قۋاندىق بيشىمبايەۆتى سوتتاعان پروكۋرور ايجان ايماعانوۆامەن سۇحبات

استانا. KAZINFORM - قازاقستاندىقتارعا سالتانات نۇكەنوۆانىڭ ولىمىنە قاتىستى سوتتان كەيىن بەلگىلى بولعان پروكۋرور ايجان ايماعانوۆا سۇحبات بەردى.

وسى سۇحباتتا - قۋاندىق بيشىمبايەۆتىڭ قاتەسى، ءوزىنىڭ جەكە ءومىرى جانە اتىشۋلى پروتسەس ەلىمىزدە قانداي وزگەرىستەرگە سەبەپ بولاتىنى تۋرالى ايتىلدى.

تومەندە قىسقارتىلعان ءماتىن نۇسقاسى بەرىلگەن:

- ايجان، قالىڭىز قالاي؟

- ءبىرقالىپتى، دەپ قويايىق (كۇلدى).

- ءىس وسىمەن ءبىتتى، ۇكىم شىقتى. بۇگىن كوڭىل كۇيىڭىز قالاي؟

- ءالى ءوز-وزىمە كەلە الماي ءجۇرمىن.

- ارقاڭنان جۇك تۇسكەندەي بولدى ما؟

- ە، ءيا، بەلگىلى ءبىر جۇك ءتۇستى.

- ەندى ءوزىڭ تۋرالى سويلەسەيىك. وتە از اقپارات. قاي ءوڭىردىڭ تۋماسىسىز؟

- مەنىڭ مەكتەپ جىلدارىم قايتا قۇرۋ جىلدارىنا تاپ بولدى. «سۇراپىل» 90-جىلدار». كەيدە قيىن بولدى. مەنىڭ اتا-انام كونسەرۆاتورلار، ولار ءبىزدى ءبىز ءبارىن دۇرىس جولدا بولسىن دەپ، «دۇرىس، بۇرىستى» ۇيرەتىپ تاربيەلەدى. ومىرىمدە كوپ جاقسى ادامداردى كەزدەستىردىم. مەكتەپ كەزىندە مۇعالىمدەرىم وتە جاقسى بولدى. مەنىڭ جەتىستىككە جەتۋىم - ءداۋىت ورتا مەكتەبىنىڭ ۇستازدارىنىڭ ەڭبەگى. ولارعا شەكسىز العىسىمدى بىلدىرگىم كەلەدى. شاعىن اۋىلدا بوس ۋاقىت بولماعان كەزدە ۇستازدار بىزگە ساباق بەرۋمەن قاتار، بوس ۋاقىتتى وتكىزۋدى دە جۇرگىزدى.

انام - مۇعالىم، قازىرگى تاڭدا ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى. اكەم ول كەزدە اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىندا جۇمىس ىستەگەن. بىلەسىز بە، ولارعا جالاقىنى «ماكارون» رەتىندە بەرگەندە بىزدە بولمەنىڭ جارتىسى ماكارونعا تولى بولاتىن. اكە-شەشەمىز ەشتەڭەگە كوڭىلىن تۇسىرمەي، ءالى دە بولاشاققا سەنىپ، بىزگە جاقسى تاربيە مەن ساپالى ءبىلىم بەردى.

مەكتەپتى بىتىرگەن سوڭ وقۋعا تۇسكىم كەلدى... قازىر قالاي اتالاتىنىن بىلمەيمىن، بۇرىن قاراعاندى جوعارى ميليتسيا مەكتەبى بولاتىن. مەن جاي عانا ارماندادىم، پوگون تاققىم كەلدى.

- تەرگەۋشى بولعىڭ كەلدى مە؟

- ءيا، ورگانداردا جۇمىس ىستەگىم كەلدى... ءبىراق وتباسىم قارسى بولدى... ناتيجەسىندە قوزىبايەۆ اتىنداعى سولتۇستىك قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتىنە وقۋعا ءتۇستىم. مەن سوندا وقىپ، 4 جىل جاتاقحانادا تۇردىم. بۇل ناعىز ستۋدەنتتىك جىلدار ەدى. مەن دە سوندا ۇلكەن ءومىر مەكتەبىنەن ءوتتىم.

2009-جىلى ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرگەن سوڭ... پەتروپاۆل قالالىق سوتىنا مامانداردى قابىلداۋ تۋرالى حابارلاندىرۋدى كوردىم. مەن باعىمدى سىناپ كورەيىن دەپ شەشتىم، قۇجاتتار تاپسىردىم، تەست تاپسىردىم، اڭگىمەلەسۋدەن ءوتتىم. مەن رەزەرۆكە الىندىم. ءبىر اپتا زاپاستا بولدىم، كەيىن باس مامان، سوت حاتشىسى بولىپ جۇمىسقا ورنالاستىم... قاسىمدا تاعى ءبىر قىز بار ەدى - سايدا. ول ەكەۋمىز سۋديالاردىڭ حاتشىسى بولىپ جۇمىس ىستەدىك. ول ماعان: «ايجان، ەگەر سۋديالار كەلمەسە، قۇجاتتاردى پروكۋراتۋراعا تاپسىرايىق» دەيدى. دەگەنمەن، سۋديا بولىپ تاعايىندالۋ وڭاي ەمەس. ءبىز اۋىلدىڭ قاراپايىم قىزدارى ەدىك، ىسكە شىنايى قارايتىنبىز.

قۇجاتتاردى پروكۋراتۋراعا تاپسىردىق. جالپى، مەن مۇنى قول جەتپەس نارسە دەپ سانادىم... ەكەۋى دە زاپاسقا ءوتىپ، حاتشىلىق قىزمەتىن جالعاستىردى. ال سايدانى پروكۋراتۋراعا جۇمىسقا شاقىردى. جانە بىردەن تاعايىندايدى. مەن ادەتتە ەموتسيونالدى اداممىن. قازىر جۇمىسىما بايلانىستى مەن ەموتسيالارىمدى ۇستاپ قالۋعا تىرىسامىن. ءبىراق سول كەزدە 23 جاسىمدا قاتتى رەنجىدىم. جالپى، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، مەن ءۇشىن ومىردە ءبارى قيىن بولدى. قۇجات تاپسىرىپ وتە سالعان نەمەسە تەست تاپسىرىپ بىردەن وتە سالعان كەز بولمادى. ارينە، بارلىعىن قيىندىقپەن الۋعا تۋرا كەلدى.

ءبىر-ەكى ايدان كەيىن ماعان كادرلار ءبولىمىنىڭ باستىعى حابارلاستى. ول كەزدە ءابدىروۆا ايمان بولدى. ول: «ايجان، ءسىز نەگە ءالى رەزەرۆتە ءجۇرسىز؟ كەلىڭىز، سىزبەن سويلەسىپ كورەيىك» دەيدى. وسىلاي پروكۋراتۋراعا تاپ بولدىم... مەن سىناقتان ءوتتىم، ومىرىمدە ءبىرىنشى رەت مۇنداي تەستىلەۋ بولدى.

مەن 24 جاستا ەدىم. ۇلكەن كەڭسە، قازىر ەسىمدە، شامامەن 12-13 ادام وتىردى، ءبارى ماعان قاراپ تۇردى. مەن مىنبەر ارتىندا تۇرمىن. بۇل مەنىڭ ارمانىم ەمەس پە؟ «ايجان، سەن بۇل ومىردە كىم بولعىڭ كەلەدى؟» دەگەن سۇراق ەسىمدە. مەن تۇرىپ: «سۋديا» دەدىم. ءبارى كۇلىپ جىبەردى.

مەن وسى مىنبەردىڭ استىنا تىعىلىپ قالۋعا نەمەسە ءبىر جاققا قاشىپ كەتكىم كەلدى. ەكى بەتىم قىزارا ءتۇستى. مەنى جۇمىسقا العان ايمان ءابدىروۆا: «ارىپتەستەر، بىلەسىڭدەر مە، مەن سۋديالىق رەزەرۆتە تۇرمىن، ءبىراق بۇل مەنىڭ پروكۋراتۋرادا مانساپ قۇرۋىما كەدەرگى ەمەس»، - دەدى. ءبارى تىنىشتالا ءتۇستى. ءبىراق بۇل ماعان سىنداي رۋح بەردى!

ءاربىر قاتە، ءاربىر قاتە قادام - ول دا ءبىر قادام. العا جىلجۋ ءۇشىن قانداي دا ءبىر قادام. پروكۋراتۋراعا وسىلاي كەلدىم، پوگون تاققانىما ءبىر كۇن دە وكىنگەن جوقپىن... پروكۋراتۋراعا كەلۋ جولىم قيىن بولسا دا، قىزىق بولدى. وسى قيىندىقتاردىڭ ارقاسىندا مەن وسى دەڭگەيگە جەتتىم.

- وتباسىڭىزدا جالعىز بالاسىز با؟

- جوق، ۇشەۋمىز. ءۇش قىزبىز، ۇل بالا جوق. ۇيدەگى ۇل بالا دا مەن بولعان شىعارمىن. مەنىڭ مىنەزىم قاتال. اتا-انامىز ەڭ كوپ مەنىمەن ۋاقىت وتكىزگەن شىعار... ولار قينالعان جوق، ءبىراق مەن ەڭ كوپ كوڭىل ءبولۋدى تالاپ ەتتىم. مەن ورتانشىمىن، ۇلكەن اپكەم مەن ءسىڭلىم بار. ۇلكەنى - اينۇر - ول دا تۇرمىستا، ءۇش بالاسى بار. ال كەنجەمىز ماقپال ۇل تاربيەلەپ وتىر، ول دا تۇرمىستا.

اتا-انالارعا قۇرمەتىم ۇلكەن. قانشاما قيىندىقتارعا قاراماستان، بولاشاق ومىرىمىزدە بىزگە پايداسىن تيگىزەتىن دۇنيەلەر سىيلاعاندارى ءۇشىن العىسىم شەكسىز.

- ءسىز تۇرمىستاسىز با؟

- ءيا، مەن تۇرمىستامىن، وتباسىم بار. ءۇش بالام بار: ەكى قىز جانە ءبىر ۇل. بالالار ءالى كىشكەنتاي، ولار بولىپ جاتقان نارسەنىڭ ءبارىن ءالى تۇسىنبەيدى. مەن ونى قالاي قولداسام، كۇيەۋىم دە مەنى قولدايدى. ۇيدە كوپ بولماعان كەزدەرى ونىڭ ورنىن دەمالىستا وتباسىممەن ۋاقىت وتكىزۋ ارقىلى تولتىرۋعا تىرىسامىن. وتباسىم مەنى قولدايدى جانە ءبىز ءبارىمىز ءبىر كەمەدە ەكەنىمىزدى تۇسىنەمىز. ونى قاتتى شايقاماۋعا تىرىسامىز.

- ءسىزدىڭ مىنەزىڭىز قانداي؟ ءسىزدىڭ وتە قاتال ەكەنىڭىزدى سوتتا كوردىك. ءبىراق استانانى ارالاپ جۇرگەن ۆيدەوڭىز، جىلى جازباڭىز باسقا ادام ەكەنىڭىزدى اڭعارتادى.

- كەلىسەمىن، پروتسەسس كەزىندە قاتالمىن، ءبىراق ومىردە مۇلدەم باسقاشامىن. ءبىراق ايتايىن دەگەنىم، سوتتا مەن مەملەكەتتىك ايىپتاۋشى، پروكۋرورمىن، قىزمەتتەمىن. جانە بۇل ماعان بەلگىلى ءبىر جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەيدى. جالپى مەن ءوز جۇمىسىمدى جاقسى كورەمىن. ال قىزمەتتىڭ ابىرويىنا، تىكەلەي ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزعا قاتىستى بارلىق نارسەنى مەن وتە وتكىر جانە اۋىر قابىلدايمىن. بىزگە قاتىستى ادىلەتسىز شاعىمدار بولسا، بىردەن جاۋاپ قايتارامىن.

بالكىم، ادىلدىك، بارلىعى «دۇرىس بولۋى كەرەك» دەگەن اتا-انام ۇيرەتكەن قاعيدالار شىعار، بۇل بارلىعى مەنىڭ جۇمىسىما قاتتى اسەر ەتەدى... سوندىقتان، ءبىر جەردە سوت بارىسىندا «دۇرىس ەمەس» ساتتەردى جاسىرمادىم. ءبىراق ومىردە پوگوندى شەشكەندە مەن انامىن، مەن جارمىن، اتا-انامنىڭ قىزىمىن، كەلىنمىن. مەن دە باسقالار سياقتىمىن: مەن دە سولاي قۋانامىن، سولاي جىلايمىن، سولاي ۇرسىسىپ قالامىن.

- ەكى قىزىڭىز بار. ءسىز تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق ءىسى بويىنشا سوت ءىسىن جۇرگىزگەندىكتەن، قىزدارىڭىزعا نە ايتار ەدىڭىز؟

- قىزدار، ەڭ الدىمەن، قورىقپاي، بەي-جاي قاراماي، ءوزىن قورعاي ءبىلۋى كەرەك. بىلەسىز بە، مەن بۇل تۋرالى ويلاعان دا جوقپىن... ولار ءالى كىشكەنتاي. ولار قازىر ەرەسەكتەردىڭ مۇنداي اڭگىمەلەرىن تۇسىنبەۋى مۇمكىن. ءبىراق مەن ولارمەن بۇل تۋرالى مىندەتتى تۇردە سويلەسەمىن جانە ۇيرەتەمىن.

- سۇيىكتى كىتاپتارىڭىز بەن مۋزىكاڭىز قانداي؟

- مەنىڭ ەسىمدە قالعان، ومىرىمدە قولداناتىن فيلمدەر بار. «قىز-جىگىت» فيلمىندە باستى كەيىپكەر عاليا بولدى. ول ماعان شىنىمەن ۇنايدى، ول رۋحى جاعىنان ماعان جاقىن.

- ءوزىڭىز دە قىز-جىگىت سياقتىسىز دەپ ايتقىم كەلگەن.

- راحمەت. مەكتەپ كەزى بولسا كەرەك، باستاۋىش سىنىپتا وقىپ جۇرگەنىمدە وسى فيلمدى كورگەنمىن. ءبىراق ول ءالى ەسىمدە. «مەنىڭ اتىم قوجا» - ماعان دا قاتتى ۇنايدى، وتە جاقسى فيلم... مەن كىتاپ وقىعاندى ۇناتامىن. «كوشپەندىلەر». ال «اباي جولى» ۇستەلىمدە تۇراتىن كىتاپتاردىڭ ءبىرى.

- تاعى «قارا سوزدەر» دە شىعار...

- ول مەنىڭ سومكەمدە ۇنەمى وزىممەن جۇرەتىن كىتاپ. مەن مەكتەپتى 16 جاسىمدا ءبىتىردىم، انام وسى «قارا سوزدەر» كىتابىن سومكەمە سالىپ: «ايجان، ساعان قيىن كەزدە، مۇڭايعاندا، قىزعانىش سياقتى سەزىمدەر بولسا، ابايعا بەت بۇر، وقى» دەدى. مەن ونى 16-18 جاستا تۇسىنبەدىم. مەن وقىدىم، ءبىراق باستاپقىدا مۇنداي تۇسىنبەدىم. سوسىن جۇمىس ىستەي باستاعاندا...

- سوڭعى سوزىڭىزدە دايەكسوز بەكەر ايتىلماسا كەرەك...

- ءيا، اباي... سوت جارىس سوزىنە دايىندالىپ جاتقاندا، ابايدىڭ 14- ءسوزىن كەلتىرۋ كەرەك دەگەن وي بىردەن كەلدى، ويتكەنى وندا سوتتالۋشىلاردىڭ مىنەز-قۇلقى تۋرالى ايتىلعان شىعار. مىنە، ابايدىڭ سوناۋ، شالعاي زاماندا ايتقانى - نامىستان ەشقاشان باس تارتپاۋ كەرەك. بۇل ەڭ باستىسى...

- پروتسەسس تۋرالى ايتايىق. تەرگەۋ قالاي ءوتتى جانە بيشىمبايەۆ ىسىنە قالاي كەلدىڭىز؟ بۇل سوت پروتسەسىنە پروكۋرور بولىپ قالاي تاعايىندالدىڭىز؟

- تەرگەۋدىڭ قالاي وتكەنىن ايتا المايمىن، ويتكەنى مەن بۇل ءىس بويىنشا پروتسەسسۋالدىق پروكۋرور بولعان جوقپىن. ءبىراق بۇل جەردە ءوز ءىسىنىڭ كاسىبي مامانى، تەرگەۋشى ءاليما جاماليەۆانىڭ ءرولى زور ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون. ول تەرگەۋ جۇرگىزدى. ول ۇلكەن جۇمىس اتقاردى. ول مەملەكەتتىك ايىپتاۋشىلاردان دا ماقتاۋعا لايىق. مەن ءىس سوتقا جىبەرىلگەن كەزدە ارالاستىم. ايماعانوۆانىڭ تاعىلعان ايىپتى قولدايتىنى تۋرالى باسشىلىقتان نۇسقاۋ بولدى.

- قورقىنىش بولدى ما؟

- جوق. ەشقانداي قورقىنىش بولعان جوق، ويتكەنى بۇل جۇزدەگەن جاعدايدىڭ ءبىرى بولدى. قورقىنىش كەيىنىرەك، پروتسەستىڭ وزىندە پايدا بولدى. ويتكەنى قىسىم بولدى، بىلەسىز بە. ءىس جاريا بولعاندىقتان ءبىراز قىسىم بولدى. قورقىنىش بولعان جوق.

- پروتسەستىڭ ۇيىمداستىرىلۋىنا قانداي باعا بەرەسىز؟

- پروتسەسس جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلدى. بۇل قازاقستان تاريحىندا ءبىرىنشى رەت كورسەتىلىپ جاتقانىن ەسكەرسەك... ەسكەرەتىن تۇستار از ەمەس ەدى... بارلىق ميكروفون، سوتتىڭ سوت وتىرىسىن وتكىزۋدىڭ ءوزى كاسىبي جوعارى دەڭگەيدە ءوتتى.

- بۇعان دەيىن ادۆوكاتتارمەن، سۋديالارمەن كەزدەستىڭىز بە؟

- ارينە، ايجان ادىل قىزىمەن كەزدەستىك. ول ءوز سالاسىنىڭ كاسىبي مامانى. ونىڭ پروتسەسى ءارقاشان انىق، تۇسىنىكتى جانە ءارقاشان ءتارتىبى جوعارى. ال ادۆوكاتتاردىڭ ەشقايسىن كەزدەستىرمەدىم. قورعاۋشى دا، جابىرلەنۋشىلەر جاعىنان دا. ءبىراق مەن بايجانوۆتىڭ ادۆوكاتى سەكەروۆپەن كەزدەستىم... سونداي-اق القابيلەر قاتىسۋىمەن وتكەن سوتتا.

- بيشىمبايەۆتىڭ قورعانىسىنان ءتۇرلى تارتىستار بولدى. بۇل بولاشاقتا سىزدەردىڭ قارىم-قاتىناستارىڭىزعا قالاي اسەر ەتەدى؟

- سوت تالقىلاۋى بارىسىندا ءاربىر قاتىسۋشى وزىنە جۇكتەلگەن فۋنكتسيانى ورىندايدى. ادۆوكاتتار قورعايدى، پروكۋرورلار ايىپتايدى. سوت زالىنىڭ قابىرعالارىنىڭ سىرتىندا ءبىز قاراپايىم ادامدارمىز... سوندىقتان بۇل جەردە جەكە كوزقاراستار بولماۋى كەرەك... ادۆوكاتتار ءوز جۇمىسىن اتقاردى، جاقسى ىستەدى.

- پروتسەستىڭ نەگىزگى تۇستارى قانداي، ءسىزدىڭ ويىڭىزشا؟

- قىلمىستىق سوتتا بارلىق اسپەكتىلەر ىرگەلى بولىپ سانالادى.

- پروتسەستىڭ شارىقتاۋ كەزەڭى؟

- مەنىڭشە، بيشىمبايەۆتىڭ تەلەفونىنىڭ قۇپيا ءسوزىن بەرگەنى.

سودان كەيىن بەينەجازبالار سوت بارىسىندا زەرتتەلدى. بۇل كۇتپەگەن جايت بولدى. بۇل ايىپتى كۇشەيتتى.

- ۇكىم شىقتى. ۇكىمگە قانداي باعا بەرەسىز؟

- القابيلەر ۇكىمىنە كوڭىلىمىز تولدى.

- بۇل جەڭىس دەپ ايتا الاسىز با؟

- جەڭىس دەگەن ۇلكەن ءسوز دەپ ويلايمىن. ءبىراق ءبىز القابيلەر ۇكىمىنە قاناعاتتاندىق. جەڭىمپازدار دا، جەڭىلگەندەر دە جوق.

- بيشىمبايەۆتىڭ ادۆوكاتتارىنىڭ الداعى ارەكەتىن قالاي بولجايسىز؟

- ولار كەز كەلگەن جاعدايدا ۇكىمگە شاعىمدانادى دەپ ويلايمىن. ءبىراق مەنىڭ ويىمشا، ۇكىمدە وزگەرىس بولمايدى. جالپى، ول ەشقانداي وزگەرىستەرگە ۇشىراماۋى مۇمكىن.

- مەملەكەتتىك ايىپتاۋ تاراپى ءبىر باپ بويىنشا 20 جىل، ەكىنشى باپ بويىنشا 7 جىل سۇرادى ما؟

- ءيا، ءبىز 99-باپتى باسشىلىققا الدىق - 20 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ، 110-باپ بويىنشا

- 7 جىل. ءىشىنارا تولىقتىرۋ ارقىلى - قىلمىستىق كودەكستىڭ 58-بابى - ءبىز اقىرى 24 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋدى سۇرادىق. بۇل ماكسيمالدى كەزەڭگە جاقىن مەرزىم...

24 جىل ۇزاق ۋاقىت، سوندىقتان جەتكىلىكتى ءارى ءادىل جازا.

- سوتتا ءسىز بيشىمبايەۆتىڭ قاتەسى تۋرالى ايتتىڭىز...

- ونىڭ فاتالدى قاتەلىگى - ول بىزگە تەلەفوننىڭ قۇپيا ءسوزىن بەرگەنى. بۇل بەينەلەردىڭ بارلىعى كورسەتىلدى. ول مينۋت سايىن ءتۇسىرىپ جاتقان 27 بەينە... مەنىڭ ويىمشا، ول قاتتى ماس بولعان. بۇل بەينەلەردى تۇسىرگەنىن ۇمىتىپ كەتكەن.

ال ەكىنشى فاكتور - ول مۇنى جۇيەلى تۇردە جاسادى. ءبىزدىڭ قىراعىلىعىمىز السىرەيدى. بيشىمبايەۆپەن بولعان جاعداي سولاي بولدى.

- ءسىزدىڭ رەاكسيالارىڭىزدى باقىلاپ وتىردىق، كەيدە تىتىركەنىپ، اشۋلانىپ، ەسكەرتۋ العانىڭىزدى كوردىك.

- سوت ماعان دۇرىس ەسكەرتۋ جاريالادى، ءبارى وبەكتيۆتى. ءبىراق مەن سىزگە مىنانى ايتايىن. القابيلەر سوتىندا مەنىڭ مىنەز-قۇلقىم ەموتسيونالدى - بۇل اجىراماس بولىگى دەۋگە بولادى. كەيبىرەۋلەر بۇل كاسىبي ارەكەت ەمەس دەيدى، ءبىراق مەن ولاي ويلامايمىن. ويتكەنى القابيلەر - ءبىزدىڭ زاڭ سالاسىمىزدان الىس ادامدار.

ال ءبىزدىڭ بۇل قۇرعاق زاڭدى ءتىلىمىزدى ولار ءۇشىن ەموتسيونالدى مالىمدەمەلەرمەن سۇيىلتۋ كەرەك، وسىلايشا ءبىز كەلتىرەتىن فاكتىلەر مەن دالەلدەر ولاردىڭ ساناسىندا بەرىك جانە ۇزاق ۋاقىت جاتۋى ءۇشىن. بۇل مەنىڭ جەكە مىنەز-قۇلىق تاكتيكام.

- قورىتىندى بايانداماعا قالاي دايىندالدىڭىز؟

- ءبىز تىڭعىلىقتى دايىندالدىق. وسى جەردە ءبىز استانا پروكۋراتۋراسىنىڭ باسشىلىعىنا شەكسىز العىسىمىزدى ءبىلدىرۋىمىز كەرەك. ءىس باس پروكۋرور بەرىك نوعاي ۇلى اسىلوۆتىڭ باقىلاۋىندا بولدى. بۇل پروكۋرور ساياحات نۇربەكوۆپەن جۇمىسىمىز. بۇل ورتاق ناتيجە.

- ءسىزدىڭ سوزىڭىزدەن كەيىن كوپتەگەن پىكىر ايتىلىپ، كوپتەگەن ادام، ءتىپتى شەتەل ەلدەگى ادامدار دا سىزگە دەگەن العىستارىن ءبىلدىرىپ جاتتى...

- مەن بۇل مەنىڭ جۇمىسىم دەپ ايتار ەدىم. قالاي جەتكىزەرىمدى بىلمەيمىن. مەن جۇمىسىمدى قاتتى جاقسى كورەمىن. ەگەر مەن بىردەڭە جاساسام، ونى تولىق جاۋاپكەرشىلىكپەن ىستەيمىن.

مەن قولدان كەلمەيتىن نارسە ىستەگەن جوقپىن. نەلىكتەن بۇل قوعامدىق قىزىعۋشىلىقتى تۋدىردى؟ ويتكەنى ادامدار مۇنى بۇرىن كورمەگەن. ءبىراق بۇل ءىس مەنىڭ ايىپتاۋدى قولداعان جۇزدەگەن ىستەرىمنىڭ ءبىرى. جالپى، ءبىزدىڭ پروكۋراتۋرادا لايىقتى تۇلعالار، ءوز ءىسىنىڭ كاسىبي ماماندارى كوپ.

- سۋدياعا قوقان-لوققى بولدى دەگەن اقپارات بولدى. سىزگە وسىنداي قاۋىپ-قاتەرلەر ءتوندى مە؟

- جوق، بولمادى.

- ايجان، وسى جايدى ناقتىلاي كەتسەك: كەشە بيشىمبايەۆتىڭ شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتىلۋىنا بايلانىستى كەلىسپەۋشىلىكتەر تۋىندادى. بۇل قانداي جاعدايلاردا مۇمكىن جانە قانداي جاعدايلاردا مۇمكىن ەمەس؟

- بيشىمبايەۆتىڭ شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتۋ تۋرالى ءوتىنىش بەرۋ قۇقىعى بولۋى ءۇشىن ول جازاسىن وتەۋ مەرزىمىنىڭ كەمىندە 2/3 بولىگىن وتەۋى كەرەك. ال بۇل 16 جىل. بۇل قۇقىققا يە بولۋ ءۇشىن ول بۇل جازانى ءمىنسىز وتەۋى كەرەك. ونىڭ ۇستىنە، جازاسىن وتەۋ كەزىندە قانداي دا ءبىر ىنتالاندىرۋلار بار. ۇشىنشىدەن، سوت ءوتىنىشحاتتى بەرۋ كەزىندە شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتۋ تۋرالى ارىزدى قاراۋ كەزىندە جابىرلەنۋشىنىڭ پىكىرىن ەسكەرەدى.

- سوت جابىرلەنۋشىنىڭ تۋىستارىنا حابارلاما جىبەرە مە؟

- ءيا، سوت ءوتىنىشحاتتى قاراۋ پروتسەسىن بەلگىلەۋ كەزىندە پروتسەسكە قاتىسۋشىلاردىڭ بارلىعىن، سونىڭ ىشىندە وسى قىلمىستىق ءىس بويىنشا جابىرلەنۋشىنى حاباردار ەتەدى. سوت وتىرىسىندا ءوتىنىشتى قاراۋ كەزىندە جابىرلەنۋشى تاراپتىڭ پىكىرى باستى ماسەلە بولماق... بۇل ەش جەردە زاڭمەن بەكىتىلمەگەن، ءبىراق بۇل ادامعا قارسى قىلمىس بولعاندىقتان، سوتتالعاننىڭ وتىنىشتەرىن ودان ءارى قاراۋ كەزىندە بۇل پروتسەستەن زارداپ شەككەندەردىڭ پىكىرى قاجەت ەمەس، ءبىراق سوتپەن ەسكەرىلەدى. ەسەپكە الىنۋى مۇمكىن.

- سىزگە قايتا ورالايىق. ايتىڭىزشى، بۇل پروتسەسس ءسىزدىڭ ءومىرىڭىزدى قالاي وزگەرتتى جانە ول ءبىزدىڭ قوعامعا قالاي اسەر ەتتى؟

- ماعان با... مەن ءوز جۇمىسىمدى ىستەپ جاتىرمىن. مەنىڭ موينىما، بىزگە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك ءتۇستى. بۇل، ارينە، كەيبىر جەرلەردە ءتىپتى قورقىنىشتى، ايەلدىك تۇرعىدان قورقىنىشتى.

- سوت پروتسەسى ءبىزدىڭ ايەلدەر ءۇشىن ءۇمىت ساۋلەسىنە اينالعان شىعار، ولار ەندى باتىل سويلەي الادى...

- ءيا، دۇرىس ايتاسىز. تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق - ارتىپ كەلە جاتقان ماسەلە، جىلىنا بىرنەشە جۇزدەگەن جاعداي تىركەلەدى، بۇل فاكت. سوندىقتان بۇل ماسەلە نازاردا بولادى. ءبىراق بۇلاي بولماۋى كەرەك دەپ ويلايمىن...

وسى پروتسەسستەن كەيىن ايەلدەر قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا حابارلاسۋدىڭ بەكەر ەمەسىن، كەرىسىنشە حابارلاسۋ كەرەك، پروبلەمالاردى ايتۋ كەرەك ەكەنىن تۇسىنەدى دەپ سەنەمىن... مەنىڭ ويىمشا، قازىر كەز كەلگەن وتاندىق تيران قولىن كوتەرمەس بۇرىن ويلانادى.

- مۇنداي زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟

- ەڭ الدىمەن بۇل ءبارى وتباسىنان باستالادى. ءبىز ءبىلىمدى قوعامدى تاربيەلەۋىمىز كەرەك، ايەلگە قول كوتەرۋدىڭ دۇرىس ەمەس ەكەنىن جىگىتتەرگە ۇيدە ءتۇسىندىرىپ، تاربيەلەۋىمىز كەرەك...

- قازىرگى تانىمالدىعىڭىزدى پايدالانىپ، قازاقستاندىق ايەلدەردىڭ ءومىرىن جاقسارتۋعا تىرىساسىز با؟

- ەڭ الدىمەن ءوز جۇمىسىمدى ورىندادىم. ءارى قاراي دا ءوز جۇمىسىمدى جالعاستىرىپ، ونى جاقسى، ءمىنسىز اتقارعىم كەلەدى. ال جالپى، مەنىڭ ويىمشا، ءارقايسىمىز - مۇعالىم، دارىگەر - ءوز جۇمىسىمىزدى جاقسى اتقارساق، وندا ءبىزدىڭ الەم دە جاقسىراق بولادى.

- اتاقتى بولۋ ءسىزدىڭ ومىرىڭىزگە جانە جاقىن ادامدارىڭىزدىڭ ومىرىنە قالاي اسەر ەتتى؟

- مەن جۇلدىز اۋىرۋىمەن مۇلدە اۋىرمايتىنداردىڭ ءبىرى شىعارمىن. قازىر تانىمالسىڭ، ەرتەڭ جوقسىڭ.

اتا-انامىز ءبىزدى تىنىش قۋانۋ كەرەك دەپ ءوسىردى. مەنىڭ اكە-شەشەم پەتروپاۆلدا تۇرادى، مەن ولاردىڭ قىزى دەپ جاريالامايدى، ۇندەمەي قۋانىپ ءجۇر... بۇل تۋرالى ماعان ايتپايدى، مۇلدە سويلەسپەيمىز، اتا-انام كوز تيمەسىن دەپ قورقادى. اتا-انامنىڭ اينالاسىنداعى كەيبىر ادامدار مەنىڭ ولاردىڭ قىزى ەكەنىمدى دە بىلمەيدى. مەنىڭ اتا-انام سونداي زيالى.

- ولار دا پروتسەستى قاداعالادى ما؟

- انام ادەتتە: «مەن قاراۋعا قورقامىن، سابىر ساقتاپ قاراي المايمىن»، - دەيدى. ول ۋايىمدايدى، انا عوي. ولار باسىنان اياعىنا دەيىن قارامادى.

- مەنىڭ ويىمشا، ولار ءسىزدى ماقتان تۇتادى.

- بۇل تۋرالى ماعان ايتپايدى، ءبىراق سولاي دەپ سەنەمىن.

- تانىمالدىلىعىڭىزدىڭ قانداي كەمشىلىكتەرى بار؟

- كەمشىلىكتەرى - بۇل پروتسەستە ەلدىڭ نازارىندا بولعانىمىز شىعار، ويتكەنى پروتسەسس جالپىعا ورتاق. ال قازىر ءتىپتى جۇمىستان تىس، پروتسەستەن تىس ءار قادام دا قاداعالاناتىن سياقتى. ال كوشەدە... ساياحات نۇربەكوۆ ەكەۋمىزگە وسىنداي قولداۋ كورسەتكەن قوعامعا شەكسىز العىسىمدى بىلدىرگىم كەلەدى. پروتسەستىڭ ءوزى قيىن ەمەس. قيىندىعى ونىڭ كوپشىلىككە ارنالعانىندا بولدى.

قوعام تاراپىنان قىسىم بولدى، كەي جەردە سىن ايتىلدى. قاتتى سىن ايتىلدى، ءبىراق قوعامنىڭ ارقاسىندا ءبىز ءوزىمىزدى ۇستادىق. مەن ولارعا ۇلكەن العىسىمدى بىلدىرگىم كەلەدى جانە باس يەمىن. بۇل ەنجارلىق ەمەس شىعار. بۇل دۇرىس، مەنىڭ ويىمشا.

- ارىپتەسىڭىز ساياحات تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز. سىزدەردە وتە جاقسى تاندەم قالىپتاستى.

- ءبىز ءبىر-ءبىرىمىزدى تولىقتىراتىن شىعارمىز. ءبىز ونىمەن التى ايدان اسا ۋاقىت جۇمىس ىستەدىك. بۇل ءبىزدىڭ سوتتا مەملەكەتتىك ايىپتاۋدى قولدايتىن العاشقى بىرلەسكەن پروتسەسىمىز. ول بىلىكتى پروكۋرور. مەن ونى ءتىپتى وزىمنەن دە تانىمال دەر ەدىم. ونىڭ ايىپتاۋدى قولداعان كوپتەگەن اتىشۋلى ىستەرى دە بار. مەن ونى قاتتى قۇرمەتتەيمىن. كەرەمەت ادام، بالالارىنىڭ اكەسى.

- ءسىز ءالى قانداي پروتسەستەرمەن اينالىسىپ جاتىرسىز؟ ءسىز ايتۋعا بولاتىن ەڭ شۋلى ىستەر قايسى؟

- مەن قالالىق پروكۋراتۋراعا جارتى جىل بۇرىن اۋىستىم... مەنىڭ ەسەبىمدە اتىشۋلى ىستەر وتە كوپ. جاڭا تۋعان بالاسىن ولتىرگەن انا بولعان. جۇرەكسىز، ەموتسياسىز ايەلدى ءبىرىنشى رەت كوردىم.

ادامنىڭ ايتۆ جۇقتىرعان جاعدايلارى دا بولدى. بۇل ەموتسيونالدى قيىن پروتسەسس بولدى. مەنىڭ تاجىريبەمدە ءىس جۇزىندە بۇكىل قىلمىستىق كودەكس بولدى. بارلىق ىستەرگە مەملەكەتتىك ايىپتاۋشى رەتىندە قاتىستىم.

- ەگەر سىزگە كەنەت ساياساتقا ارالاسۋ تۋرالى ۇسىنىس تۇسسە...

- مەن بۇل تۋرالى مۇلدە ويلاعان جوقپىن جانە ويلامايمىن دا. جالپى، مەن ءىستىڭ ادامىمىن. ال، وسىندا، پروكۋراتۋرادا جۇمىس ىستەپ، ءوز جۇمىسىمدى كورىپ، ونىڭ ناتيجەسىن كورىپ وتىرمىن. بۇل، بالكىم، مەنىڭ باسقا نارسەلەردى ءالى قاراستىرمايتىن نەگىزگى ماسەلەم.

اباي ايتقانداي، «سەن دە - ءبىر كىرپىش، دۇنيەگە، كەتىگىن تاپ تا، بار قالان!». مەن بۇگىن ءوز ورنىمدى تاپتىم دەپ ويلايمىن.

- ايجان، سىزگە جانە ءسىزدىڭ جۇمىسىڭىزعا شىنايى ءتانتىمىن. ەموتسيالىق ينتەللەكتىڭىزدى ساقتاي العانىڭىز ءۇشىن راحمەت... وسىنداي كۇردەلى سالادا جۇمىس ىستەگەندە ەموتسيانىڭ بولۋى وتە ماڭىزدى.

Tengrinews.kz