گەنەتيكالىق تەست جوشىمەن اراداعى بايلانىستى دالەلدەي الا ما - TreeGene زەرتحاناسى ساراپشىسىنىڭ پىكىرى
استانا. KAZINFORM - تاريحي دەرەكتەردە قازاق حالقى شىڭعىس حاننىڭ ۇلكەن ۇلى جوشى ۇلىسىنان تاراعان دەپ ايتىلادى. ءبىراق، تاريحي دەرەكتەر مەن ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارى - بولجامنىڭ ءبىر پاراسى عانا. ال زاماناۋي تەحنولوگيانى، سونىڭ ىشىندە د ن ق تەست ساراپتاماسىن پايدالانىپ، وسى تۋىستىق قاتىناستى انىقتاۋعا بولا ما؟ قازاقستاندا دنق ساراپتاما جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جۇرگەن TreeGene زەرتحاناسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى دينا مۋكۋشكينادان ەل تاريحىن زەرتتەۋدە زاماناۋي تەحنولوگياعا نەگىزدەلگەن د ن ق تەستتىڭ قاندايدا ءبىر كومەگى تيەر-تيمەسىن سۇراپ بىلدىك.
د ن ق تەست جانە گاپلوگرۋپپا تۋرالى
ساراپشى دينا مۋكۋشكينانىڭ ايتۋىنشا، گەنەتيكالىق تەست ەر ادامداردىڭ ۇرپاقتان- ۇرپاققا بەرىلەتىن Y- حروموسوماسىمەن قاتار، ايەلدەر تىزبەگىندەگى ميتوحوندريالدىق د ن ق-نى زەرتتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ونىڭ ءبىر جولى - گاپلوتيپ اناليزى، ياعني ەجەلگى حالىقتاردىڭ كوشى-قونى مەن تۋىستىق بايلانىسىن ءبىلۋ ءۇشىن ارعى تەگى ءبىر ادامداردى باقىلاۋعا بولادى.
«Y- حروموسومانى زەرتتەۋگە بولادى، ءتىپتى ىڭعايلى دەپ ايتۋعا نەگىز بار. سەبەبى، Y- حروموسومانىڭ قاندايدا ءبىر گاپلوتيپى تاريحي وقيعالارعا نەگىزدەلگەن. ونىڭ ىشىنە جاۋلاپ الۋ، كوشپەندى حالىق تۇرمىسى، سونىمەن بىرگە موڭعولداردىڭ شاپقىنشىلىعىن مىسالعا كەلتىرۋگە بولادى. باسقىنشىلار جاۋلاپ الىپ، جەرىن يەمدەنىپ، ءوز ۇرپاعىن جالعادى، كوبەيتتى. ال ميتوحوندريالدىق د ن ق-نى زەرتتەۋ قيىن. سەبەبى، ول ءبىر ورىندا تۇرمايدى، ۇنەمى قوزعالىستا. ماسەلەن، ايەلدى باسقا ەلگە، جەرگە الىپ كەتەدى. ول سول ەلدىڭ، ۇلتتىڭ ۇرپاعىن كوبەيتەدى. سوندىقتان ايەلدەردىڭ د ن ق تىزبەسى بۇلىڭعىر، ال Y- حروموسوماسىنىڭ تارالۋى ايقىن»، - دەدى د. مۋكۋشكينا.
TreeGene زەرتحاناسى مەڭگەرۋشىسىنىڭ ايتۋىنشا، بەلگىلى ءبىر حالىقتىڭ وزىنە عانا ءتان ەرەكشەلىك تە بار. ماسەلەن، كاۆكازدارعا ءتان گاپلوتيپ وسى ەل ىشىندە جوعارى ساقتالعان. ءبىراق، ءبىر گاپلوتوپتا بىرنەشە حالىق بولسا، ءدال سولاي ءبىر حالىق بىرنەشە گاپلوتيپ تە بولۋى مۇمكىن.
«ۇلتتىڭ تاريحى ونىڭ گەنەتيكالىق تىزبەسىنە بايلانىستى ەكەنىن بەلگىلى. دەگەنمەن بۇگىندە ءبىز كەيبىر ۇلتتىڭ قاندايدا ءبىر دەڭگەيدە قانى ارالاسىپ كەتكەنىن كورىپ وتىرمىز. زەرتتەۋ كەزىندە ۇلتتار بولىنىسىنە دەيىنگى كەزەڭگە باسىمدىق بەرىپ، ءتۇپ-تامىرىنىڭ پايدا بولۋىن انىقتاعىمىز كەلەدى، - دەدى د. مۋكۋشكينا.
ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، زەرتتەۋ اۋقىمى نەعۇرلىم كەڭ بولسا، سوعۇرلىم قاندايدا ءبىر ناتيجەگە قول جەتكىزۋ مۇمكىندىگى ارتادى.
«ءتۇرلى ۇلت پەن ەلگە بولىنگەنىمىزبەن، گەنەتيكالىق ماركەرىمىز ءبىر-بىرىمىزگە بايلاۋلى بولىپ تۇر. ءبىز تەست ناتيجەسىن كورسەتىپ، ادام ءوز ۇلتىنىڭ قازاق ەكەنىن بىلگەنىمەن، ءدال وسى گەنەتيكالىق ماركەر وزگە ۇلتتا دا كەزىگۋى ىقتيمال. ماسەلەن، د ن ق-دا بار
بولعانى %7-8 قازاق ەكەنىن كورسەتسە، يتالياندىقتار اراسىندا بۇل ماركەر حالىقتىڭ تەڭ جارتىسىن قۇراۋى مۇمكىن، - دەدى د. مۋكۋشكينا.
ساراپشى قازاق حالقىنىڭ ەر ادامدار تىزبەسىن الىپ قاراعاندا %50 عا جۋىعى موڭعولدان تارايتىن گاپلوتيپكە جاتادى دەپ وتىر. ال قالعان %50 تاياۋ شىعىس جانە ەۋروپالىق گاپلوتيپ بولىپ تۇر. ماسەلەن، ورتا ءجۇز قازاقتارى ەۋروپالىق جانە تاياۋ شىعىس گاپلوتيپىنە جاتادى. ال ۇلى ءجۇزدىڭ ءۇرىم-بۇتاعى موڭعولداردان تاراعان. كىشى ءجۇز قازاقتارى تاياۋ شىعىس جانە موڭعولدان تاراعان. ورتا جۇزدە قىتايلىق تارماق تا بار.
د ن ق تەست جوشىمەن بايلانىستى انىقتاي الا ما؟
د. مۋكۋشكينانىڭ ايتۋىنشا، د ن ق تەست تۋعان-تۋىسىن، جاقىنىن ىزدەۋگە، تۋىستىق بايلانىستىڭ بار-جوعىن بىلۋگە وتە ىڭعايلى. ءبىراق، بۇل جوشى مەن قازاق اراسىنداعى قاندايدا ءبىر تۋىستىق بايلانىستىڭ بار-جوعىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرە مە؟
ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، د ن ق قاندايدا ءبىر ەجەلگى حالىقتىڭ گاپلوتيپىمەن ۇقساستىعىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرگەنىمەن، ناقتى تاريحي تۇلعامەن، ونىڭ ىشىندە جوشىمەن بايلانىستى دالەلدەۋ ازىرگە قيىن. ناقتى ءبىر اداممەن، ونىڭ ىشىندە جوشىمەن بايلانىستى دالەلدەۋ ءۇشىن كوپ دەرەك قاجەت. ول ءۇشىن ارحەولوگيالىق دەرەكتەر مەن گەنەتيكالىق ماتەريالدار جانە Y حروموسوماسى ماركەرى مەن سنيپ (Single Nucleotide Polymorphism) زەرتتەۋى كەرەك. بۇل - گەنومنىڭ بەلگىلى ءبىر پوزيتسياسىنداعى نۋكلەوتيدتىڭ (د ن ق-نىڭ نەگىزگى قۇرىلىس بىرلىگى) وزگەرۋى نەمەسە تۇرلەنۋى.
اتا-بابامىزدىڭ قايدا ءومىر سۇرگەنىن بىلۋگە بولا ما؟
گەنەتيكالىق تەست اتا-بابامىزدىڭ كوشىپ، قونعان جەرلەرىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءبىراق ونىڭ اۋقىمى كەڭ ءارى ارادا عاسىرلار ءوتتى. ماسەلەن، زەرتتەۋ كەزىندە C2 گاپلوتيپىنىڭ بىرنەشە مىڭجىلدىقتا ورتالىق ازيا تەرريتورياسىن مەكەندەگەنى انىقتالدى. ءبىراق، بۇل اتا-بابامىزدىڭ ناقتى قاي ۋاقىتتا قاي جەرلەردى مەكەندەگەنىن كورسەتە المايدى. د ن ق تەست كەزىندە دەرەكتەر بازاسىنداعى وزگە دە اقپاراتتارعا سۇيەنىپ اتا-باباڭىزدىڭ قايدا ءومىر سۇرگەنى تۋرالى جالپى مالىمەت بىلۋگە بولادى. ءبىراق، ناقتى قاي عاسىردا، قاي جەردى مەكەن ەتكەنىن ءبىلۋ قيىن. ءتىپتى گاپلوتيپ كوشى-قونى كارتاسى بار. وندا ەۋروپالىق توپ باتىسقا، ازيالىقتار شىعىسقا قاراي كوشكەنى بولجاممەن كورسەتىلگەن.
اۆتور
التىناي ساعىندىقوۆا
