كوگىلدىر پاسپورتتىڭ قۇدىرەتى: قازاقستان ءتولقۇجاتىنىڭ كۇشى قانداي
ءتولقۇجات - ەنشىسى بولەك ەگەمەن مەملەكەت ەكەنىمىزدى سىرتقى سيپاتتان تانىتاتىن جولدىڭ ءبىرى، ساياسي- ەكونوميكالىق دەربەس قادام جاساۋدا دا سالماعى زور. سوندىقتان كوك پاسپورتتىڭ كۇشىن باعامداۋ ءارى الەم ەلدەرى اراسىنداعى بەدەلىن بايىپتاۋ اسا ماڭىزدى بولماق. وسى ورايدا Kazinform ءتىلشىسى رەسپۋبليكا كۇنى قارساڭىندا قازاقستان ءتولقۇجاتىنىڭ قاۋقارىن سارالاپ، قاي ەلمەن قاتىناستا كادەگە جارايتىنىن زەرتتەپ كوردى.
Henley - Partners رەيتينگى: قازاقستان 64-ورىندا
پاسپورت كۇشىن باعامداۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن بىرنەشە تەتىك بار. ول: ۆيزا ساياساتى؛ ديپلوماتيالىق قاتىناس؛ ساياسي احۋال؛ تۋريزم الەۋەتى. جىل سايىن حالىقارالىق ۇيىمدار اتالعان كريتەري شەڭبەرىندە مەملەكەتتەر ءتولقۇجاتىنىڭ رەيتينگىن ءتۇزىپ، ۇزدىكتى انىقتايدى. بۇل مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق احۋالىنان حابار بەرەتىن اقپار عانا ەمەس، الەمدىك ارەناداعى سالماعىن كورسەتەتىن كۇشكە اينالعان. قاي ەلدىڭ كورسەتكىشى جوعارى بولسا، ينۆەستيتسياعا تارتىمدى، تۋريست ەسەلەنەدى، يميدج ءۇشىن قولايلى.
مىسالى، بيىل قازاقستان ءتولقۇجاتى ميگراتسيا سالاسىنداعى بەدەلدى ۇيىم - Henley- Partners رەيتينگىندە 64-ورىنعا كوتەرىلدى - وتكەن جىلعى كورسەتكىشتەن التى ساتىعا جوعارى. ساراپشىلار ونداعان جىل جاعىمدى تەندەنتسيا بايقالماعان سالادا وڭ سەرپىن بايقالۋىن بىرنەشە سەبەپكە سىلتەيدى. ونىڭ ىشىندە ۆيزا ساياساتى، الەم ەلدەرىندەگى اسكەري قاقتىعىستار مەن ينفراقۇرىلىمداعى ىلگەرىلەۋ بار.
جالپى Henley - Partners رەيتينگىسىندەگى ورتالىق ازيا ەلدەرى اراسىندا ەڭ جوعارى ناتيجەگە جەتكەن قازاقستان عانا. وزگە كورشىلەرىمىزدىڭ كورسەتكىشى ءبىرشاما قالىس. قىرعىزستان - 76، وزبەكستان - 78، تاجىكستان - 82، تۇرىكمەنستان 89-ورىنعا جايعاسقان. شەكارالاس ەلدەر ىشىندە سانكسيا قىسپاعىندا قالسا دا رەسەي ءتولقۇجاتىنىڭ كۇشى تىڭ. سوڭعى بەس جىلدا ول ەلدىڭ ءتولقۇجاتى «كۇشەيمەسە»، «السىرەگەن» جوق - بيىل 45-ورىندا. رەسەيلىكتەر ۆيزاسىز 116 مەملەكەتكە بارا الادى. 2022 -جىلى باستالعان اسكەري قاقتىعىستان سوڭ نەبارى 3 مەملەكەت عانا رەسەيمەن ۆيزاسىز رەجيم كەلىسىمىنەن باس تارتقان- دى.
81 مەملەكەتكە ۆيزاسىز بارۋعا بولادى
ۆيزا ساياساتىن كەڭىرەك تارقاتايىق. وتكەن جىلى قازاقستان قىتاي، يندونەزيا، دجيبۋتي، تايلاند سەكىلدى ەلدەرمەن ۆيزاسىز رەجيمگە كوشكەن بولاتىن. بيىل بۇل قاتارعا ماروككو، سەنت-كيتس، ۆەتنام قوسىلدى. ءسىم مالىمەتىنشە، قازىرگى تاڭدا قازاقستان 81 مەملەكەتپەن ۆيزاسىز رەجيم تۋرالى كەلىسىمگە كەلگەن. ولاردىڭ ساناتىندا:
رەسەي؛
ۋكراينا؛
ازەربايجان؛
تۇركيا؛
ارمەنيا؛
البانيا؛
سەربيا؛
يران؛
گونكونگ؛
قاتار؛
مالايزيا؛
ب ا ءا ؛
ومان؛
ارگەنتينا، ت. ب. ەلدەر بار.
ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، مەملەكەتارالىق ۆيزاسىز رەجيم تۋريستىك باعىتتان بولەك، ەكونوميكالىق الەۋەتتى دە كوتەرۋگە كومەك بەرەدى. ەكونوميست-قارجىگەر راسۋل رىسمامبەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، ينۆەستيتسيالىق ۇستانىمدا ەلدىڭ كوشى-قون ساياساتى شەشۋشى ءرول اتقارادى.
- ۆيزاسىز رەجيمنىڭ ەكونوميكاعا قوساتىن ۇلەسى مول. الدىمەن ەكونوميكالىق كەدەرگى جويىلادى. ورتا كاسىپكەر وزگە مەملەكەتتەگى نارىقتى باقىلاۋى كەرەك، ينۆەستور ەلگە كەلۋى قاجەت. مىنە، وسى تۇستا ەلارالىق ۆيزاسىز رەجيم ۋاقىت ۇنەمدەۋگە، ناقتى سەكتورعا قارجى تارتۋعا پايداسىن تيگىزەدى. ءداستۇرلى ۆيزالىق پروتسەدۋرا ءۇشىن اپتالاپ ۋاقىت جوعالتپاي، بىرنەشە كۇندە ىسكەرلىك كەلىسىم جاساۋعا بولادى، - دەدى ساراپشى.
ق ر ازاماتتارى ءۇشىن ءار ەل ءتۇرلى تالاپ قوياتىنى جاسىرىن ەمەس. اسىرەسە، ۆيزاسىز ءجۇرۋ ۋاقىتىنا قاتىستى ۇستانىم ءارقيلى. مىسالى، گرۋزيا قازاقستاندىقتارعا ۆيزاسىز 1 جىلعا دەيىن جۇرۋگە رۇقسات بەرسە، ارمەنيا تۇركيا، گرەنادا ەلدەرىندە - 6 اي، مولدوۆا، ۋكراينا، گايتي، موڭعوليا مەملەكەتتەرىندە 90 كۇن جۇرۋگە بولادى. گونكونگ، يران مەن وماندا ۆيزاسىز ەكى اپتادان ارتىق بولۋعا رۇقسات جوق، وزبەكستاندا 5 كۇننەن ارتىق جۇرۋگە مۇمكىندىك قاراستىرىلماعان.
ارينە، وتاندىق جيھانكەزدەردىڭ پىكىرىنشە، قازاقستان ءۇشىن ەۋروپامەن ارادا ۆيزاسىز رەجيم ورناتۋ وزەكتى. سەبەبى ەل تولقۇجاتىمەن ەۋروپاعا كىرۋ ۋاقىت الادى، اۋرەسى كوپ. قازاقستان تاراپى بىرنەشە جىلدان بەرى بۇل باعىتتا كەلىسىم جاساعانىمەن، ءالى ناتيجە كورىنبەي كەلەدى. تەك بيىل ەۋروپا وداعى ەلدەرىنە قازاقستاندىقتاردى كىرگىزۋ جولى جەڭىلدەيتىنى بەلگىلى بولدى. ياعني ۆيزاعا سۇرالاتىن قۇجات ءتىزىمى، كونسۋل الىمى، ءوتىنىمدى قاراستىرۋ ۋاقىتى وزگەرمەك. اتالعان قادامنىڭ قاشان جۇزەگە اساتىنى بەلگىسىز، ويتكەنى قۇجاتتاعى ءار وزگەرىسكە وداققا مۇشە 27 ەل تۇگەل كەلىسۋى شارت. بۇل وڭاي ءىس ەمەس.
ارنايى ۆيزاسىز جۇرۋگە بولاتىن ەۋروپالىق ەلدەر دە جوق ەمەس. قازىر شىعىس ەۋروپانىڭ ءۇش ەلىنە ۆيزاسىز كىرۋگە مۇمكىندىك بار. ولار ەۋرووداققا دا، شەنگەن ايماعىنا دا كىرمەيدى: البانيا، سەربيا جانە چەرنوگوريا. اتالعان مەملەكەتتەردە 30 كۇن ۆيزاسىز جۇرۋگە رۇقسات.
كەيىنگى جىلدارى قازاقستانمەن ۆيزاسىز رەجيم تۋرالى كەلىسىم جاساعان ەلدەردىڭ قۇرىلىمىن قاراساق، كوبى شالعايداعى شاعىن مەملەكەتتەر. ارينە، قىتاي مەن رەسەي سەكىلدى دەرجاۆالارلارمەن جاسالعان ۋاعدانىڭ سالماعى بار، دەگەنمەن ماروككو، سەنت-كيتس، ۆەتنام سەكىلدى ەلدەرمەن تۋريزمنەن باسقا سالماقتى سەبەپ بايلانىستىرمايدى. سوندىقتان سالا ماماندارىنىڭ كوبى اۋقىمدى نارىققا جول اشاتىن الپاۋىت مەملەكەتتەرمەن ۆيزاسىز رەجيمگە قول جەتكىزۋ قاجەت دەپ سانايدى. ەكونوميست قۋانىش جايىقوۆتىڭ سوزىنشە، مۇنداي قادام ناتيجە بەرۋى ءۇشىن قوس تاراپ تا مۇددەلى بولۋ كەرەك.
- ساۋدا كولەمىن ارتتىرۋ، تابىس دەڭگەيىن ۇلعايتۋ، ەڭبەك نارىعىن رەتتەۋ ءۇشىن قۋاتتى ەلدەرمەن ۆيزاسىز رەجيمگە كوشكەن دۇرىس-اق. الايدا الپاۋىت ەلدەردىڭ دامۋشى مەملەكەتتەرمەن مۇنداي كەلىسىمگە كەلۋى قيىن. سەبەبى ولار زاڭسىز ميگرانتتار سانىنىڭ ارتۋىنان قورقادى، ەكىنشى تاراپتىڭ فۋنكتسيونالدى ەرەجەلەردى ساقتاماۋى مۇمكىن دەپ سەسكەنەدى. ۆيزا رەجيمىندە ەلگە كەلەتىن ءار ازاماتتى تەكسەرىپ، قاجەتتى قۇجاتتاردى سۇراتۋعا بولادى، ال ۆيزاسىز رەجيمدە مۇنداي رەسمي تەكسەرىس جوق، - دەدى ول.
10 ميلليون قازاقستاندىق شەتەلگە شىققان
قازاقستان ءتولقۇجاتىن ساپارعا شىعۋ ءۇشىن الاتىنى بەلگىلى. كەيىنگى جىلى ءتولقۇجاتتى پايدالانۋشىلار قاتارى ارتقانعا ۇقسايدى. ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، وتكەن جىلى وزگە مەملەكەتتەرگە ساپارلاعان قازاقستاندىقتار سانى 10,5 ميلليونعا جەتكەن (%32 ءوسىم). سوڭعى 5 جىلدا بولماعان دەڭگەي.
شەتەلگە ساپارلايتىن ازاماتتاردىڭ ارتۋى 2022 -جىلى بايقالا باستادى. ول تۇستا رەسەي، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركيا، ب ا ءا، قىتاي، مىسىر سەكىلدى ەلدەرگە بارۋشى كوبەيدى. وتكەن جىلى شەتەلگە ساپارلاعانداردىڭ %44,7 ى - رەسەيگە، %19 ى - وزبەكستانعا، %14 ى قىتايعا بارعان. ايتا كەتەرلىگى، وتكەن جىلى قازاقستان مەن ق ح ر ۆيزاسىز رەجيم ورناتىپ، بيىل قىتايدا قازاقستان تۋريزمى جىلى دەپ جاريالانۋى قوس ەل اراسىنداعى بارىس-كەلىستى ۇعايتقان. س ءى م مالىمەتىنشە، وسى ارالىقتا قىتايعا 173 مىڭعا جۋىق قازاقستاندىق ساپارلاسا، قوناققا 126 مىڭ ادام كەلگەن.
كەيىنگى جىلدارى قازاقستاندىقتار اراسىندا تۇركياعا ساپارلاۋ ۇردىسكە اينالعانداي. الەۋمەتتىك جەلىدەن انادولى جەرىنە بارعان وتانداستاردى كوپ كورەمىز. ستاتيستيكا دا اقپاردى ناقتىلاپ تۇر. تۇركيانىڭ مادەنيەت جانە تۋريزم مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، بيىل ماۋسىم- تامىز ارالىعىندا 440 مىڭ ەل ازاماتى كەلگەنىن مالىمدەدى.
ساراپشىلار مۇنداي تەندەنتسيانى تۋريستىك وپەراتورلار سانىنىڭ ارتۋىمەن بايلانىستىرۋدا. جارناما ارقىلى سۇرانىس تۋىپ، سۇرانىس ارقىلى ساپار سانى ۇلعايعان ەكەن. ماسەلەن، 2 جىل بۇرىن تۋروپەراتور سانى 380 بولسا، بيىل 590 عا جەتتى. ءبىرىنشى كرەديتتىك بيۋرونىڭ مالىمەتىنشە، بيىل ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتا قازاقستاندىق تۋروپەراتورلار 285,7 ميلليارد تەڭگە تابىس تاۋىپتى. بۇل وتكەن جىلداعى كورسەتكىشتەن %40 عا ارتىق.
جىلدان-جىلعا ءتولقۇجاتتىڭ الەۋەتى ارتا ءتۇستى. ۆيزاسىز جۇيەنى دامىتىپ، رەيتينگتە جوعارىلاۋ ارقىلى ەكونوميكالىق مۇمكىندىك پەن ساياسي ۇپايعا قول جەتكەنىن بايقايمىز. ەلارالىق كەلىسىمنىڭ كاسىپكەرلىك پەن ميگراتسياعا وڭ اسەر ەتۋى ەندىگى مەجەگە اينالعانداي.
اۆتور
ەرسىن شامشادين
