۇسىنبەيدى، ءاپ ساتتە ىزدەۋ تەتىگىن بىلمەيدى. مىنە وسى ادامدار ءالى كۇنگە دەيىن اقپاراتتى ءداستۇرلى ب ا ق-تان الادى. ولاردىڭ وعان قۇقىقى بار، - دەدى ول.
ال «كىزىلوردينسكيە ۆەستي» وبلىستىق گازەتى شامامەن 10 جىلعا جۋىق ۋاقىتتان بەرى «قازپوشتا» قىزمەتىن پايدالانبايدى. رەداكتورى بوتاگوز اجاربايەۆانىڭ ايتۋىنشا، گازەتتىڭ ولمەستىڭ كۇنىن كەشۋىنە ينتەرنەت كەڭىستىگىنىڭ اسەرى بار. بۇل - تەك ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى ماسەلە ەمەس. مۇنى ءتۇسىنۋ ءۇشىن ساراپشى بولۋدىڭ دا قاجەتى جوق. مەرزىمدى باسىلىم تارالىمىنىڭ ازايۋى - ءوز-ءوزىن اقتامايتىن سالا ەكەنىن كورسەتىپ وتىر.
- قىزىلوردادا 15 جىل بۇرىن «سىر مەديا» ج ش س قۇرىلدى. مەدياحولدينگ قۇرامىندا ەكى وبلىستىق، قالالىق، جاستار جانە بارلىق اۋداندىق گازەت بار. «قازپوشتا» جىل سايىن تاريفىن كوتەرەدى، ال كومپانيا ولاردان 9 جىل بۇرىن باس تارتتى. وبلىس ورتالىعىندا عانا ەمەس، اۋدانداردا دا ءوزىمىزدىڭ پوشتاشىلارىمىز بار. ءبىز جازىلۋدى، جەتكىزۋدى ءوزىمىز ۇيىمداستىرامىز. مەكەمەلەر مەن ۇيىمدار اراسىندا بايلانىس نىق. قانداي دا ءبىر ماسەلەگە قاراماستان بۇل جۇمىس ءبىر جۇيەگە قويىلعان. سونىمەن بىرگە ءبىزدىڭ ءوز باسپاحانامىز بار. مۇندا تەك ءبىزدىڭ گازەت ەمەس، رەسپۋبليكالىق باسىلىمدار دا شىعارىلادى. ونىڭ دا ءوز شىعىنى جەتەرلىك. قازىر قاعاز قىمبات. ەلىمىزدە قاعاز شىعاراتىن ءوندىرىس بولماعان سوڭ قاعازدى رەسەيدەن الامىز. بۇل دا قوسىمشا شىعىندى تالاپ ەتەدى، - دەيدى بوتاگوز اجاربايەۆا.
سونىمەن بىرگە باسپاحاناعا قاجەتتى بوياۋ، ەلەكتر قۋاتى، اۆتونىڭ قوسالقى بولشەكتەرى، ينتەرنەت قىزمەتى مەن قۇرال-جابدىقتار، جانار-جاعارماي باعاسى ءوسىپ جاتىر، ال وقىرماندار سانى ازايىپ بارادى.
- وسىدان 4-5 جىل بۇرىن «كىزىلوردينسكيە ۆەستي» وبلىستىق گازەتىنىڭ تيراجى 10 مىڭ بولسا، قازىر 6 مىڭ عانا. سەرىكتەستىكتىڭ بارلىق قىزمەتكەرى جازىلۋ ماۋسىمىندا بەلسەندى جۇمىس ىستەيدى. سوڭعى جىلدارى جارناما دا ازايدى. گازەتتە كادر تاپشى. جالاقىسى تومەن بولعان سوڭ جاس مامانداردىڭ كوبى كەتىپ قالدى، - دەيدى ول.
- دەگەنمەن، مەملەكەتتىك اقپاراتتىق ساياساتتى جۇرگىزىپ وتىرعان وبلىستىق گازەت ءالى دە مەديا نارىقتا ءوز ورنىن ساقتاپ قالادى. ب ا ق اراسىندا وبەكتيۆتى، سەنىمدى اقپارات تاراتىپ وتىرعان جالعىز باسىلىم بولىپ تۇر.
«يۋجنىي كازاحستان» قوعامدىق- ساياسي گازەتىنىڭ باس رەداكتورى دا ءوز وي-پىكىرىن ورتاعا سالدى. مارينا ليمارەنكو دا مۇنىڭ قازاقستان عانا ەمەس، الەمدەگى تەندەنتسيا ەكەنىنە قوسىلادى. ونىڭ ويىنشا، تاريحى باي ب ا ق-تار اراسىندا بۇعان دەيىن دە، قازىر دە ماڭىزدى ءرول اتقارىپ وتىرعان مەرزىمدى باسىلىمدار بار. ال وندا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن جۋرناليستەر ءوز ءىسىنىڭ بىلگىرى. ولار جازعان ءار ماقالانىڭ قوعامعا اسەرى بار.
- ءبىزدىڭ ەلىمىزدە گازەتتەر، اسىرەسە ايماقتىق باسىلىمدار قيىن كەزەڭدى وتكەرىپ جاتىر. تيراج ازايدى، گازەت جۋرناليستەرىنىڭ بەدەلى دە تومەندەدى. جەدەل اقپارات الىپ قانا قويماي، ادامدارعا سۇراق قويىپ، سول جەردە تۇزدىعىن ىرىكتەپ الۋ دا ونەر. جاستار گازەتكە قاراي اياق باسپايدى. جالاقىسى از، تالابى كۇشتى. ءوز ويىن انىق ءارى تۇسىنىكتى ەتىپ جەتكىزۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلمەيدى. ءبىلىم سالاسىنداعى كوپتەگەن رەفورما مەن ءىس-تاجىريبەدەن سوڭ ونداي ادامدى تابۋ قيىن، - دەيدى ول. - ءبىز شىعارىپ وتىرعان گازەت تاريح، گەوگرافيا، ورىس ءتىلى پاندەرى مۇعالىمدەردىڭ كومەكشى قۇرالى بولا الادى. ونى مەكتەپ ديرەكتورلارى تۇسىنە بەرمەيدى، سوندىقتان جازىلۋدان باس تارتادى.
مارينى ليمارەنكونىڭ سوزىنشە، گازەت بەدەلىن مەملەكەتتىك دەڭگەيدە كوتەرۋ كەرەك.
- سول كەزدە پوشتا گازەتتى ۋاقتىلى جەتكىزەدى، قالا مەن اۋىلداردا گازەت دۇڭگىرشەكتەرى جۇمىس ىستەيدى ءارى ايماقتىق ب ا ق-تا دوتاتسيا ماسەلەسى وڭ شەشىلەدى، - دەيدى ول.
Kazinform «قازپوشتا» ا ق-عا سۇراق جولدادى. شىن مانىندە، قالاداعى زاڭدى تۇلعالارعا گازەت جەتكىزۋ قىزمەتىنىڭ قىمباتتاعانى، وعان بىرنەشە فاكتور اسەر ەتكەنى تۋرالى جاۋاپ الدى.
- 2017-2024 -جىلدار ارالىعىندا «ەگەمەن قازاقستان» جانە «كازاحستانسكايا پراۆدا» گازەتتەرىنىڭ باسىلىم باعاسى ورتاشا ەسەپپەن 67 پايىزعا ءوستى. ال «قازپوشتا» ا ق-دا جەتكىزۋ باعاسى 17,6 تەڭگە دەڭگەيىندە قالىپ تۇر. ق ر سيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى بەكىتكەن (17,6 تەڭگە) باعا 2017 -جىلدان بەرى وزگەرمەدى. ال جەتكىزۋدىڭ وزىندىك قۇنى 2019 -جىلى بەكىتىلدى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا سالاداعى جالاقى 143 پايىز، جانار- جاعارماي قۇنى 50 پايىز، پوشتا قىزمەتىنىڭ نارىقتىق قۇنى 34 پايىزعا كوتەرىلدى، - دەيدى كومپانيادان.
سونىمەن، وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا زاڭدى تۇلعالارعا جەتكىزۋ تاريفى كوتەرىلدى. وندا دا قالا ىشىندە. اۋدان مەن اۋىلعا جەتكىزۋ تاريفى سول كۇيى ساقتالدى.
- ايتا كەتكەن ءجون، 2024 -جىلى ق ر سيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى قازپوشتاعا 657 ميلليون تەڭگە سۋبسيديا بەردى. بۇل - مەرزىمدى باسىلىمداردى اۋىلدارعا جەتكىزۋ قىزمەتىنە بولىنگەن قارجى. دەگەنمەن بۇل قىزمەتتىڭ شىعىنى - 11 ميلليارد تەڭگە. «قازپوشتا» ءۇشىن شالعاي اۋىلعا حات، گازەت جانە جۋرنال جەتكىزۋ الەۋمەتتىك ماڭىزدى تاپسىرما، - دەپ حابارلادى مەكەمەنىڭ وكىلى بۇحارباي بولات.
ايتا كەتەيىك، 2024 -جىلى قازاقستاندا 360612 جەكە تۇلعا، 7687 زاڭدى تۇلعا جازىلۋشى رەتىندە تىركەلگەن.
ەلىمىز بويىنشا ايماقتار مەن ءىرى قالالاردا مەرزىمدى باسىلىم 400 دۇڭگىرشەك، سۋپەرماركەت جانە جەكە ساۋدا نۇكتەلەرى ارقىلى تاراتىلادى. سونىمەن بىرگە 2645 قالالىق جانە اۋداندىق پوشتا ءبولىمى بار.
- كەيبىر اۋداندىق گازەت جانە جۋرنال جابىلۋدىڭ از-اق الدىندا تۇر. قازىرگى كەزدە تىركەلگەن، ءبىراق جارتى جىلدا ءبىر- اق رەت شىعاتىن باسىلىمدار دا بار. مەرزىمدى باسىلىمداردا ەكى پروبلەما كەزدەسەدى. ول: جازىلۋ جانە تاراتۋ. ماسەلەن، 2024 -جىلى 360 مىڭ زاڭدى تۇلعا، 7,7 مىڭ زاڭدى تۇلعا عانا گازەتكە جازىلعان، - دەدى ق ر مادەنيەت جانە اقپارات ۆيتسە- ءمينيسترى قانات ىسقاقوۆ.
- گازەت تيراجىن كوتەرۋ ءۇشىن ساتۋ ورىندارى كەرەك. گازەت وقىعىسى كەلگەن ادام ونى قايدان ساتىپ الادى؟ قازاقستاندا قازىر 400 گازەت دۇڭگىرشەگى عانا بار.
قازىرگى كەزدە رەداكتسيالار امان قالۋدىڭ ءتۇرلى امالىن ويلاپ جاتىر. ولار ەكى مودەلدى قاتار الىپ جۇرمەك. ءبىرى - مەرزىمدى، ەكىنشىسى - سيفرلى باسىلىم.
كەيبىر گازەتتەر ساپالى ساراپتامالىق ماقالالارعا، زەرتتەۋلەرگە جانە بەلگىلى ءبىر سالاعا باسىمدىق بەرەدى. كەيبىر ساراپشىلار ب ا ق-تىڭ ولمەستىڭ كۇيىن كەشۋى - قۇردىمعا كەتۋ ەمەس، ترانسفورماتسيا دەپ تۇسىندىرەدى.
ولار سيفرلى الەمگە قالاي تەز بەيىمدەلەدى جانە وعان قاي مودەلدى تاڭدايدى؟ ەندىگى سۇراق وسى…
اۆتور
التىناي ساعىندىقوۆا