قاتارداعى قوناقجايلىق: ميللياردتاعان دوللار كەلىسىمشارتتار جانە اسا قۇندى قىلىش
كەشە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ قاتارعا مەملەكەتتىك ساپارى اياقتالدى. ەكى كۇنگە سوزىلعان ساپاردا ەكى ەل باسشىلارى نە تۋرالى كەلىستى، قانداي قۇجاتتارعا قول قويىلدى جانە قازاقستان مەن قاتار ىنتىماقتاستىعىنىڭ كەلەشەگى قانداي؟ تولىعىراق Kazinform شولۋشىسىنىڭ ماتەريالىنان وقىڭىز.
قازاقستان پرەزيدەنتىن ەرەكشە قۇرمەتپەن قارسى الدى
قازاقستان باسشىسىن دوحانىڭ اۋەجايىنان قاتار مەملەكەتىنىڭ ءامىرى شەيح ءتاميم بەن حاماد ءال ءتاني قارسى الدى.
پرەزيدەنتتىڭ مەملەكەتتىك ساپارىنىڭ باعدارلاماسى اۋقىمدى، شارالارعا تولى جانە ناتيجەلى بولعانىن ايتۋ كەرەك. قاسىم-جومارت توقايەۆ قاتار ءامىرى شەيح ءتاميم بەن حاماد ءال تانيمەن كەلىسسوزدەر بارىسىندا ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستارعا جاڭا سەرپىن بەرەتىن ۋاقىت كەلگەنىن اتاپ ءوتتى.
قازاقستان مەن قاتار اراسىنداعى ءوزارا ءىس-قيمىلدى تولىققاندى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك دەڭگەيىنە جەتكىزۋدى ۇسىنامىن، - دەدى ول.
ال شەيح ءتاميم بەن حاماد ءال ءتاني «ىنتىماقتاستىق اياسىندا ءبىز ەنەرگەتيكالىق، ساۋدا-ەكونوميكالىق جانە ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا مۇددەلىمىز» دەپ اتاپ ءوتتى.
وسى ساپار اياسىندا ءبىزدىڭ ەلدىڭ ءىرى بيزنەس وكىلدەرىمەن كەزدەسۋلەر وتكىزەسىز. بۇل اتالعان سالالارداعى ىقپالداستىقتى ىلگەرىلەتۋگە تىڭ سەرپىن بەرەتىنىنە سەنىمدىمىن، - دەدى قاتار مەملەكەتىنىڭ ءامىرى.
قاتار - ەڭ ءىرى 10 ينۆەستوردىڭ قاتارىندا
پرەزيدەنت قاتاردى جاقىندا ەلىمىزدەگى ەڭ ءىرى ينۆەستورلاردىڭ وندىعىنا كىرەدى دەپ ەسەپتەيتىنىن جەتكىزدى. ول قازاقستاننىڭ قاتار نارىعىنا جالپى قۇنى 250 ميلليون دوللار بولاتىن 60 شيكىزاتتىق ەمەس تاۋار ءتۇرى بويىنشا ەكسپورتتى ۇلعايتۋعا دايىن ەكەنىن ايتتى. سونىمەن قاتار، جاقىن ارادا تاۋار اينالىمىن 500 ميلليون دوللارعا دەيىن ارتتىرۋ تۋرالى ايتىلدى.
بۇدان بولەك ەكىجاقتى كەلىسسوز بارىسىندا اۋىل شارۋاشىلىعى، كولىك- لوگيستيكا، تۋريزم ماسەلەلەرى تالقىلاندى. مەملەكەت باسشىسى قاتاردى شىعاناق پەن ورتالىق ازيانى بايلانىستىراتىن ينتەرمودالدى كولىك جەلىسىن دامىتۋ ءۇشىن كۇش-جىگەر بىرىكتىرۋگە شاقىردى. بۇل ايماقتاعى ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتى ىنتالاندىرۋعا ىقپال ەتەدى. 2030 -جىلعا قاراي سۋارمالى جەر كولەمىن 3 ميلليون گەكتارعا دەيىن ۇلعايتۋدى جوسپارلاپ وتىرعان ەلىمىز قازىر بيداي مەن ۇن ءوندىرۋ بويىنشا الەمدە العاشقى وندىققا كىرەدى. قاسىم-جومارت توقايەۆ اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى ارتتىرۋعا نەگىز بار ەكەنىنە نازار اۋداردى.
كەلەسى جىلى قازاقستان مەن قاتاردىڭ مادەنيەت كۇندەرى وتەدى
سونىمەن قاتار، كەلىسسوز بارىسىندا مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىستاردى نىعايتۋ ماسەلەسى تالقىلاندى. مەملەكەت باسشىسى 2025 -جىلى ەكى ەل استانالارىندا قازاقستان مەن قاتاردىڭ مادەنيەت كۇندەرىن ۇيىمداستىرۋدى ۇسىندى. بۇل شارالار مادەني مۇراسى باي حالىقتارىمىزدى جاقىنداتا تۇسەتىنىنە سەنىم ءبىلدىردى.
قانداي قۇجاتتارعا قول قويىلدى؟
مەملەكەت باسشىلارىنىڭ كەلىسسوزىنىڭ ناتيجەسىندە بىرنەشە ەكىجاقتى قۇجاتقا قول قويىلدى. اتاپ ايتقاندا:
1. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن قاتار مەملەكەتى اراسىنداعى ۇستاپ بەرۋ تۋرالى كەلىسىم؛
2. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن قاتار مەملەكەتى اراسىنداعى قىلمىستىق ىستەر بويىنشا ءوزارا قۇقىقتىق كومەك تۋرالى كەلىسىم؛
3. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن قاتار مەملەكەتىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنان كەلگەن جۇمىسكەرلەردى قاتار مەملەكەتىندە جۇمىسقا ورنالاستىرۋدى رەتتەۋ تۋرالى كەلىسىم؛
4. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى مەن قاتار مەملەكەتىنىڭ بايلانىس جانە اقپاراتتىق تەحنولوگيالار مينيسترلىگى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم؛
5. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى مەن قاتار مەملەكەتىنىڭ وتباسى جانە الەۋمەتتىك دامۋ مينيسترلىگى اراسىنداعى الەۋمەتتىك قورعاۋ جانە دامۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق جونىندەگى ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم؛
6. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى مەن قاتار مەملەكەتىنىڭ سپورت جانە جاستار مينيسترلىگى اراسىنداعى جاستار سالاسىنداعى 2024-2026 -جىلدارعا ارنالعان ءبىرىنشى اتقارۋشى باعدارلاما؛
7. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگى مەن قاتار مەملەكەتىنىڭ اكىمشىلىك باقىلاۋ جانە اشىقتىق باسقارماسى اراسىنداعى پاراساتتىلىق پەن ايقىندىلىقتى ىلگەرىلەتۋ بويىنشا ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم؛
8. «سامۇرىق- قازىنا» ا ق، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى مەن Power International Holding اراسىنداعى ەنەرگەتيكا جانە گاز سالاسىنداعى جوبالاردى ىسكە اسىرۋ تۋرالى كەلىسىمدەر؛
9. «QazaqGaz» ۇ ك» ا ق مەن UCC Holding اراسىنداعى قاشاعان كەن ورنىندا گاز وڭدەۋ زاۋىتتارىن سالۋ جوبالارىن بىرلەسىپ ىسكە اسىرۋ تۋرالى كەلىسىمدەر.
پرەزيدەنتكە قاتاردىڭ نەگىزىن قالاۋشىنىڭ قىلىشى سىيلاندى
پرەزيدەنتكە قاتار مەملەكەتىنىڭ نەگىزىن قالاعان شەيح دجاسيم بەن مۇحاممەد بەن ءتانيدىڭ قىلىشى تابىستالدى.
بۇل قىلىش - قاتاردىڭ ەڭ جوعارى مەملەكەتتىك سيمۆولى. ونى مونارحتارعا، حانزادالارعا جانە مەملەكەتتەر باسشىلارىنا قاتار مەملەكەتىنە جانە بۇكىل ادامزاتتىڭ دامۋىنا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن ءامىردىڭ ءوزى تابىستايدى.
بۇل سيمۆول - قاتار مەملەكەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى شەيح دجاسيم بەن مۇحاممەد بەن ءتاني (1827-1913) ۇستاعان قىلىشتىڭ دالمە-ءدال كوشىرمەسى. قىنى التىنمەن (18 كارات) اپتالعان، ەكى جاعى اشەكەيلەنگەن. ءجۇزى باعالى، توت باسپايتىن بولاتتان قۇيىلعان، ال سابى تۇيە سۇيەگىنەن جاسالىپ، اگاتپەن جانە تۋرمالينمەن قاپتالعان.
بۇل قىلىش العاش رەت ساۋد ارابياسىنىڭ كورولى سالمان بەن ابدۋلازيز ءال ساۋدقا تابىس ەتىلگەن (2016) . كەيىنىرەك قىلىش ومان سۇلتانى حايسام بەن تارەككە (2021) جانە يسپانيا كورولى VI فيليپپكە (2022) سىيعا تارتىلدى.
قاتار پرەمەرىمەن كەلىسسوزدەر
كەشە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ قاتار مەملەكەتىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى - سىرتقى ىستەر ءمينيسترى شەيح مۇحاممەد بەن ابدۋلراحمان ءال تانيمەن كەلىسسوز جۇرگىزدى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ «ورتا ءدالىز» رەتىندە تانىمال ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعىتىن دامىتۋعا زور ءۇمىت ارتىپ وتىرعانىنا توقتالدى. سونداي-اق شىعاناق ايماعىنىڭ ۇلكەن نارىعىنا كەڭ جول اشۋعا جانە جاڭا ترانزيتتىك باعىتتاردى قاراستىرۋعا باسا ءمان بەرەتىنىن جەتكىزدى. مەملەكەت باسشىسى قاتار كومپانيالارىن قازاقستانداعى ءىرى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى بىرلەسە جۇزەگە اسىرۋعا شاقىردى.
ال قاتاردىڭ ۇكىمەت باسشىسى ەكى ەل بۇرىن-سوڭدى بولماعان بايلانىستى كۇشەيتكەنىنە جانە ءالى دە الەۋەتى زور ەكەنىنە ايرىقشا توقتالدى.
سونىمەن قاتار، كەلىسسوز بارىسىندا اۋىل شارۋاشىلىعى، سيفرلاندىرۋ، ەنەرگەتيكا سالالارىنا قاتىستى وزەكتى ماسەلەلەر تالقىلاندى.
قازاق- قاتار ينۆەستيتسيالىق دوڭگەلەك ۇستەلى
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ ساپار بارىسىندا قازاق- قاتار ينۆەستيتسيالىق دوڭگەلەك ۇستەلىنە قاتىستى. ول ەكى ەل اراسىنداعى ەكونوميكالىق قاتىناستاردى دامىتۋعا تۇراقتى قولداۋ كورسەتىپ كەلە جاتقانى ءۇشىن قاتار ۇكىمەتى مەن قاتار كاسىپكەرلەرى قاۋىمداستىعىنا العىس ايتتى.
ونىڭ ايتۋىنشا، الەم بۇرىن-سوڭدى بولماعان سىن-قاتەرگە تاپ بولعان قازىرگىدەي كەزدە ساياسي ەرىك- جىگەر مەن ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتى ۇشتاستىرۋ وتە ماڭىزدى.
بۇگىن مەن قاتار ەلىنىڭ باسشىلىعىمەن ناتيجەلى كەزدەسۋ وتكىزدىم. ءبىز ءتۇرلى سالا بويىنشا ۋاعدالاستىقتارعا قول جەتكىزدىك جانە ەلدەرىمىزدىڭ ۇكىمەتتەرىنە ولاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن تىعىز بايلانىستا جۇمىسىستەۋدى تاپسىردىق. مەنىڭ ساپارىم ءبىزدىڭ كوپجاقتى قاتىناستارىمىزدى ودان ءارى نىعايتۋ ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەرگە جول اشاتىنىنا سەنىمدىمىن، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ قاتارلىق كاسىپكەرلەرگە.
پرەزيدەنت ەلىمىز تاڭداعان باعىتتىڭ كەيبىر تۇستارى قاتارمەن ۇقساس ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
سونىمەن قاتار، قازاقستاننىڭ اشىق ەسىك ساياساتىنا، وراسان زور رەسۋرسىنا جانە ەركىن نارىققا قاتىستى رەفورمالارىنا شەتەلدىڭ، سونىڭ ىشىندە قاتاردىڭ كوپتەگەن كومپانياسى نازار اۋداردى. ءارتاراپتاندىرىلعان جانە ورنىقتى ەكونوميكانىڭ نەگىزىن قالاۋ - قازاقستاننىڭ باستى مىندەتى.
بىلتىر قازاقستاننىڭ جالپى ىشكى ءونىمى 265 ميلليارد دوللاردى قۇرادى. ءبىزدىڭ ەندىگى ماقساتىمىز - وسى كورسەتكىشتى 2029 -جىلعا قاراي 450 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ. وتكەن جىلى ەكونوميكالىق ءوسىم 5,1 پايىزعا جەتتى. بۇل الەمدىك ەكونوميكانىڭ بولجامدى دامۋ قارقىنىنان شامامەن ەكى ەسە كوپ. ءبىز ورتامەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا ەكونوميكانىڭ ءوسىمىن كەمىندە 6 پايىز دەڭگەيىندە ۇستاپ تۇرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. 2022 -جىلى شەتەلدەن 28 ميلليارد دوللار كولەمىندە تىكەلەي ينۆەستيتسيا تارتتىق. ال سىرتقى ساۋدا اينالىمى 136 ميلليارد دوللارعا جەتتى. قازاقستان ورتالىق ازيادا تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيتسيا كەلەتىن نەگىزگى ەل بولىپ قالۋى ءۇشىن ەڭ جوعارى الەمدىك ستاندارتتارعا ساي جاڭا ينۆەستيتسيالىق تسيكلدى ىسكە قوستىق، - دەدى پرەزيدەنت دوڭگەلەك ۇستەلدە.
مۇنىمەن قوسا، ەلىمىز ءوزىنىڭ كولىك- لوگيستيكالىق الەۋەتىن ارتاراپتاندىرۋمەن جانە كەڭەيتۋمەن بەلسەندى تۇردە اينالىسىپ جاتىر. بۇل رەتتە پرەزيدەنت ساپار بارىسىندا جالپى ينۆەستيتسيالىق قۇنى 18 ميلليارد دوللارعا جۋىق ءتۇرلى كوممەرتسيالىق قۇجاتتارعا قول قويىلعانىن جانە «بۇل ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا باتىل كىرىسكەنىمىزدى كورسەتەتىنىن» اتاپ ءوتتى.
...ءبىز ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعىتىنان نەمەسە ورتا ءدالىزدىڭ دامۋىنان زور ءۇمىت كۇتەمىز. قاتار كومپانيالارى مەن قارجى ينستيتۋتتارى وسى سالاداعى بيزنەس پەن ينۆەستيتسيا مۇمكىندىكتەرىن قاراستىرۋ ارقىلى قوماقتى پايدا تابادى دەپ سانايمىز. بۇگىن ءبىز جالپى ينۆەستيتسيالىق قۇنى 18 ميلليارد دوللارعا جۋىق ءتۇرلى كوممەرتسيالىق قۇجاتتارعا قول قويامىز. بۇل ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا باتىل كىرىسكەنىمىزدى كورسەتەدى، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
شەيح ءتاميم بەن حاماد ءال ءتانيدىڭ قورىتىندىسى
قاسىم-جومارت توقايەۆ پارسى شىعاناعىنا ساپارى ناتيجەلى بولدى. جوسپارلانعان باعىتتاعى قۇجاتتارعا قول قويىلىپ، ينۆەستيتسيالىق ماقساتتاعى جۇمىستار اتقارىلدى. ەكى ەل سەرىكتەستىكتىڭ جاڭا دەڭگەيىنە كوتەرىلدى جانە بۇل ساپاردىڭ قورىتىندىسىن قاتار باسشىسى شەيح ءتاميم بەن حاماد ءال ءتانيدىڭ پىكىرىمەن اياقتاۋعا بولادى.
ءبىز پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ساپارىنا جانە قاتار مەن قازاقستان اراسىنداعى ساۋدا- ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناستاردى دامىتۋ ماسەلەلەرىن تالقىلاعانىمىزعا ريزامىز. ءبىز دوستاس ەكى ەل اراسىنداعى ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ تەتىكتەرىن كەلىستىك جانە ورتاق ۇمتىلىستار مەن قالاعان امبيتسيالارعا سايكەس تۇراقتى سەرىكتەستىك ورناتۋ ارقىلى جەمىستى ىنتىماقتاستىققا ۇمىتتەنەمىز، - دەپ تۇيىندەدى قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ساپارىن قاتار ءامىرى.
اۆتور
راحيلا تلەۋوۆا
