ۇلتتىق قور - بالالارعا: 18 گە تولماعان بالاسى بار اتا-انا نەنى ەسكەرۋى كەرەك

2024-جىلدىڭ 1- قاڭتارىنان باستاپ «ۇلتتىق قور - بالالارعا» جوباسى رەسمي قولدانىسقا ەنەدى. الدىن الا مالىمەت بويىنشا، جوبا العاشقى جىلدىڭ وزىندە 7 ميلليوننان استام بالانى قامتيدى. Kazinform وسى 7 ميلليوننان استام بالانىڭ اتا-اناسىنا ارناپ، جوبانىڭ ەڭ ماڭىزدى تۇستارىن ءتىزىپ شىقتى.

بالاڭىزدىڭ eGov-تەگى دەرەكتەرىن رەتكە كەلتىرىڭىز

ۇلتتىق قوردى باسقارۋ ۇلتتىق بانكتىڭ قۇزىرىنداعى شارۋا بولعانمەن، «ۇلتتىق قور - بالالارعا» جوباسىنىڭ ۇيلەستىرۋشىسى - قارجى مينيسترلىگى. ال وپەراتور - ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورى. ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ بازاسىنداعى دەرەك نەگىزىندە 2024-جىلدىڭ 1- قاڭتارىنداعى جاعداي بويىنشا 18 گە تولماعان بالالاردىڭ ءتىزىمى جاساقتالادى. سول ءتىزىم نەگىزىندە ۇلتتىق قوردىڭ ينۆەستيتسيالىق تابىسىنىڭ تەڭ جارتىسىن نەشە بالاعا تەڭدەي ءبولۋ كەرەكتىگى بەلگىلى بولادى.

2024-جىلدىڭ 1- اقپانىندا وسى ەسەپتەۋلەر نەگىزىندە 18 گە تولماعان بالالاردىڭ بارىنە بىردەي مولشەردە اقشا اۋدارىلا باستايدى.

قارجى مينيسترلىگى اتا-انالارعا بالالارىن جەكە قۇجاتتاندىرۋ ماسەلەسىنە ءجىتى نازار اۋدارۋعا شاقىرىپ وتىر. قانداي دا ءبىر سەبەپپەن قۇجاتتارى بولماي جاتسا، كەيىنگە قالدىرا بەرمەي جاساتۋ قاجەت دەگەن ءسوز. ءتىپتى، قانداي دا ءبىر ادامي فاكتورلاردىڭ سەبەبىنەن بالاڭىزدىڭ مالىمەتى بازادان ءتۇسىپ قالعان كۇننىڭ وزىندە دە بالا قاراجاتسىز قالمايدى. مىسالى، بيىل مالىمەتتەر بازاسىندا بولماي قالسا، كەلەسى جىلى وتكەن جىلدىڭ تولەمى قوسا اۋدارىلىپ وتىرادى. ونداي مۇمكىندىك كوزدەلگەن. سوندىقتان ەشبىر بالا ۇلتتىق قور قاراجاتىنان شەت قالمايدى.

ۇلتتىق قوردىڭ اقشاسى قايدا ينۆەستيتسيالانادى؟

ۇلتتىق بانك ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ءاليا مولدابەكوۆانىڭ سۇحباتىندا ايتىلعان دەرەككە سەنسەك، قاراشا ايىندا ۇلتتىق قوردىڭ ۆاليۋتالىق اكتيۆى 2,3 ميلليارد دوللارمەن تولىعىپ، 58,6 ميلليارد دوللارعا جەتكەن. دەمەك، 11 ايدا ۇلتتىق قوردىڭ ينۆەستيتسيالىق تابىسى 4,4 ميلليارد دوللار بولعان.

جالپى، ۇلتتىق قوردا ساقتالاتىن اقشانىڭ 10 ميلليارد دوللاردان استامى تۇراقتاندىرۋ پورتفەلدەرىنە سالىنعان. بۇل پورتفەلدەگى قاراجاتتى قانداي دا ءبىر شەتىن قاجەتتىلىكتەر تۋىنداعان كەزدە جىلدام شەشىپ الىپ، رەسپۋبليكا بيۋجەتىنە اۋدارىپ الا قويىپ، ەل ەكونوميكاسىنا باعىتتاۋعا بولادى. تۇراقتاندىرۋ پورتفەلدەرىنە سالىنادى دەپ وتىرعانىمىز دا سوندىقتان. بۇل قاراجات كوبىنەسە دامىعان مەملەكەتتەردىڭ قىسقا مەرزىمدى، ءبىراق وتە سەنىمدى سانالاتىن، تابىسى تومەن بولسا دا قۇبىلمايتىن باعالى قاعازدارىنا سالىنادى. جاھاندىق قارجىلىق داعدارىستار كەزىندە، COVID-2019 پاندەمياسى كەزىندە مەملەكەت وسى تۇراقتاندىرۋ پورتفەلىندەگى قاراجاتتى الىپ، ەكونوميكانى ساۋىقتىرىپ، الەۋمەتتىك جاعدايدى ءبىرقالىپتى ۇستاپ تۇرۋعا سالعانى جۇرتتىڭ ەسىندە.

ۇلتتىق قورداعى قاراجاتتىڭ قالعان بولىگى جيناقتاۋشى پورتفەلدە بولادى. ونىڭ ءبىر بولىگى دامىعان جانە دامۋشى ەلدەردىڭ باعالى قاعازدارىنا، كورپوراتيۆتىك وبليگاتسيالارعا، دامىعان ەلدەردە تىركەلگەن كومپانيالاردىڭ اكسيالارىنا، سونداي-اق، التىن پورتفەلىنە سالىنادى.

ۇلتتىق بانكتىڭ ناۋرىزداعى مالىمەتى بويىنشا، ۇلتتىق قوردىڭ جيناقتاۋشى پورتفەلىنىڭ 29 پايىزى دامىعان ەلدەردىڭ وبليگاتسيالارىنا، 21 پايىزى دامۋشى ەلدەردىڭ وبليگاتسيالارىنا، 30 پايىزى دامىعان ەلدەردەگى كومپانيالاردىڭ اكسيالارىنا، 10 پايىزى كورپوراتيۆتىك وبليگاتسيالارعا، 5 پايىزى بالاما قۇرالدارعا، 5 پايىزى التىنعا سالىنعان.

دامىعان ەلدەردىڭ وبليگاتسيالارىنا باعىتتالعان قاراجاتتىڭ 62,5 پايىزى ەڭ ءوتىمدى سانالاتىن ا ق ش- تىڭ، 12,5 پايىزى ەۋرووداقتىڭ، 10 پايىزى ۇلىبريتانيانىڭ، 5 پايىزى جاپونيانىڭ، 5 پايىزى اۋستراليانىڭ، 5 پايىزى كانادانىڭ مەملەكەتتىك باعالى قاعازدارىندا جاتىر.

ال ۇلتتىق قور اقشاسى ينۆەستيتسيالانعان دامۋشى ەلدەردىڭ قاتارىندا لاتىن امەريكاسىنىڭ، شىعىس ەۋروپانىڭ، ازيا مەن افريكانىڭ جەتەكشى ەكونوميكالارى بار.

كورپوراتيۆتىك وبليگاتسيالارعا كەلسەك، كوبىنەسە بانك سەكتورى، اۋىل شارۋاشىلىعى، ەنەرگەتيكا جانە تەلەكوممۋنيكاتسيا سالاسىنىڭ ۇلەسى باسىم.

ال التىن پورتفەلدەگى قاراجاتتىڭ ءبىر بولىگى قازاقستان اۋماعىندا ساقتالاتىن التىن قۇيمالارعا، تاعى ءبىر بولىگى سىرتتا ساقتالاتىن التىن قۇيمالارعا سالىنعان.

ينۆەستيتسيالىق كىرىستىڭ 50 پايىزى دەگەن قانشا اقشا؟

پرەزيدەنت اۋزىنان «ۇلتتىق قور - بالالارعا» جوباسى تۋرالى باستاما ەلگە جاريا بولعان كۇننەن باستاپ جۋرناليستەردىڭ سالا ماماندارىنا ەڭ ءجيى قويىپ كەلە جاتقان سۇراقتارىنىڭ ءبىرى وسى. ازىرگە بۇل سۇراققا قولمەن ۇستاتقانداي ناقتى جاۋاپ بەرىلمەي كەلەدى، ياعني ءدال قازىر ءاربىر كامەلەتكە تولماعان قازاقستاندىققا جىل سايىن ۇلتتىق قوردان قانشا اقشا اۋدارىلاتىنىن ەسەپتەۋ مۇمكىن ەمەس. ونىڭ سەبەبى مىنادا:

ءار جىلدا ۇلتتىق قوردان بالالارعا اۋدارىلاتىن قاراجاتتىڭ مولشەرى قانشا بولاتىنى سول جىلداعى ينۆەستيتسيالىق كىرىستىڭ كولەمىنە بايلانىستى بولماق. مىسالى، مۇناي باعاسى كۇرت تومەندەپ، قارجىلىق داعدارىستار بەلەڭ السا، ينۆەستيتسيالىق تابىس تومەن بولۋى مۇمكىن. مۇنداي كەزەڭ 5-6 -ىلعا سوزىلىپ كەتسە، وسى ارالىقتا 18 گە تولاتىن بالالاردىڭ ۇلتتىق قوردان الاتىن «ەنشىسى» ەكونوميكالىق جاعداي تۇراقتى كەزەڭدە 18 گە تولعان بۋىنعا قاراعاندا از شىعىپ قالۋى ىقتيمال. وسىنداي جايتتاردىڭ سالدارىن بارىنشا جەڭىلدەتۋ ءۇشىن مەملەكەت ينۆەستيتسيالىق كىرىس مولشەرلەمەسىن الدىڭعى ون سەگىز جىل ىشىندەگى ورتاشا جىلدىق ءمان نەگىزىندە ايقىنداۋ تۋرالى شەشىم قابىلداعان. مىسالى، 2024-جىلى بالالاردىڭ ۇلتتىق قوردان الاتىن «ەنشىسى» 2005-2022-جىلدار ارالىعىنداعى ينۆەستيتسيالىق كىرىستەردەن ەسەپتەلەدى. وسى جىلدار كەزەڭىندەگى ينۆەستيتسيالىق كىرىستى قوسىپ، ونى 18 گە بولەدى. سودان شىققان سومانىڭ 50 پايىزى ءار بالاعا تەڭدەي بولىنەدى.

وسىلايشا، 2025-جىلى 2006-2023-جىلدار ارالىعىنداعى، 2026-جىلى 2007-2024-جىلدار ارالىعىنداعى ينۆەستيتسيالىق كىرىستەردىڭ ورتاشا ءمانى ەسەپتەلىپ، تەڭ جارتىسى كامەلەتكە تولماعان بالالارعا تەڭدەي ءبولىنىپ وتىرادى.

18 جىلدا قانشا اقشا جينالۋى مۇمكىن؟

بۇل سۇراققا 2013-جىلى تۋعان بالالاردىڭ جولى ودان بۇرىن دۇنيەگە كەلگەن بالالارعا قاراعاندا كوبىرەك بولدى دەپ قىسقا قايىرۋعا بولادى. پرەزيدەنتتىڭ ىشكى ساياسات جانە كوممۋنيكاتسيالار جونىندەگى كومەكشىسى رۋسلان جەلدىباي بىلتىر قىركۇيەكتە الەۋمەتتىك جەلىگە قىزىق ەسەپ جاريالاعان بولاتىن.

«ۇكىمەت پەن ۇلتتىق بانكتىڭ ەسەبى بويىنشا ەلىمىزدە جىل سايىن 400 مىڭ ءسابي دۇنيەگە كەلەدى. ءار بالا 18 جاسقا تولعانشا ولاردىڭ ەسەپشوتىندا كەمى 3 مىڭ ا ق ش دوللارىنا تەڭ قاراجات جينالادى»، - دەپ جازدى ول Facebook-تەگى پاراقشاسىندا.

2023-جىلعى ينۆەستيتسيالىق اۋدارىم نەشە بالاعا تەڭ بولىنەدى؟

ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ قارجى مينيسترلىگىنە 2023-جىلدىڭ 1- قازانىندا بەرگەن مالىمەتى بويىنشا، قازاقستاندا 7 ميلليوننان استام بالا بار.

ال ناقتى سان 31 جەلتوقساندا تاعى ءبىر رەت ناقتىلانادى. ۇلتتىق قوردان اقشا اۋدارىلاتىن شوتتار وسىدان كەيىن بارىپ اشىلا باستايدى.

بالا سانىن ناقتىلاۋ دەگەن:

ءار ەسەپتى جىلدا نەشە بالا تۋىپ، نەشە بالا قايتىس بولعانىن؛

نەشە بالا قازاقستان ازاماتتىعىن العانىن جانە ودان باس تارتقانىن؛

نەشە بالا كامەلەتكە تولعانىن تەكسەرۋ دەگەن ءسوز.

اۋدارىلاتىن اقشانى قايدا جۇمساۋعا بولادى؟

18 جاسقا تولعان سوڭ بالا ۇلتتىق قوردان تۇسكەن تولەمدى تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋعا، ءبىلىم الۋعا، ونىڭ ىشىندە شەتەلدە ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگىنە جۇمساي الادى. ءبىراق باسپانانى تەك قازاقستان اۋماعىنان ساتىپ الۋى كەرەك. دەمەك، شەتەلدەن ءۇي ساتىپ السا، وعان ۇلتتىق قور اقشاسىن پايدالانا المايدى.

قاراجاتتى قاي وقۋ ورىندارىندا پايدالانۋعا بولادى؟

ۇلتتىق قوردا شوتى بار، 18 گە تولعان قازاقستاندىق ول اقشانى تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك، ورتا بىلىمنەن كەيىنگى، جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنا جۇمساي الادى.

ءبىر ەرەكشەلىگى، «ۇلتتىق قور - بالالارعا» جوباسى وقۋ گرانتى بولىپ ەسەپتەلمەيدى. سوندىقتان شوت يەسىنە «بولاشاق» باعدارلاماسى مەن وزگە دە مەملەكەتتىك گرانتتارداعى سياقتى وقۋ بىتىرگەننەن كەيىن قازاقستان اۋماعىندا قالىپ بىرنەشە جىل جۇمىس ىستەۋ مىندەتتەلمەيدى.

بالاعا اقشا اۋدارۋ قانداي جاعدايدا توقتاتىلادى؟

ۇلتتىق قور تولەمىن اۋدارۋ بالا قايتىس بولعان جاعدايدا توقتاتىلادى. بۇل جاعدايدا مۇراگەرلىك قۇقىعى كۇشىنە ەنەدى. ونداي بالانىڭ مۇراگەرى كىم بولا الاتىنى ازاماتتىق كودەكستىڭ ايرىقشا بولىگىندە كورسەتىلگەن، ياعني ءار بالانىڭ مۇراگەرى ناقتى جاعدايى بويىنشا انىقتالادى. ال زاڭدى مۇراگەر بالادان قالعان اقشانى ءوز قالاۋىنشا پايدالانادى. قارجى مينيسترلىگىنىڭ بيۋجەتتىك كرەديتتەۋ، ۇلتتىق قور جانە قارجى سەكتورى ماسەلەلەرى جونىندەگى ءوزارا ءىس-قيمىل دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى ايبول ارعىنعازين مەملەكەتتىڭ بۇل ۇستانىمىن بىلايشا تۇسىندىرگەن بولاتىن.

«بالانى جوعالتۋ اتا-انا ءۇشىن وتە اۋىر قايعى ەكەنىن تۇسىنەمىز. سوندىقتان ول اقشانى ناقتى ءبىر ماقساتقا پايدالانۋ كەرەك دەگەن تالاپ قويمايمىز. اتا- انا بولسىن، زاڭ اياسىنداعى باسقا دا مۇراگەرلىك قۇقىعىنا يە ادام بولسىن، قايتىس بولعان بالادان قالعان ۇلتتىق قور اقشاسىن ءوز قالاۋىنا قاراي پايدالانا الادى» .

بالا قازاقستان ازاماتتىعىنان ايىرىلعان كەزدە ۇلتتىق قور تولەمىن اۋدارۋ توقتاتىلادى.

بالا شوتىنا تۇسكەن اقشانى قايدان تەكسەرەمىز؟

بۇل مالىمەتتى تەكسەرۋدىڭ نەگىزگى ەكى كوزى بولادى. ءبىرىنشىسى - ەلەكتروندى ۇكىمەت پورتالى (egov.kz) . ەكىنشىسى — ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى قورىنىڭ پورتالى (enpf.kz). وسى ەكەۋىنىڭ دە موبيلدى قوسىمشاسىنان كورۋگە بولادى. مىسالى، ب ج ز ق- دا ول جەكە سايكەستەندىرۋ ءنومىرىن تەرۋ ارقىلى كورىنسە، ەلەكتروندى ۇكىمەت پورتالىندا ءاربىر اتا-انانىڭ جەكە كابينەتىندە كورىنىپ تۇرادى.

eGov تەگى ءار اتا-انانىڭ بۇكىل بالالارى، ولاردىڭ قانداي مەكتەپكە باراتىنى، بالاباقشاداعى كەزەگى، دەنساۋلىعى تۋرالى بارلىق مالىمەتتەر شوعىرلاندىرىلعان. سونىڭ ىشىندە ۇلتتىق قوردان جاسالاتىن تولەم تۋرالى قوسىمشا مالىمەت ورناتىلادى. ول قوسىمشا ءار اتا- انانىڭ eGov تەگى جەكە كابينەتىندە 2024-جىلدىڭ 1- قاڭتارىنان پايدا بولا باستايدى.

eGov-تان بالاڭىزدى تاپپاساڭىز نە ىستەۋ كەرەك؟

ەگەر بالاڭىزدىڭ دەرەكتەرى eGov-تا جوق بولسا، پلاتفورمادا «بالانى قوسۋ» دەگەن باتىرما بار. سونى باسىپ، بالانىڭ ج س ن ءنومىرىن ەنگىزۋ ارقىلى تىركەۋگە بولادى. ال تىركەۋ كەزىندە اقپاراتتار شىقپاي جاتسا، «تۇزەتۋ» باتىرماسىنا ءوتىپ، ءوز قۇجاتىڭىزدى، بالالارىڭىزدىڭ تۋۋ تۋرالى كۋالىگىن ەنگىزەسىز.

بۇل اقشانى نەگە ەم-دومعا جۇمساۋعا بولمايدى؟

زاڭ جوباسىن تالقىلاۋ كەزىندە اقشانى ءى جانە Ⅱتوپتاعى مۇگەدەكتەردىڭ وزدەرىنىڭ ەم-دومىنا الۋ مۇمكىندىگى قارالدى. «بۇل ساناتتاعى ازاماتتارعا ارنالعان جەكە باعدارلاما بار، ءتيىستى جاردەماقى اۋدارىلىپ جاتىر»، - دەگەن ۋاجبەن ول ۇسىنىس زاڭعا ەنگىزىلمەدى.

ال، باسقا ازاماتتاردىڭ ءمامس جانە زەينەتاقى شوتىنداعى قاجەتتى شەكتەن ارتىلعان سوما ەسەبىنەن ەمدەلۋگە مۇمكىندىگى بار.

ءبىر ءۇيدىڭ بالالارىنىڭ قاراجاتىن بىرىكتىرۋگە بولا ما؟

ءبىر وتباسىنداعى بالالاردىڭ ءبارى 1 جىلدا 18 جاسقا تولمايتىنى تۇسىنىكتى. سوندىقتان ۇيدەگى كەنجە بالانىڭ جاسى 18 گە تولعان ساتتە عانا قاراجاتتارى بىرىكتىرىلەدى. بۇل جاعىنان «ۇلتتىق قور - بالالارعا» جوباسى زەينەتاقى قورىنان اقشا الۋ تەتىگىمەن بىردەي بولادى.

ۇلتتىق قوردان بالاعا تۇسەتىن اقشانىڭ كولەمى مۇناي باعاسىنا بايلانىستى ما؟

ۇلتتىق قورعا تۇسەتىن كىرىس كوزى بىرنەشەۋ. ونىڭ باسىم بولىگى شيكىزات، مينەرالدى ءونىم ەكسپورتتاۋدىڭ ەسەبىنەن تۇسەتىن تۇسىمدەردەن تۇرادى. مۇنايدان، جالپى مەتاللۋرگيالىق ونىمدەر ەكسپورتىنان تۇسەتىن تابىس ارتقان سايىن، ۇلتتىق قوردىڭ دا كىرىستىلىگى ارتادى دەۋگە بولادى.

ۇلتتىق قوردىڭ كىرىستىلىگى ينۆەستيتسيالىق وپەراتسيالاردىڭ قالاي باسقارىلعانىنا دا بايلانىستى. بۇل وپەراتسيالاردىڭ ءبارىن ۇلتتىق بانك جۇرگىزەدى. ۇلتتىق قور ۇكىمەتتىڭ يەلىگىندە بولعانىمەن، ۇلتتىق بانككە سەنىمگەرلىك باسقارۋعا بەرىلگەن. ونىڭ بۇكىل كىرىستىلىگىنە، تابىسى قانداي دەڭگەيدە بولعانىنا، اكتيۆتەرى قانداي ينۆەستيتسيا قۇرالدارىنا سالىنعانىنا ۇلتتىق بانك جاۋاپ بەرەدى.

سونداي-اق:

ۇلتتىق قوردان بالالارعا بولىنەتىن جيناقتار سالىقتان بوساتىلادى.

اتا-انالار ەشقانداي قۇجات جينامايدى، ويتكەنى پروتسەسس تۇتاس اۆتوماتتاندىرىلعان. ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورى ادىلەت مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ، ءتيىستى ينتەگراتسيالىق جۇمىس جۇرگىزىپ وتىرادى.

بالا 18 جاسقا تولعاننان كەيىن شوتتاعى قاراجاتى 10 -جىل ساقتالادى. وسى 10 جىل ىشىندە شوتتاعى قاراجات تالاپ ەتىلمەگەن جاعدايدا سول ادامنىڭ زەينەتاقى شوتىنا اۋدارىلادى.

بالا شوتىنداعى اقشا دوللارمەن ساقتالىپ، 18 گە تولعاننان كەيىنگى 10 جىل ىشىندە تالاپ ەتكەن ۋاقىتتاعى باعام بويىنشا تەڭگەمەن اۋدارىلادى.

اقشا اۋدارۋ جولىمەن عانا پايدالانىلادى، قولما-قول بەرىلمەيدى.

اۆتورەسىمجان ناقتىباي