قازاقشا جاساندى ينتەللەكتىگە سۇرانىس زور - قىزىلوردالىق جاس ونەرتاپقىش

قىزىلوردا. KAZINFORM - قىزىلوردالىق جاس ونەرتاپقىش اسىلجان ابدۋللايەۆ جاساندى ينتەللەكتىنى قازاق تىلىندە سويلەتتى. ونىڭ اتالعان جوباسى كوپشىلىك اراسىندا جوعارى باعاسىن الىپ وتىر. وسىنداي ماڭىزدى باعدارلامالاردى ويداعىداي جۇزەگە اسىرىپ جۇرگەن اسىلجان ابدۋللايەۆتى اڭگىمەگە تارتقان ەدىك.

- الدىمەن ءوزىڭ جايلى ايتا كەتسەڭ. قاي جەردە دۇنيەگە كەلدىڭ؟ بۇل سالا سەنى قانداي ەرەكشەلىگىمەن قىزىقتىرادى؟

- قىزىلوردا وبلىسى سىرداريا اۋدانىندا دۇنيەگە كەلدىم. بالا كەزىمنەن IT سالاسىنا ەرەكشە قىزىعامىن. قازىر الەمدە جاڭاشىل جوبالار جۇزەگە اسىپ جاتىر. قانشاما تەحنولوگيا ومىرىمىزگە ەندى. كەزىندە ادامزات بالاسىنىڭ قيالىنا كەلمەيتىن ءتۇرلى دۇنيە قازىر ءبىزدى ەش تاڭعالدىرا قويمايدى. سوندىقتان قازىر جاستار اراسىندا اتالعان سالاعا ەرەكشە قىزىعۋشىلىق باسىم. مۇنداي ونەرتاپقىش جاستار ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىندە كەزدەسەدى. ولاردىڭ قاتارىندا قىزىلوردالىق ازاماتتار دا بار. الداعى ۋاقىتتا تالاي جاڭاشىل ىستەر جۇزەگە اسادى دەگەن ويدامىن. قازىر 16 جاستامىن، جاساندى ينتەللەكتىنى قازاق تىلىندە سويلەتكەن جوبام بىلىكتى ماماندار تاراپىنان جوعارى باعا العانى قۋانتادى.

- بۇگىندە جاساندى ينتەللەكت وتە قارقىندى دامىپ جاتىر. سەن ونى قازاقشا سويلەتۋ ماقساتىندا جوبانى جۇزەگە اسىردىڭ. بۇل يدەيا قايدان كەلدى؟

- جاساندى ينتەللەكت ءسوزىن العاش رەت 1956 -جىلى دارتمۋت ۋنيۆەرسيتەتىندە وتكەن كونفەرەنتسيادا دجون ماككارتي قولدانعان. ماككارتيدىڭ ايتۋىنشا، جاساندى ينتەللەكتىنى زەرتتەۋشىلەر ناقتى پروبلەمانى شەشۋ ءۇشىن ادامداردا بايقالمايتىن ينتەللەكتىنى زەرتتەۋىنە بولادى. ءوزىنىڭ انىقتاماسىن ءتۇسىندىرۋ بارىسىندا ول «ازىرشە ءبىز بۇتىندەي قانداي ەسەپتەۋىش پروتسەدۋرالاردى ينتەللەكتۋالدى دەپ ايتا الاتىنىمىزدى بىلمەيمىز. سول سەبەپتى ينتەللەكت ءسوزىن الەمدە ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن ادىستەردىڭ ەسەپتەۋىش بولىگى دەپ قانا ءتۇسىنىپ ءجۇرمىز» دەگەن ەدى. شىندىعىندا، جاساندى ينتەللەكت دجون ماككارتيگە دەيىن دە قولدانىلعان. تەك وعان ءدال وسى اتاۋ بەرىلمەگەن بولاتىن.

قازىرگە دەيىن بۇل باعىتتا اعىلشىن جانە ورىس تىلىندە جاسالعان جاساندى ينتەللەكت بازاسى وتە كوپ ەكەنىن ايتا كەتەلىك. وكىنىشتىسى، قازاقشاسىن تابۋ قيىن. سوندىقتان نەگە وسى جوبانى جاساماسقا دەگەن ويعا كەلدىم. سول باعىتتا تالاپتانىپ كوردىم. مەن وسى كەزگە دەيىن IT باعىتتاعى بىرنەشە بايقاۋعا قاتىسىپ، تاجىريبە جينادىم. ءوزىم قاتارلى جىگىتتەردىڭ جوباسىنان ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىگىن قاراي وتىرىپ، وسى يدەيانى ءارى قاراي دامىتقىم كەلدى. وسىلايشا QazaqGPT-دىڭ العاشقى پروتوتيپى پايدا بولدى.

- IT سالاسى ارقىلى ءومىردى جەڭىلدەتۋگە بولادى دەگەن پىكىر بار. بۇل جوبانىڭ پايداسى قانداي؟

- بۇل جوبا اركىمگە ءارتۇرلى پايدا اكەلەدى. ونى قولدانا ءبىلۋ قاجەت. ارتىقشىلىعى، امەريكالىق پروتوتيپتەرگە قاراعاندا 50 ميللياردقا اۋقىمدى. قازىردىڭ وزىندە 2000 نان استام ادام اتالعان بوتىمدى Telegram ارقىلى پايدالانىپ كوردى.

جوبا سۋرەت سالىپ، سويلەي دە الادى. ەگەر قالاساڭىز عىلىمي جوبا جاساپ بەرەدى. ياعني، ادامداردىڭ ءومىرىن جەڭىلدەتىپ، ولاردى ودان ءارى فۋنكسيونالدى ەتەدى. وقۋشىلار دا، ستۋدەنتتەر دە وزىنە كەرەك اقپاراتتى قازاق تىلىندە الا الادى. ارينە، قازىر ونى دامىتىپ جاتىرمىن. تۇتاستاي بارلىق سالا بار دەپ ايتا المايمىن. ازىرگە بوت رەتىندە جۇمىس ىستەپ تۇر. الداعى ەكى اي ىشىندە ونىڭ باعدارلاماسىن (موبيلدى قوسىمشاسىن) جاساپ شىعارۋ ويدا بار.

- عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم ءمينيسترى ساياسات نۇربەكتىڭ قابىلداۋىندا بولعان ەكەنسىڭ. مينيستر جوبا جايلى قانداي پىكىر ايتتى؟

- نەگىزى جوبامدى عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم ءمينيسترى ساياسات نۇربەك، سيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى باعدات مۋسين كورىپ شىقتى. جوبانى ستۋدەنت ەمەس، مەكتەپ وقۋشىسى جاساعانىنا قاتتى تاڭعالدى جانە جىلى سوزدەر ايتتى. مەن ءۇشىن بۇل ۇلكەن موتيۆاتسيا بولدى.

فوتو: كەيىپكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان

- ەستۋىمىزشە، سەنىڭ QazaqGPT امەريكالىق ساراپشىلاردىڭ وڭ باعاسىن العان كورىنەدى. بۇل مۇمكىندىككە قالاي قولىڭ جەتتى؟

- ءيا، Enactus حالىقارالىق ۇيىمىنىڭ ارقاسىندا رەندالل برۋينس اتتى امەريكالىق فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ءارى وسى ۇيىمنىڭ ستراتەگيالىق كەڭەسشىسىمەن كەزدەستىم. بۇل كەزدەسۋدەن وتە كەرەمەت اسەر الدىم. ول بولاشاقتا ا ق ش-قا كەلۋگە ۇسىنىس ايتتى. جوبامدى قۋانا قابىلداپ، جوعارى باعاسىن بەردى. جاقىندا جاساندى ينتەللەكت بويىنشا ا ق ش-تا وتەتىن بايقاۋعا ءوتىنىم قالدىرعان ەدىم. ىرىكتەۋدەن ءوتىپ، جارتىلاي فينالعا جولداما الدىم.

- اۋىل بالاسى ەكەنسىڭ، سەنىڭ IT سالاعا قىزىعۋشىلىعىڭدى ارتتىرۋعا كىم ىقپال ەتتى؟

- ءيا، IT سالاسىندا شەكارا جوق. اۋىلدا وتىرىپ تا، ءوزىڭ قالاعان جوبانى ىسكە اسىرا الاسىڭ. ارينە، كوپ بايقاۋعا قاتىسۋ مەنى شىڭدادى. بۇل سالادا ۇستاز رەتىندە اقىلىن ايتىپ، اعامداي بولىپ كەتكەن نۇرلان قۇلمىرزايەۆ، ءسابيت يبادۋللا، تەمىرلان ءابجانوۆ سىندى ازاماتتارعا راقمەت ايتامىن. ولاردان ءالى دە ۇيرەنەرىم كوپ.

- IT باعىت بويىنشا كەلەشەكتە قانداي يدەيالاردى ىسكە اسىرعىڭ كەلەدى؟

- قازىرگى تاڭدا 6 جوبانى اياقتادىم. ەندىگى جوبام ەكولوگيا باعىتىندا بولماق. سول جوبانى جۇزەگە اسىرىپ جۇرگەن كوماندا مۇشەلەرى ول بويىنشا فرانتسيا استاناسى پاريج قالاسىندا وتكەن بايقاۋدان التىن مەدال الىپ كەلدى. وسى جوبامەن الداعى ۋاقىتتا ءبىراز جوسپارىمىز بار. قازىرگى تاڭدا 3 ۋنيۆەرسيتەت گرانتىن ۇسىنىپ وتىر. ەلىمە پايدالى قىزمەت ەتەتىندەي ساپالى ءبىلىم العىم كەلەدى.

- سۇحباتىڭا راقمەت!

 

اۆتور

ءادىلجان ۇمبەت