قازاقشا سويلەيتىن جاساندى ينتەللەكت

استانا. KAZINFORM - جاھاندى قىزىقتىرعان جاساندى ينتەللەكتىنىڭ قارقىنى كۇننەن-كۇنگە كۇشەيىپ كەلەدى. ءماتىن جازۋدىڭ قىر-سىرىن مەيلىنشە مەڭگەرگەن، سۇراعانىڭدى لەزدە تاۋىپ بەرەتىن، ءتىپتى جارامسىز دەگەن شىعارمانىڭ ءوزىن بار قاتەسىنەن ارىلتىپ، ءمىنسىز قالىپقا تۇسىرە الاتىن ChatGPT سىندى باعدارلامالار حالىقتىڭ قاجەتىنە جاراپ-اق تۇر.

ءبىر وكىنىشتىسى، جاساندى ينتەللەكت قازاق تىلىنە ءالى دە شورقاقتاۋ. دەگەنمەن ىزدەنىس بار. جاقىندا نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «اقىلدى جۇيەلەر جانە جاساندى ينتەللەكت» ينستيتۋتى قازاقشاعا جەتىك «ۇماي» كومەكشىسىن جاساپ شىعاردى.

«ۇماي» - شىنايى ايەل بەينەسى رەتىندە سيفرلىق جۇيەدە جاسالعان، قازاق تىلىندە سويلەيتىن ۆيرتۋالدى كومەكشى. ونىڭ مۇمكىندىگى بىرنەشە سالانى قامتيدى. اتاپ ايتساق، عىلىم، تاريح، تەحنولوگيا، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالالارىنداعى سۇراقتارعا ەركىن جاۋاپ بەرەدى. ISSAI جەتەكشىسى، نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ينجەنەرلىك جانە سيفرلىق عىلىمدار مەكتەبىنىڭ پروفەسسورى اتاكان ۆارولدىڭ ايتۋىنشا، بۇرىن ۇلكەن دەرەكتەر جيىنتىعىنىڭ جەتكىلىكسىز بولۋى قازاق ءتىلىن سيفرلى الەمدە شەكتەيتىن ەدى. ەندى ەكى مىڭنان استام ادامنىڭ ءۇش ءجۇز ساعاتتىق جازباسىن جيناۋ ناتيجەسىندە قازاق ءسوزىن اۆتوماتتى تۇردە تانۋ جوباسى ىسكە قوسىلدى.

«ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز - وتاندىق زياتكەرلىك كۇشتىڭ، اتاپ ايتقاندا شاعىن «ISSAI» كومانداسىنىڭ وزىق مۇمكىندىكتەرىن كورسەتۋ. عالىمدارىمىز سيفرلاندىرۋ جۇيەسىندە الەمدىك باسەكەگە ىلەسە الاتىنىن ءىس جۇزىندە كورسەتە ءبىلۋى كەرەك. «ۇماي» جۇمىسىندا ءبىزدىڭ ينستيتۋت ازىرلەگەن ءبىرقاتار نەگىزگى تەحنولوگيالاردى قولدانادى. اتاپ ايتساق، ءماتىن ءسوزىن تۇرلەندىرىپ، داۋسىن قۇبىلتا الادى. سونداي-اق شىنايى بەينەدەگى جاساندى ينتەللەكتىنىڭ نەگىزىندە نەيروماشينالىق اۋدارما جاسايدى»، دەدى پروفەسسور.

جوبا جەتەكشىلەرىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل جۇيەگە تۇركى ميفولوگياسىنا قاتىستى اتاۋ بەرىلۋىندە دە ۇلكەن ءمان-ماعىنا بار. بىرىنشىدەن، اتاۋ ءتول مادەنيەتىمىزبەن تىكەلەي بايلانىستى. ەكىنشىدەن، قازاقشا سيفرلىق تۇلعانىڭ العاشقى بەينەسى بولعاندىقتان، ول بولاشاق سيفرلى كومەكشىلەردىڭ «اناسى» رەتىندە قابىلدانۋى بەك مۇمكىن.

جاقىندا نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە پرەمەر-مينيستر ولجاس بەكتەنوۆتىڭ توراعالىعىمەن نازاربايەۆ قورى جوعارى قامقورشىلىق كەڭەسىنىڭ وتىرىسى ءوتتى.

كەڭەس مۇشەلەرى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جوعارى فۋنكتسيونالدى زەرتحانالارىمەن، عالىمداردىڭ جاڭا ازىرلەمەلەرىمەن، اتاپ ايتقاندا اقىلدى جۇيەلەر جانە جاساندى ينتەللەكت ينستيتۋتىمەن، يمپۋلستىك ۇدەتكىش زەرتحاناسىمەن تانىستى.

سونىمەن قاتار تانىستىرىلىم بارىسىندا جاساندى زەردەنىڭ قازاق تىلىندە قىزمەت ەتۋى تۋرالى، ونىڭ بولاشاعى جايىندا ءسوز قوزعالدى. ۋنيۆەرسيتەتتەگى «اقىلدى جۇيەلەر مەن جاساندى ينتەللەكت ينستيتۋتى» ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ەربول ابسالياموۆ جاساندى ينتەللەكتىنى قازاقشا سويلەتۋگە ۇلەس قوسىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.

«قازىرگى تاڭدا ChatGPT اعىلشىن تىلىندە قىزمەت ەتەدى. كەلەشەكتە ءوزىمىزدىڭ قازاق ChatGPT كەڭ قولدانىستا بولۋىنا الدە دە قىزۋ جۇمىس اتقارىپ جاتىرمىز. سوندا «ۇماي» جۇيەسى ءتول قۇندىلىقتارىمىزعا ساي بىزبەن ەركىن سويلەسە الادى»، دەدى ول.

ISSAI جەتەكشىسى دوكتور ۆارولدىڭ ايتۋىنشا، جوبانىڭ نەگىزگى تەحنيكالىق قيىندىعى جۇيەنى بىرىكتىرۋ بولعان. ياعني «ۇماي» OpenAI پلاتفورماسىنىڭ ChatGPT چات-بوتى ارقىلى سۇراقتارعا جاۋاپ تابادى. ءبىراق بۇل بوتتىڭ قازاق تىلىندەگى جۇمىسى ءالى ساپاسىز ەكەنى بارىنە ءمالىم. بۇل شەكتەۋدى جەڭۋ ءۇشىن «ۇماي» نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە ISSAI ازىرلەگەن «Tilmash» نەيروماشينالىق اۋدارماسىنىڭ جەتىلدىرىلگەن ۇلگىسىن پايدالانادى. سوندا بۇل جۇيە پايدالانۋشىلاردىڭ سۇراقتارىن الدىمەن اعىلشىن تىلىنە اۋدارىپ، كەيىن ChatGPT بەرگەن جاۋاپتاردى قايتادان قازاق تىلىنە اۋدارادى.

«ءبىزدىڭ ينستيتۋت «Tilmash» دەپ اتالاتىن ءتورت تىلگە اۋدارما جاسايتىن جۇيە جاساپ شىعاردى. ءارتۇرلى ستيلدەگى ۇلكەن ماتىندىك قوردان قۇراستىرىلعان بۇل جۇيە «Googlە» جانە «Yandex» اۋدارماشىلارىمەن باسەكەلەسە الادى. ياعني ول قازاق تىلىندە قويىلعان سۇراقتاردى الدىمەن اعىلشىن تىلىنە اۋدارادى، سودان كەيىن سۇرانىس ChatGPT-گە بارادى. كەيىن اعىلشىن تىلىندە بەرىلگەن جاۋاپتاردى «Tilmash» قايتادان قازاق تىلىنە اۋدارادى. سوسىن ارنايى تەحنولوگيا ارقىلى ءبىز ءماتىندى داۋىسقا اينالدىرامىز»، دەدى «ۇماي» ازىرلەۋشىلەرىنىڭ ءبىرى، ISSAI-دىڭ اعا دەرەكتەر تالداۋشىسى اسحات كۇزدەۋوۆ.

«اقىلدى جۇيەلەر جانە جاساندى ينتەللەكت ينستيتۋتى» (ISSAI) ەلىمىزدىڭ سيفرلىق سالاسىنداعى زەرتتەۋلەر مەن يننوۆاتسيالاردىڭ ورتالىعى رەتىندە 2019 -جىلدىڭ قىركۇيەگىندە قۇرىلعان بولاتىن. نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ C4 زەرتتەۋ عيماراتىندا ورنالاسقان ينستيتۋت ونەركاسىپ پەن قوعامنىڭ ناقتى ماسەلەلەرىن شەشۋ ءۇشىن ماشينالىق ينتەللەكت بويىنشا ءپانارالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزەدى. ISSAI - ازيا، ەۋروپا جانە امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ۇلگىلەرىن ەسكەرە وتىرىپ، جاساندى ينتەللەكت سالاسىنداعى ۇلتتىق الەۋەتتى دامىتۋعا باعىتتالعان.

«Unreal Engine 5» باعدارلامالىق جاساقتاماسىمەن جۇمىس ىستەيتىن «ۇماي» ISSAI- دا ازىرلەنگەن بىرنەشە قۇرىلعىنى بىرىكتىرەدى. مىسالى، ول قازاق تىلىندە تابيعي جانە ەركىن قىزمەت ەتۋ ءۇشىن اۆتوماتتى تۇردە سويلەۋدى تانۋ (ASR) جانە ماتىننەن سويلەۋگە اينالدىراتىن (TTS) تەحنولوگيالار ارقىلى جۇمىس ىستەيدى. جوسىقسىز جاڭالىقتار جان-جاقتان تاسقىن بولىپ توگىلگەن بۇگىنگى اقپارات زامانىندا «ۇماي» سەكىلدى قازاقشا جۇيەلەر ءبىزدىڭ قوعامعا قاجەت-اق.