كۇيەۋ بالانىڭ قالتاسىن قاراپ، اياق كيىمىن تىعاتىن ءداستۇردىڭ بارى راس پا؟

استانا. قازاقپارات - قازاق حالقىندا ەكى جاستىڭ وتاۋ تىگۋىنە قاتىستى ءتۇرلى سالت-ءداستۇر بار. ماسەلەن قۇدا ءتۇسىپ كەلگەن كەزدە قىزدىڭ جەڭگەلەرى كۇيەۋ بالانىڭ قالتاسىن قارايدى، بالدىزدارى اياق كيىمىن تىعادى دەيتىن جورالعىلار كەزدەسەدى. مۇنى ەلىمىزدىڭ ءار جەرىندە تۇرلىشە قابىلدايدى. «راسىندا كۇيەۋ بالا تۋرالى مۇنداي سالتتار قازاق حالقىندا بولعان با؟» دەگەن سۇراق توڭىرەگىندە Bugin.kz ءتىلشىسى قىزىق مالىمەتتەر ۇسىنادى.

كۇيەۋ تاباق

قازاق كۇيەۋ بالاسىنا «سىباعا» دەپ ءتوس بەرەتىن بولعان. ال قىزدىڭ جەڭگەلەرى كۇيەۋ بالادان تاباققا اقشا سالۋ ءراسىمىن جۇرگىزگەن.

اياق كيىم تىعۋ

كۇيەۋ بالا ەڭ العاش جۇبايىنىڭ شاڭىراعىن اتتاعان ساتتە بالدىزدارى، ياعني كەلىننىڭ ءىنى-سىڭلىلەرى جەزدەلەرىنىڭ اياق كيىمىن تىعىپ قويادى. كۇيەۋ بالا اياق ءقيىمىن ارنايى سالىقتى تولەگەننەن كەيىن عانا الادى. سالىقتىڭ باعاسىن بالدىزدار وزدەرى قويىپ، جەزدەلەرىنەن ۇسىنعان سومانى بەرۋدى تالاپ ەتەدى. كەيبىر كەزدە سالىق ءتۇرى اياق كيىمنىڭ نەگىزگى باعاسىنان اسىپ كەتۋى دە ابدەن مۇمكىن. ايتا كەتسەك، بۇل ءداستۇر باتىس جانە وڭتۇستىك قازاقستاندا ءالى كۇنگە دەيىن ساقتالعان.

كۇيەۋاياق

جىگىت قالىڭدىعىن العاننان كەيىن ادەپ بويىنشا اتا-ەنەسىن قوشەمەتپەن ءوز ۇيىنە كەرى اپارىپ سالادى. اتا-ەنەسى كۇيەۋ بالاسىنا ءىرى مال اتايدى. مۇنى كۇيەۋاياق دەپ اتايدى.

قالتا قاعار

كۇيەۋ قىزدىڭ ۇيىنە قۇدالىققا كەلگەندە (قىز ۇزاتۋ الدىندا بولاتىن قۇدالىق)، قالتاسىنا اقشا، بەتورامال، اشەكەيلەر سالىپ كەلەدى. ەسىكتەن كىرگەندە قىزدىڭ جەڭگەلەرى كۇيەۋ جىگىتتىڭ قالتاسىنداعى زاتتاردى الىپ، ءوزارا ءبولىپ الادى.

اتبايلار

كۇيەۋ قالىڭدىعىن الۋعا كەلگەندە ولاردىڭ جەڭگەلەرى الدىنان شىعىپ ءتۇسىرىپ الىپ، اتىن بايلايدى. وعان ارنايى كادە بەرىلەدى. ول كادەدەن تاعى ءبىر ايەل تابارىك سۇرايدى.

ەنتىكباسار

كۇيەۋ بالا قىزدىڭ جەڭگەلەرىنە ەنتىكپە (ەنتىك باسار) سىيلىق بەرەدى. كۇيەۋ جىگىتكە ارنايى ءۇي تىگىلەدى. وعان كىرەردە كۇيەۋ شاتىر كورىمدىگىن بەرەدى. ونى كەي جەرلەردە قىنامەندە دەپ تە اتايدى.

شاتىر بايعازى

نەكە قيىلعاننان كەيىن جاڭا تۇسكەن كەلىنشەك توي تارقاعاسىن دالاعا تىگىلگەن شاتىرعا شاقىرتىلادى. بۇل ۇلكەندەردىڭ: «كۇيەۋىڭ ەكەۋىڭ ەرجەتىپ، ادام بولدىڭدار. كەلەشەك شاڭىراق يەسىسىڭدەر»، - دەگەنى. شاتىردىڭ بايعازىسىن كۇيەۋ جاقتىڭ ءبىر قۇداعيى بولاشاق وتاۋ وسىلاردىكى دەگەن نيەتپەن بەرەدى.

مويىن تاستاۋ

بۇل ءداستۇر قىز جاق وتاۋ كوتەرىپ ۇزاتسا عانا ۇيىمداستىرىلادى. ياعني، وتاۋ كوتەرەر تويىنا سويىلعان مالدىڭ موينى كۇيەۋگە بەرىلەدى. ول تازالاپ مۇجىعان سوڭ، تۇندىكتىڭ كىشكەنە عىپ اشىلعان جەرىنەن سىرتقا لاقتىرادى. سۇيەكتى تەسىكتەن شىعارا السا، «كەلىنشەگىڭنىڭ بەتىندەگى ءمور توزباي، ماڭگى سۇلۋ بولادى ەكەن» دەپ ارقاسىنان قاعادى. شىعارا الماسا، جىعىندى بولىپ، جەڭگەلەرىنە ايىپ تولەيدى.

دەرەكتەر «قازاقتىڭ سالت-داستۇرلەرى مەن ادەت-عۇرىپتارى» كىتابىنان الىندى