مۇحتار اۋەزوۆتىڭ فۋتبولشى بولعانىن بىلەسىز بە؟

مۇحتار اۋەزوۆ - قازاقتىڭ العاشقى فۋتبولشىلارىنىڭ ءبىرى. ول قازاق دالاسىندا تۇڭعىش قۇرىلعان «يارىش» فۋتبول كلۋبىنىڭ بەلدى مۇشەسى بولعان. بۇل جايىندا قىزىق دەرەكتەر ۇسىنامىز.

نيكولاي نيكولايەۆيچ كۋپريانوۆ اتتى ساۋداگەر 1912 -جىلى سەمەيگە كەلگەن. مۇحتار اۋەزوۆ قازاق بالالارىنىڭ ىشىنەن وسى نيكولايەۆيچكە ءبىرىنشى بولىپ جول تاپقان ەكەن. بۇل تۋرالى جازۋشىنى اعاسى احمەت اۋەزوۆ ءوزىنىڭ 1967 -جىلى جارىق كورگەن «بالا مۇحتار» اتتى كىتابىندا جازعان. قازاق بالاسىنىڭ فۋتبولعا دەگەن ەرەكشە قىزىعۋشىلىعىن بايقاعان ن. نيكولايەۆيچ مۇحتاردى قۋانا قارسى الىپ، سول زاماندا تاپتىرمايتىن قاقپا سەتكاسى مەن ءبىر دوپ بەرىپ، ويىن ءتارتىبى مەن ەرەجەسىن مۇقيات ءتۇسىندىرىپتى. ءسويتىپ، بۇعان دەيىن جەرگىلىكتى ەتىكشىگە بىلعارىدان تىكتىرگەن دوپتارى كوڭىلدەرىنە ونشا قونباي جۇرگەن مۇحتارلار فۋتبول ويىنىن قۋانا جالعاستىرعان. سونداي دوستارىنىڭ اراسىندا وزىمەن ۋچيليشەدە بىرگە وقيتىن ابايدىڭ نەمەرە باۋىرى دانيال ىسقاقوۆ تا بولعان ەكەن.

«يارىش» سەمەيدەگى العاشقى كلۋب بولعان. «يارىش» تاتارشادان اۋدارعاندا جارىس دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. بۇلاردان كەيىن گيمنازيستەر مەن ستۋدەنتتەردىڭ «وليمپ» كومانداسى جاساقتالعان «لاستوچكا»، «ورلياتا» سەكىلدى كلۋبتار قۇرىلا باستاعان.

مۇحتار اۋەزوۆتىڭ فۋتبولشىلىعىن زەرتتەگەن ءومىرزاق سۇلتانوۆ ءوزىنىڭ «مۇحتار اۋەزوۆ جانە سپورت ونەرى» كىتابىندا ءبىراز قىزىقتى تاريحي فاكتىلەردى كەلتىرەدى.

«ارادا ءبىراز ۋاقىت وتكەننەن كەيىن مۇسىلمان جاستارىنان تۇڭعىش «يارىش» (جارىس) اتتى فۋتبول كومانداسى قۇرىلىپ، ونىڭ قۇرامىندا قازاق، تاتار، وزبەك بالالارى بولدى. بۇل 1913-جىلدىڭ كۇز ايى ەدى. العاشقىدا ءارتۇرلى ءوز كيىمدەرىمەن ويناعان مۇحتارلار كەلەسى جىلدىڭ كوكتەمىندە اقشا جيناپ، بىركەلكى سپورتتىق كيىم ساتىپ الادى. «يارىشتىڭ» العاشقى ۇلگى كيىمى جاسىل مايكا، قارا ترۋسى بولدى»، - دەپ جازادى.

مۇحتار اعانىڭ قالاي ويناعانىن سول كەزدەگى كوماندالاس دوسى سالاح حيسماتۋللين بىلاي دەپ ەسكە الادى:

«مۇحتار «يارىشقا» 1913-جىلدىڭ كۇزىندە كەلدى، ەكەۋمىز جاسوسپىرىمدەر كومانداسىنا كىردىك. ول 16 جاستا، مەن 15 تە بولاتىنمىن. مەن شابۋىلشى، مۇحتار جارتىلاي قورعاۋشى مىندەتىن اتقاردى. ول ەرەكشە ىنتامەن وتە جاقسى وينايتىن. 1914 -جىلدىڭ كۇزىندە ءبىزدىڭ جاسوسپىرىمدەر كومانداسى گيمنازيستەردىڭ ەڭ كۇشتى كومانداسىمەن كەزدەسىپ، جەڭىسكە جەتتى. سوندا قارسىلاستار قاقپاسىنا ءبىرىنشى دوپ تۇسىرگەن مۇحتار بولاتىن» (س. حيسماتۋللين، «سەمەي تاڭى» 29.04.1977 ج. ).

كوماندادا مۇحتار كوبىنە جۇلدەلىلەر قاتارىنان كورىنىپتى. فۋتبول كومانداسى كەيىن ەرىكتى سپورت قوعامىنا اينالىپ، «يارىش» قابىرعا گازەتىن شىعارعان. گازەتتەگى فۋتبول، سپورت ماسەلەسى عانا ەمەس، ولارعا ارنالعان ءازىل-سىقاق، سىن-ساتيرالار دا جاريالاندى. مۇنداعى بارلىق ماتەريالداردى جاس مۇحتار جازعان.

مەملەكەت قايراتكەرى ءىلياس وماروۆ مۇحاڭ تۋرالى ەستەلىگىندە: «مۇحاڭ دۇنيە سالاردان ءبىر جەتى بۇرىن كوڭىلىن سۇراۋعا ماسكەۋدەگى ەمحاناعا باردىم. ول ءبىر توپ كىسىمەن بىرگە تەلەديداردان ءبىزدىڭ فۋتبولشىلارىمىزدىڭ تۇرىكتەرمەن ويىنىن كورىپ وتىر ەكەن. ويىن بىتكەن سوڭ، ەكەۋمىز دالاعا شىقتىق. مۇحاڭ رەنجىگەن رەڭمەن:

- ويىن ناشار ءوتتى، قىزعىلىقتى بولمادى، - دەدى.

- دەگەنمەن ءبىز جەڭدىك قوي، - دەدىم.

- ءپالى، سونداي جەڭىس بولا ما ەكەن، بىردە ءبىر، ءنول دەگەن نەمەنە؟ ويىندا قىزعىلىقتى سۋرەت بولعان جوق، تاپقىرلىق كەزدەسپەدى، بورسالاڭداپ جۇگىرە بەرگەندى مەن جاراتپايمىن»، - دەدى.

مۇحاڭنىڭ بۇرىن فۋتبول ويناعانىن بىلمەيتىنمىن. سوندىقتان ول جولى كەرەمەت جانكۇيەرلىگىنە تاڭعالدىم»، - دەيدى (ءى. وماروۆ. «ءسوز قادىرى»، «ءبىزدىڭ مۇحتار»، الماتى، 1970 ج).

دەرەككوز: «تۇمار» جۋرنالى، 2012 -جىل، اقپان