قازاق ءتىلى ءپانى جوق: ۇ ب ت-نىڭ جاڭا فورماتى كىمدەرگە ۇنامادى؟

استانا. قازاقپارات - ءبىلىم سالاسىندا ءجيى بولاتىن وزگەرىستەر مۇعالىمدەر مەن وقۋشىلارعا تىكەلەي اسەر ەتەدى. ءبىر عانا ۇ ب ت تالاي رەت وزگەرىسكە ۇشىراپ، كوكەيدە سان ءتۇرلى ساۋال تۋدىردى. بىرنەشە جىل بۇرىن «تەستىلەۋ سۇراقتارىنان قازاق ءتىلى نەگە الىپ تاستالدى» دەگەن داۋلى ماسەلە كوتەرىلگەن. مينيسترلىك بۇل سۇراققا ماردىمدى جاۋاپ بەرمەگەن ەدى. بۇگىندە ۇ ب ت-نىڭ جاڭا فورماتى ءبارىنىڭ كوڭىلىنەن شىقتى دەۋگە كەلمەيدى. قازاق ءتىلى ءپانىن الىپ تاستاۋى، ەكى تاڭداۋ ءپانىنىڭ ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىگى، جاڭا فورمات پەن ەسكى فورمات اراسىنداعى كورسەتكىش ايىرماشىلىقتارى سىندى ماسەلەلەر كوپ. وسى نيۋانستار بويىنشا Bugin.kz ءتىلشىسى ارنايى مامانداردىڭ پىكىرىن ءبىلىپ، جاۋاپ الدى.

سۇراعىمىزدى الدىمەن عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنە جولدادىق. ول جاق ءبىزدى ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعىنا(ۇ ت و) باعىتتادى. ۇ ت و-داعى جاۋاپتى ماماندار باسىندا «قازاق ءتىلى ءپانى ۇ ب ت-دان الىنعان جوق» دەپ قىسقا قايىردى دا، ارتىنشا حابارلامانى ءوشىرىپ تاستادى. كەيىن دايىن باسپا ءسوز بايانداماسىن جولداپ، ەكىنشى رەت تە سۇراعىمىزدى جاۋاپسىز قالدىردى.

ۇ ب ت-نىڭ جاڭا فورماتى تۋرالى ۇ ت و-نىڭ جاۋابى تومەندەگىدەي:

«ۇ ب ت-داعى پاندەردىڭ سانى وزگەرىسسىز قالادى، ياعني ۇشەۋى مىندەتتى جانە ەكەۋى تاڭداۋ بويىنشا. الايدا «وقۋ ساۋاتتىلىعى» مەن «ماتەماتيكالىق ساۋاتتىلىق» مىندەتتى پاندەرىنەن تاپسىرمالار سانى 5 سۇراققا قىسقارادى. ال بەيىندىك پاندەردىڭ سۇراقتار سانى ارتىپ، 40 تەست تاپسىرماسىنان تۇرادى. اتاپ وتەيىن، بەيىندىك پاندەردە بەرىلگەن تىزىمنەن سايكەستىكتى انىقتاۋعا ارنالعان 5 تاپسىرما قوسىلادى. وسىلايشا، ۇ ب ت تاپسىرمالار سانى وزگەرىسسىز قالادى، جالپى 120 سۇراق. ونىڭ ىشىندە «قازاقستان تاريحىنان» 20 تاپسىرما، «وقۋ ساۋاتتىلىعىنان» 10 تاپسىرما، «ماتەماتيكالىق ساۋاتتىلىقتان» 10 تاپسىرما جانە ەكى بەيىندىك ءپان بويىنشا 40 تاپسىرما. جوعارى بال – 140، ول دا وزگەرىسسىز قالدى»، - دەپ جاۋاپ بەردى.

ۇ ت و جىبەرگەن دايىن باسپا ءسوز بايانداماسىندا ەڭ كوپ تاڭدالعان پاندەر تۋرالى اقپارات بار ەكەن.

«قاڭتار ايىندا وتەتىن ۇ ب ت باستالدى، ول 10-اقپانعا دەيىن جالعاسادى. 136 مىڭ ادام ۇ ب ت-عا قاتىسۋعا ءوتىنىش بەردى. ولاردىڭ 76,3 پايىزى قازاق تىلىندە، 23,6 پايىزى ورىس تىلىندە، 126 ادام اعىلشىن تىلىندە تەستىلەۋدەن وتۋگە ءوتىنىش ءبىلدىردى. اتاپ وتسەك، تالاپكەرلەر ءوتىنىش بەرۋ بارىسىندا ولار تەستىلەۋ كۇنىن، ۋاقىتىن جانە ورنىن وزدەرى تاڭدادى. سوڭعى بىرنەشە جىلدا العاش رەت تالاپكەرلەر ەڭ كوپ تاڭدايتىن بەيىندىك پاندەر كومبيناتسياسى وزگەردى. تالاپكەرلەردىڭ 18 پايىزى «بيولوگيا- حيميا»، 17 پايىزى «ماتەماتيكا- فيزيكا»، 12 پايىزى «ماتەماتيكا- ينفورماتيكا» پاندەرىن تاڭدادى»، - دەلىنگەن باسپا ءسوز بايانداماسىندا.

وسىلايشا، ماردىمسىز جاۋاپ بەرگەن ۇ ت و كوپتەگەن سۇراعىمىزدى جاۋاپسىز قالدىردى.

ۇ ب ت ماسەلەسى بويىنشا Ilim.qaz وقىتۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى ورالبەك نۇربيبى نۇرجىگىت قىزىنا بىرنەشە ساۋال جولدادىق.

«ماسەلەن مىندەتتى پاننەن قازاق ءتىلىن الىپ تاستادى. مەنىڭ ويىمشا، قازاق ءتىلىن تالداۋ بارىنە بىردەي جەڭىل ەمەس. ءبارىمىز قازاقشا سايراپ تۇرمىز. الايدا ونى جان-جاقتى تالداۋ كەيبىر قازاقتار ءۇشىن قيىنعا سوعادى. ايتپاعىم، ءبىزدىڭ تىلىمىزدەگى ولقىلىقتىڭ ەڭ اۋىرى - ورىس ءتىلىنىڭ ەنىپ كەتۋى. ەلىمىزدە 82 پايىز مەكتەپ قازاقشا، قالعانى - ورىس ءتىلدى مەكتەپتەر. ارامىزدا ورىس ۇلتىنىڭ بارى راس. ولاردىڭ قازاقشا سويلەمەۋىنە شەك كەلتىرە المايمىز، سەبەبى ءوزىمىزدىڭ قازاق باۋىرلارىمىزدىڭ شالا قازاق اتانىپ جۇرگەنىن كورىپ ءجۇرمىز. وكىنىشكە قاراي وسى تۇستا بيلىكتىڭ تىلگە كەلگەندە السىزدىگى مە دەيمىن كەيدە... ءبىر جاعىنان، بۇل ءار تۇلەكتىڭ ءوز ماماندىعىنىڭ قىر-سىرىن تانۋعا جول اشتى. ياعني تاڭداۋ ءپان ءبىر ەمەس، ەكى ءپان بولدى. تالاپكەر ءۇشىن ەكى ءپاندى يگەرۋ قيىندىق تۋعىزۋى مۇمكىن. الايدا سۇراقتاردى ايدان الىپ بەرىپ جاتقان جوق قوي. بارلىعى كىتاپ بويىنشا دايىندالادى. ءوز بولاشاعىن ويلايتىن ءاربىر تۇلەك ماماندىعىن جان-جاقتى باعامداۋعا ەرتەرەك قالىپتاسقانى ابزال»، - دەيدى ول.

وسى تۇستا ءبىلىم ورتالىعىنىڭ يەسى ۇ ب ت-نىڭ جاڭا فورماتى جانە تەستىلەۋ سۇراقتارىندا كەزدەسەتىن ولقىلىقتار تۋرالى وي قوستى.

«جاڭا فورماتتىڭ، ارينە، ءوز دەڭگەيىندەگى كورسەتكىشتەرى بار. ءبىرشاما رەكورد تا شىعىپ جاتىر. بۇل ءبىلىم ساپاسىنىڭ ارتقانىن كورسەتەدى. مەكتەپ باعدارلاماسى دا ءبىرشاما وزگەردى. دەگەنمەن تەستىلەۋدە ولقىلىق، ارتىق اقپارات پەن قاتەلىكتەر كوپ. كوپتى كورگەن مەكتەپ ۇستازدارى دا مۇنى بايقاپ تا، ايتىپ تا ءجۇر. جاڭا باعدارلاماداعى مەكتەپ باسپالارىنىڭ ءتۇرى كوپ. ال تالاپكەر قايسىمەن دايىندالادى؟ ماسەلەن ادەبيەت تاڭدايتىندار ءۇشىن ءتورت بىردەي باسپا بار. تورتەۋى ءتورت ءتۇرلى اقپاراتتى كورسەتەدى. بۇل تۇستا مەكتەپ باعدارلاماسىنا تالاپكەرلەردىڭ رەنىشى بار بولارى انىق. الىپپەنى ءۇيتىپ-ءبۇيتىپ قايتارۋىن قايتاردى. سول سەكىلدى الداعى ۋاقىتتا تاعى دا جاقسى جاققا قاراي وزگەرەر دەگەن ۇمىتتەمىز. قازىر مەكتەپ تالاپكەردىڭ ۇ ب ت بالى ءۇشىن جاۋاپ بەرمەيدى. دەمەك بارلىق جاۋاپكەرشىلىك تالاپكەردىڭ وزىندە. 11 جىل بارىن بەرىپ وقىتقان مەكتەپكە تۇلەكتەر العىستان باسقا ايتارى بولماعانى دۇرىس تا بولار. سەبەبى ۇ ب ت-دان جاقسى بال جيناپ، جوعارى وقۋ ورىنىنا ءتۇسۋ - ونىڭ ءوز ءىسى»، - دەيدى مامان.

ۇ ب ت تۋرالى مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ پىكىرىن بىلۋگە تىرىستىق. جەتىسۋ وبلىسى، الاكول اۋدانى، م. اۋباكىروۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ 11-سىنىپ وقۋشىسى تولەۋبەك ۇلى نۇرجان ۇ ب ت تۋرالى ءوز ويىن جەتكىزدى.

«2021 -جىلدان باستاپ ۇ ب ت-نىڭ جاڭا فورماتى ەنگىزىلدى:

- تەست تاپسىرۋشى وزىنە ىڭعايلى ورىندى، كۇندى، ۋاقىتتى ءوزى تاڭداي الادى؛

- تاپسىرۋ ءتىلى مەن پاندەر بويىنشا ءوتىنىشىن وزگەرتە الادى؛

- تەستىلەۋ بارىسىندا بەلگىلەگەن سۇراقتارعا قايتا ورالىپ، قاتە جاۋاپتاردى تۇزەتۋگە مۇمكىندىك بەرىلەدى؛

- ينتەرفەيستە كالكۋلياتور مەن كومەكشى كەستەلەر (مەندەلەيەۆ جانە تۇزداردىڭ ەرىگىشتىگى كەستەسى) كورىنىپ تۇرادى؛

- تەستىلەۋ ناتيجەسى جۇمىس كۇنىنىڭ سوڭىندا ەمەس، تەستىلەۋ اياقتالعاننان كەيىن بىردەن بەلگىلى بولادى.

ۇ ب ت-نىڭ جاڭا فورماتى ماعان ۇنايدى. بەيىندىك پاندەرگە كوبىرەك كوڭىل بولىنگەن. ورىن، مەرزىمىن دە ءوزىمىز تاڭدايمىز. دايىندالۋعا ۋاقىت جەتكىلىكتى بولدى»، - دەپ قورىتتى ءسوزىن ءبىتىرۋشى تۇلەك.

ۇ ب ت-نىڭ وقۋشى پسيحولوگياسىنا اسەرى تۋرالى پسيحولوگ مامان گۇلجان امانشەلديەۆادان بىلدىك.

«ۇ ب ت-نىڭ وزگەرىسكە ۇشىراۋىن ءۇشىن قالىپتى جاعداي دەپ سانايمىن. ۇ ب ت-نىڭ وزگەرىسىنە كەز كەلگەن ادام دايىن بولۋى كەرەك. سوندا ادام قانشالىقتى وزگەرىسكە تەز بەيىمدەلە الاتىنىن بىلۋگە بولادى. ءجاسوسپىرىم جاستا وقۋشىلار پسيحولوگيالىق جانە فيزيكالىق جاعىنان وزگەرىسكە ۇشىرايدى. بالانىڭ داۋسى، بويى مەن شاشىنىڭ وزگەرۋ پروتسەسى جۇرەدى. ءدال وسى كەزەڭدى بالا قابىلداي السا، بۇل - جەتىستىك، ەگەر قابىلداي الماسا - سترەسس. جاس ءوسپىرىم شاقتا بالادا «مەن كىممىن» دەگەن سۇراق پايدا بولىپ، ىشكى كۇيزەلىس جۇرەدى. وسىدان كەيىن بىزدە ۇ ب ت بار. بۇل تەستكە بالالارىمىزدى 6-7-سىنىپتان باستاپ دايىندايمىز»، - دەيدى پسيحولوگ.

پسيحولوگ مامان اتا-انالاردىڭ بالالارعا ارتقان سەنىمى مەن ءۇمىتى ولارعا قاتتى اسەر ەتەتىنىن تىلگە تيەك ەتتى.

«مەن تەستتى تاپسىرا الامىن با، وتەمىن بە، جوق پا دەگەن سۇراقتار ارقىلى وقۋشى تاعى دا كۇيزەلىسكە ۇشىرايدى. ماماندىق تاڭداۋ، تەستكە دايىندالۋ ادامعا ۇلكەن پسيحولوگيالىق سالماق سالادى. ءبىراق ءار بالا ءارتۇرلى قابىلدايدى. ۇ ب ت-نى بالانىڭ تاعدىرىن شەشەتىن زات رەتىندە قارايمىز. وسى كەزدە بالادا تاعى دا قورقىنىش پايدا بولادى. قورقىنىشتىڭ كەسىرىنەن ءبىزدىڭ ويلاۋ جانە قابىلداۋ قابىلەتىمىز باياۋلايدى. سوندىقتان كوبىنە جاسوسىپىرىمدەردىڭ ءوزىنىڭ تابيعي وزگەرىسى كەزىندە اتا-انالار، ونىڭ ۇستىنە مۇعالىمدەر قوسىلىپ، اۋىر سالماق سالماۋى كەرەك»، - دەيدى پسيحولوگ مامان.

ماماننىڭ ايتۋىنشا، وسى كەزدە وقۋشىنىڭ بويىندا بەلگىسىزدىك سەزىمى جۇرەدى. «نە ىستەيمىز، قايتەمىز» دەگەن وي باسىم بولادى. سول سەبەپتى ساباق وقىپ، تەستكە دايىندالۋعا كۇش تە قالمايدى.

«اتا-انالار: «مەن ىستەي الماعان ءىستى سەن ىستەۋىڭ كەرەك، مەن جەتپەگەنگە سەن جەتەسىڭ»، - دەپ بالانىڭ ەسىن شىعارادى. وسىلايشا، بالا ءوزىنىڭ ەمەس، اتا-اناسىنىڭ قالاۋىمەن ءومىر سۇرەدى. سول سەبەپتى بالاعا ەركىندىك بەرگەن دۇرىس. اتا-انا بالاسىنا قولداۋ كورسەتۋى كەرەك. ارينە، قارجى ماسەلەسىن دە ايتا كەتكەنىمىز ءجون. ۇ ب ت دايىندايتىن ورتالىقتاردىڭ قول جەتىمدى ەمەس ەكەنىن بىلەمىز. وسى تۇستا مەملەكەت كەي وتباسىلارعا اقشالاي كومەك بەرگەنى دۇرىس دەپ ويلايمىن. قورىتا ايتساق، ءومىر وزگەرىستەردەن تۇوادى. سول سياقتى ۇ ب ت-نىڭ وزگەرىستەرىن كەز كەلگەن بالا جەڭىل قابىلداعانى ءجون. ول ءۇشىن، الدىمەن، اتا-اناسىنىڭ قولداۋى كەرەك»، - دەپ ايتتى پسيحولوگ.