جارتى عاسىر بويى جينالعان تاۋ-كەن قالدىقتارىن وڭدەۋ قولعا الىندى
اقتوبە. KAZINFORM - اقتوبە وبلىسىنىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋ ءۇشىن بالامالى ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوندىرۋ جوبالارى ىسكە اسىرىلادى. بيىل «اقتوبە-قارابۇتاق-ۇلعايسىن» تاسجولىنىڭ اقتوبە قالاسىنان باستاپ جازىق ستانساسىنا دەيىنگى ارالىعى ەكى ۋچاسكەگە ءبولىنىپ سالىنادى.
كارىز سۋىن تازارتۋ قۇرىلىسىنا 53,5 ميلليارد تەڭگە ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكى ارقىلى بولىنەدى. ال كوكجيدە كەن ورنىنداعى مۇناي ءوندىرۋ ءىسى 2032-جىلعا دەيىن تولىق توقتاتىلادى. وبلىس ورتالىعىندا زاماناۋي تەاتر، حالىقارالىق تالاپقا ساي ستاديون سالىنادى. اقتوبە قالاسىنىڭ باس جوسپارى ەكى ايدا بەكىتىلەدى. بۇل تۋرالى وبلىس اكىمى اسحات شاحاروۆ Kazinform تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا ايتتى.
- اقتوبە الەۋەتى جوعارى وڭىرلەردىڭ ءبىرى دەپ ءجيى ايتامىز. مۇندا ءار سالانىڭ ءوز دامۋ جولى، كورسەتكىشى بار. اسحات بەرلەش ۇلى، ەلىمىزدىڭ باتىسىنداعى ءىرى مەگاپوليستى ودان ءارى وركەندەتۋگە ارنالعان جوسپارىڭىزبەن بولىسسەڭىز...
- وڭىرىمىزگە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ كەلىپ، ءبىرقاتار تاپسىرما بەردى. الەۋەتى مول سالالاردى دا اتاپ ءوتتى. جۇمىس كوپ، اتقارىلار ءىس اۋقىمدى. بىرىنشىدەن، ينۆەستيتسيا تارتۋ. ول ءۇشىن قۋات كوزى جەتكىلىكتى بولۋى كەرەك. بالامالى قۋات كوزىن ءوندىرۋ باعىتىندا ينۆەستورلار 500 مۆت بولاتىن بىرنەشە جوبانى ۇسىنىپ جاتىر. قازىر ماڭىزدىسى وسى باعىتتاعى شارۋا بولىپ تۇر.
ەكىنشىدەن، ەكونوميكا دامۋى ءۇشىن جول ماسەلەسىن شەشۋىمىز كەرەك. مەملەكەت باسشىسى وسى باعىتتا دا ناقتى تاپسىرما بەردى. قازىر «اقتوبە-قارابۇلاق-ۇلعايسىن» جولى 7 ۋچاسكەگە ءبولىندى. ەكى ۋچاسكەنىڭ بىرىندە مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ ءراسىمى ءوتتى، ەكىنشىسىنىڭ قۇجاتى جاقىندا دايىن بولادى. العاشقى 56 شاقىرىمى، ياعني اقتوبە قالاسىنا كىرەبەرىستەن جازىق ستانساسىنا دەيىنگى ارالىقتا ءبىرىنشى دەڭگەيلى، ءتورت جولاقتى جول قۇرىلىسى باستالادى. ال وزگە بەسەۋىنە جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتى دايىنداۋدى كەلەر جىلعا جوسپارلاپ وتىرمىز. بۇل - ترانزيتتىك كولىك كوپ جۇرەتىن تاسجول. جاز ايلارىندا تاۋلىگىنە 16 مىڭعا جۋىق جەڭىل جانە جۇك كولىگى وتسە، قىستا بۇل جول 8-9 مىڭ كولىككە قىزمەت كورسەتەدى. سوڭعى جىلدارى جۇكتەمەنىڭ بەس ەسە وسكەنىن كورىپ وتىرمىز. سوندىقتان جاڭا جول تولىق سالىنىپ بىتكەنشە ەسكىسىنە جوندەۋ جۇرگىزىلدى. كولىك مينيسترلىگى بىلتىر ميلليارد تەڭگە ءبولدى، بيىل تاعى ميلليارد تەڭگە بەرسە، ەكى ميلليارد تەڭگەگە 40 شاقىرىم جوندەلەدى. سونىمەن بىرگە جالپى ۇزىندىعى 259 شاقىرىم بولاتىن «قاندىاعاش- شالقار» تاس جولىنىڭ دا قۇرىلىسى باستالدى. بىلتىر 20 شاقىرىمى جوندەلسە، 2024-جىلى كولىك مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن تاعى 75 شاقىرىمىن سالۋدى جوسپارلانىپ وتىر. تەك شالقاردان ەمەس، قاندىاعاش قالاسىنان باستالىپ، ەكى جاقتا قاتار قۇرىلىس جۇرگىزىلەدى. سەبەبى جۇرىنعا دەيىنگى باعىتتىڭ جاعدايى وتە ناشار.
- ءوزىڭىز ايتقانداي، جىل سوڭىنا تامان وڭىرگە كەلگەن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ بىرنەشە باعىتتاعى جۇمىسپەن تانىستى. ءوندىرىستى دە، شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دە باعامدادى. بىلتىر وسى سالانىڭ دامۋ كورسەتكىشتەرى وڭ ناتيجە كورسەتتى مە؟
- جىل سايىن وڭىرگە تريلليون تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتۋ كەرەك دەگەن ناقتى مەجەمىز بار. ەڭ ءبىرىنشى يمپورتتى وتاندىق ونىمگە الماستىرۋعا باسىمدىق بەرىپ وتىرمىز. قۇرىلىس ماتەريالى دا، مال ازىعى دا، ازىق-تۇلىك تە قامتىلادى. ينۆەستورلار اقتوبەگە قىزىعادى. بۇگىندە اقتوبە وبلىسىنىڭ ونەركاسىپ سالاسىندا 27 ءىرى، 45 ورتا جانە بەلسەندى جۇمىس ىستەيتىن 486 شاعىن سۋبەكتى بار. بىلتىر 18 ينۆەستيتسيالىق جوبا اياسىندا 900 گە جۋىق جۇمىس ورنى اشىلدى. بۇل باعىتتاعى جۇمىستا سان ەمەس، ساپا ماڭىزدى ەكەنىن ۇمىتپايىق. اتاپ ايتار بولسام، ERG كومپانياسى ءدوڭ تاۋ- كەن بايىتۋ كومبيناتىندا شلامداردى قايتا وڭدەۋ فابريكاسىن ىسكە قوستى. بۇل دەگەنىمىز - جارتى عاسىرعا جۋىق ۋاقىت بويى جينالعان تاۋ-كەن قالدىعىن جاراتۋعا، ءسويتىپ ەكولوگيالىق ماسەلەنى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرگەن ينۆەستيتسيالىق جوبا.
سونىمەن بىرگە ىشكى نارىقتى مۇناي جابدىقتارىمەن قامتيتىن موبيلدى بۇرعىلاۋ قوندىرعىلارىن ءوندىرۋ زاۋىتى جۇمىسىن باستادى. ال جاڭا ءالجان كومبيناتىندا مال ازىعى، ياعني قۇراما جەم شىعارىلا باستادى. بۇلاقتوبەنىڭ عانا ەمەس، باتىس قازاقستان وڭىرلەرىنىڭ سۇرانىسىن قامتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن بىرگە ERG ،CNPC- اقتوبەمۇنايگاز جانە اقتوبە مىس كومپانيالارى قۇنى 200 ميلليارد تەڭگەدەن استام قارجى ءبولىپ، كاسىپورىندارىندا جاڭعىرتۋ جانە كەڭەيتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدى.
ال شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە كەلەر بولساق، اقتوبە وڭىرلەر بولىنىسىندە ۇزدىكتەر قاتارىندا تۇر. بىلتىر 4 مىڭعا جۋىق ادام مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ شاپاعاتىن كوردى. كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ باعىتىنداعى ۇلتتىق جوبا شەڭبەرىندە1637 ادام، «اۋىل اماناتى» جوباسى اياسىندا 1655 ادام قولداۋعا يە بولدى. بارلىعى 600 گە جۋىق كوپبالالى وتباسىنا 400 ا ە ك كولەمىندە قايتارىمسىز گرانت بەرىلدى.
تاعى ءبىر ەرەكشەلىكتى اتاپ ءوتۋ كەرەك. ءوزىمىزدىڭ وڭىرلىك باعدارلاما دا ىسكە استى. حرومتاۋ اۋدانىنداعى ءىرى كاسىپورىنداردىڭ اينالاسىندا شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ ءۇشىن 1 ميلليارد تەڭگەگە 53 جوبا ماقۇلداندى. ناتيجەسىندە شوب سۋبەكتىلەرىنىڭ سانى 6,8 پايىز ءوسىپ، 96,5 مىڭعا جەتتى. قازىر وسى سالادا 181,5 مىڭ ادام ەڭبەك ەتىپ ءجۇر.
- اقتوبەنىڭ بىرنەشە اۋدانى ەگىن شارۋاشىلىعى، ال باسىم بولىگى مال شارۋاشىلىعىنا بەيىم. قازىر اۋدان-اۋىلدى ارالاپ، جايىلىمداعى ءتورت تۇلىكتى كورىپ ءجۇرسىز. شارۋالارمەن دە كەزدەستىڭىز. ولار ءجيى كوتەرەتىن ماسەلەنى ايتساڭىز.. شەشۋ جولى قاراستىرىلدى ما؟
- وڭىردە بۇل سالا دا جاقسى دامىپ كەلەدى. بىلتىر اۋىل شارۋاشىلىعىن قولداۋ ماقساتىندا 14,5 ميلليارد تەڭگە قارجى قاراستىرىلدى. پرەزيدەنت ءوز جولداۋىندا جانە وڭىرىمىزگە جۇمىس ساپارىندا «اۋىل اماناتى» جوباسىنىڭ ماڭىزىن ايقىنداپ، مەملەكەتتىڭ شارۋالارعا، شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە بارىنشا قولداۋ كورسەتەتىنىن اتاپ وتكەنى بەلگىلى. جوبا اياسىندا 2023-2024-جىلدارى رەسپۋبليكالىق بيۋجەتتەن 19 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. بۇگىنگى كۇننىڭ وزىندە 8 ميلليارد تەڭگەگە 1734 جوبا ماقۇلداندى. ناتيجەسىندە شاعىن شارۋاشىلىقتار 219 مىڭنان استام قۇس الدى، 210 گەكتارعا كوكونىس ەگىپ، 97 شاعىن جىلىجاي سالىندى. بۇدان بولەك 142 شاعىن ءسۇت وڭدەۋ، 75 ەت وڭدەۋ، 123 كونديتەر مەن ناۋبايحانا جۇمىسىن باستادى. مىڭنان استام ادام جەكە كاسىپكەر رەتىندە تىركەلىپ، 1210 جاڭا جۇمىس ورنى قۇرىلدى.
راسىمەن دە تاعايىندالعان سوڭ 12 اۋداندى ارالاپ، پروبلەمالىق سۇراقتاردى كوتەرىپ، اشىق ديالوگ قۇردىم. ءار اۋدانداعى شارۋاشىلىقتاردى قاراپ شىعىپ، ونى جۇرگىزىپ وتىرعان شارۋالاردىڭ تالاپ-تىلەگىن تىڭدادىم. قازىرگى كەزدە مال شارۋاشىلىعىنىڭ بارلىق سالاسىندا ءوسىم بار. دەگەنمەن قوي شارۋاشىلىعىن دامىتۋ كەزىندەگى كەدەرگى مەن كەمشىن تۇسىمىزدى ايتا كەتۋ كەرەك. قوي ءجۇنىن كادەگە جاراتۋ ءۇشىن اۋقىمدى جۇمىس جۇرگىزىلگەن. ەندى وڭىردە قۇرىلىس ماتەريالى شىعارىلادى. ءقازىر قابىلداۋ ءجۇرىپ جاتىر. ال مال تەرىسىن كادەگە جاراتۋ ىسىنە كەلەر بولساق، اقتوبە وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى جانە جەر قاتىناستارى باسقارماسى ينۆەستور ىزدەستىرىپ جاتىر. الداعى ۋاقىتتا بۇل ءىس تە شەشىمىن تابادى دەگەن سەنىمدەمىز. سونىمەن بىرگە شارۋالار مال ازىعى شىعىندارىن وتەۋگە قولداۋ سۇرادى. جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن قوسىمشا 2,9 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. جالپى مەملەكەتتىك قولداۋلاردىڭ ناتيجەسىندە 2023-جىلدىڭ 11 ايىندا 424 ميلليارد تەڭگەنىڭ ءونىمى ءوندىرىلدى.
- ەندى تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق سالاسىنا كەلسەك. ءبىز جايلى ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن جارىق، سۋ، گاز سەكىلدى كۇندەلىكتى قاجەتتىلىكتىڭ قولجەتىمدى بولعانىن قالايمىز. وبلىس حالقىن وسى قاجەتتىلىكتەرمەن قامتۋ جايىنا توقتالساڭىز...
- پرەزيدەنت 2025-جىلعا دەيىن بارلىق اۋىلدى اۋىز سۋمەن قامتۋدى تاپسىردى. وبلىستاعى 320 ەلدى مەكەننىڭ 283 ءى ورتالىقتاندىرىلعان اۋىز سۋ جۇيەسىن قولدانادى. تاعى 37 ەلدى مەكەن ۇڭعىمانى پايدالانادى. بىلتىر بايعانين اۋدانىنىڭ التاي باتىر، قوبدانىڭ جارساي، جارىق، جاڭاتالاپ، ويىلدىڭ شۇبارشى اۋىلدارىنا ورتالىقتاندىرىلعان سۋ جەلىسى جۇرگىزىلدى. وندا 2285 ادام تۇرادى. سونىمەن قاتار 13 اۋىلعا كەشەندى بلوك مودۋل ورناتىلدى. بۇدان بولەك 3 اۋىلدىڭ ورتالىقتاندىرىلعان سۋ جەلىسى قايتا جاڭعىرتىلىپ، رەكونسترۋكتسيالاۋ جۇمىسى جۇرگىزىلدى. بيىل 37 اۋىلدىڭ 15 ىنە ورتالىق سۋ جۇيەسى جۇرگىزىلەدى. ىرعىزدىڭ دۇكەن، قوبدانىڭ كوك-ۇيىنە كەشەندى بلوك مودۋل قوندىرىلادى. ءسويتىپ وڭىردەگى 926 مىڭ ادام (99,8 پايىز)، ياعني 300 ەلدى مەكەن (93,7 پايىز) سۋمەن قامتىلادى. اقتوبە قالاسى اۋماعىنداعى تۇرعىن الاپتارىندا ماسەلە بار ەكەنىن جاسىرمايمىز. ونى شەشۋ ءۇشىن سارىبۇلاق جانە مويسەيەۆ سۋ توعانىن پايدالانامىز. مۇنداعى سۋقورى 50 جىلعا جەتەدى. شامامەن 45-60 شاقىرىمنان تارتۋ كەرەك بولادى. قازىرگى كەزدە جەراستى سۋىنىڭ قورى ساراپتامادان وتكىزىلدى، ۇكىمەتكە قۇرىلىس جۇمىسى ءۇشىن سۇرانىس جاسالدى. بيىل جۇمىستى باستاۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.
- قالا ىشىندە سۋ قورى جەتكىلىكسىز. ماسەلە سارىبۇلاق- مويسەيەۆ سۋ توعانى ارقىلى شەشىلەدى. سونىمەن بىرگە «كوكجيدە» بار. مۇنداعى مۇناي- گاز ءوندىرۋ جۇمىستارى 2032-جىلعا دەيىن تولىق توقتاتىلادى. قازىر مۇندا 5 كومپانيا بار. بيىلدىڭ وزىندە 200 دەن استام ۇڭعىمانىڭ تەڭ جارىسى توقتاتىلادى. جۇمىس كەزەڭ-كەزەڭىمەن ىسكە اسىرىلادى.
- بىلتىر حالىق سانى 6,8 مىڭنان اساتىن 16 اۋىل (ايتەكە ءبي اۋدانىنىڭ قۇمقۇدىق، ىرعىزدىڭ نۇرا، امانكول، ويىلدىڭ ەكپەتال، قارعالىنىڭ الىمبەت، مارتوكتىڭ قاراتاۋساي، بايتۋراساي، قارابۇلاق، مۇعالجاردىڭ مۇعالجار، جاركەمەر، جاڭاتۇرمىس، حرومتاۋدىڭ قۇدىقساي، قارلاۋ، قوبدانىڭ بۇلاق، قوسوتكەل جانە شالقاردىڭ ەسەت باتىر اۋىلدارى) گازداندىرىلدى. ءسويتىپ 320 ەلدى مەكەننىڭ 168 ءى گازبەن جابدىقتالدى، ياعني 886 مىڭنان استام تۇرعىن كوگىلدىر وتىننىڭ يگىلىگىن كورىپ وتىر دەگەن ءسوز. سونىمەن بىرگە 2024-جىلى حالىق سانى 2,8 مىڭ ادام بولاتىن 7 اۋىلعا (بايعانيننىڭ قوراشي، ىرعىزدىڭ جارما، مارتوكتىڭ اقمولاسساي، بايناسساي، مۇعالجاردىڭ جارىق، تەمىردىڭ التىقاراسۋ، ەڭبەكشى اۋىلدارى) گاز بەرىلەدى. ناتيجەسىندە وبلىستى گازبەن قامتۋ 95,8 پايىز جەتەدى. بۇدان باسقا 27 اۋىلدى گازداندىرۋ ءۇشىن 21,3 ميلليارد تەڭگەدەن استام سومماعا 21 جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاما ازىرلەندى. جالپى اقتوبە قالاسىنىڭ كوپ بولىگىن، ىرگەلەس ەلدىمەكەندەر مەن ونەركاسىپ وبەكتىلەرىنە ۇزدىكسىز گاز بەرۋ ءۇشىن «بۇقارا- ورال» ماگيسترالدى گاز قۇبىرىنىڭ ءۇشىنشى تىزبەگى سالىنىپ جاتىر. قۇنى - 43,4 ميلليارد تەڭگە. بيىل كۇزدە قۇرىلىس جۇمىسى اياقتالىپ، قولدانىسقا بەرىلەدى.
- وبلىس ورتالىعى، ياعني اقتوبە قالاسى تۋرالى ايتساق. ءوزىڭىز باسقاردىڭىز، پروبلەمالىق سۇراقتاردى بۇگە-شىگەسىنە دەيىن بىلەسىز. قالانى جاعىمسىز يىستەن ارىلتاتىن كۇن قاشان تۋادى؟
- ەڭ بىرىنشىدەن شامامەن ەكى ايدا اقتوبە قالاسىنىڭ باس جوسپارى بەكىتىلەدى. سوڭعى رەت 2015 -جىلى ۇلكەن وزگەرتۋلەر ەنگىزىلگەن. ال 2017-2018-جىلدارى ءبىراز جەر تەلىمى بەرىلىپ، قالا اۋماعى قايتا ۇلكەيدى. بۇل جوسپار قالانىڭ ناقتى دامۋ جولى بولادى. قالا، ونىڭ اۋماعىنداعى تۇرعىن الاپتارى، الەۋمەتتىك نىساندار قۇرىلىسى مەن ينفراقۇرىلىم ءبارى-ءبارى جان-جاقتى قامتىلادى. قالاداعى جاعىمسىز ءيىس سۇراعىنا كەلەر بولساق، جول كارتاسى ازىرلەندى. ونى دايىنداۋعا ازاماتتىق قوعام وكىلدەرى، تاۋەلسىز ساراپشىلار مەن مەملەكەتتىك ورگان وكىلدەرى تارتىلدى. قۇجات وزەكتى ەكولوگيالىق ماسەلەلەردى قامتيدى، بۇل باعىت بويىنشا الداعى ءۇش جىلدا ءتيىمدى شارالار قابىلدانادى. توزىعى جەتكەن كارىزدىك تازارتۋ قۇرىلىستارىنىڭ ورنىنا جاڭادان تازارتۋ قوندىرعىلارى سالىنادى. جالپى قۇنى 53,5 ميلليارد تەڭگە بولاتىن جوبانى ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكى قارجىلاندىرادى. بۇگىندە جوبانىڭ تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق نەگىزدەمەسى ازىرلەنىپ، مەملەكەتتىك ساراپتامادان وڭ قورىتىندى الىندى. قۇرىلىس-مونتاجداۋ جۇمىستارى بيىل باستالادى.
- قوقىس پوليگونى ماسەلەسى تۇبەگەيلى شەشىمىن تاپتى ما؟ اۋماقتى تۇگەل قۇممەن كومىپ تاستاۋ بىقسىپ جانۋدان قورعاي ما؟
- قالاداعى ەسكى قوقىس پوليگونىنىڭ ماسەلەسى اقتوبەلىكتەرگە جاقسى تانىس. بۇل پوليگون 2007 -جىلدان بەرى تۇرمىستىق قاتتى قالدىقتى قابىلداپ كەلدى. 17 جىل بويى جينالعان قوقىس 20 مەتر تەرەڭدىككە كەتكەن. ودان تۇزىلەتىن مەتان گازى تۇتانىپ، سوڭعى جىلدارى، اسىرەسە جاز ايلارىندا پوليگوندا ءجيى ءورت بولدى. ءبىز بىلتىر 42 گەكتار اۋماق توپىراقپەن كومىپ، مەتان گازى سىرتقا شىعاتىنداي ەتىپ، 74 دانا قۇبىر ورناتتىق. بۇل شارالار قوقىستىڭ بىقسىپ، جانۋىن بولدىرماۋى ءتيىس. قازىرگى تاڭدا قوقىس 18 گەكتار جەرگە سالىنعان جاڭا پوليگونعا تاسىمالدانىپ جاتىر.
- اقتوبە قالاسىن كوگالداندىرۋ، جاسىل جەلەككە بولەۋ ءۇشىن جىل سايىن كوشەت ەگىپ، كوپ اكتسيا جاسالادى. ءبىراق ءالى دە شاھار ءىشى جۇتاڭ كورىنىپ تۇر. بىزدە جاسىل ايماق، دەمالىس ساياباعى بولا ما؟
- جاسىل ايماق قالىپتاستىرۋ، دەمالىس ساياباقتارىنىڭ قاتارىن كوبەيتۋ ماسەلەسى كۇن تارتىبىندە تۇر. ءوزىڭىز دە كورگەن بولارسىز، قالا ورتالىعىنداعى بىرنەشە سۋبۇرقاق ىستەن شىققان. ولارعا جوندەۋ جۇمىستارى جاسالىپ جاتىر. ءقازىر اقتوبە قالاسىن كەشەندى كوگالداندىرۋ ءۇشىن بەس جىلدىق جوبا ازىرلەۋ جوسپارلاندى. بۇل مەملەكەتتىك- جەكەمەنشىك ارىپتەستىك نەگىزىندە ىسكە اسادى. وعان قالاداعى 18 ساياباق پەن گۇلزارعا سۋارۋ جۇيەلەرىن ورناتۋ، كوپجىلدىق جانە ءبىرجىلدىق گۇل وتىرعىزۋ جانە كۇتۋ، جىلىنا 5 مىڭ اعاش وتىرعىزۋ، سونداي- اق 45 مىڭنان استام اعاشتى جاسارتۋ، كەسۋ جانە سۋارۋ جۇمىستارى كىرەدى. جوبا ساراپتامادان ءوتىپ جاتىر. ءبىر جىلدىق شىعىنى شامامەن 1,6 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايدى. قازىرگى تاڭدا بيۋجەتتەن 921 ميلليون تەگە قاراستىرىلدى.
- اۋقىمدى قۇرىلىس تاقىرىبىنا قايتا ورالساق... مەملەكەت باسشىسى وبلىسقا ساپارىندا تەاتر سالۋعا تاپسىرما بەرگەنىن بىلەمىز. ءقازىر وسى باعىتتاعى جۇمىس قالاي ءجۇرىپ جاتىر؟ وڭىردە تاعى قانداي اۋقىمدى قۇرىلىس جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى؟
- پرەزيدەنت اقتوبەگە جۇمىس ساپارىندا ت. احتانوۆ پەن ق. شاڭعىتبايەۆتىڭ ەسكەرتكىشىنە بارىپ، تاعزىم ەتتى. كەيىن وبلىستىق دراما تەاتر عيماراتىن ارالاپ، ونەر سالاسىنىڭ مايتالماندارىمەن كەزدەستى. عيماراتتىڭ توزعانىن كورىپ، جاڭا تەاتر سالۋدى تاپسىردى. پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا جۇمىس توبى قۇرىلدى. ونىڭ قۇرامىندا وبلىستىق دراما تەاتر باسشىلىعى، بەلگىلى ونەر قايراتكەرلەرى، ارداگەر ساۋلەتشىلەر جانە قالاداعى ساۋلەت قۇرىلىسىمەن اينالىساتىن ماماندار بار. اقتوبە قالاسىنىڭ اكىمدىگى جەر ماسەلەسىن شەشۋگە كىرىسسە، جۇمىس توبى تەاتر جوباسىمەن اينالىسىپ جاتىر. جاقىن كۇندەرى ءبىر توقتامعا كەلىپ، كوپشىلىككە جاڭا تەاتردىڭ قانداي بولاتىنىن، قايدا ورنالاساتىنىن حابارلايمىز. بيىل قۇرىلىس جۇمىستارى باستالىپ، كەلەر جىلى قولدانىسقا بەرىلەدى. بۇدان وزگە وبلىس ورتالىعىندا ورتالىق ستاديون سالۋ ماسەلەسىن قاراستىرىپ جاتىرمىز. تەاتر سالۋعا شامامەن 10-15 ميلليارد تەڭگە جۇمسالادى. ال 30 مىڭ ورىندىق ءارى UEFA تالاپتارىنا ساي ستاديون قۇرىلىسى ءۇشىن 50-70 ميلليارد تەڭگە ينۆەستيتسيا قاجەت بولادى. قازىرگى كەزدە 5-6 ينۆەستور نيەت ءبىلدىردى. باستىسى - بيۋجەتكە سالماق تۇسىرمەۋ. ويىمىز فۋتبولدى ودان ءارى دامىتۋ عوي. قالا وسكەندە سۇرانىستىڭ ارتاتىنى زاڭدىلىق. ءتىپتى 50 مىڭ بيلەتكە دەيىن سۇرانىس بولعان كەز دە كەزدەسەدى. ستاديون شامامەن 30 مىڭدىق بولسا، بارلىق جانكۇيەر سۇيىكتى كوماندانى قولداۋعا مۇمكىندىك الادى. بيلەت باعاسىندا كوپ وزگەرىس بولمايدى دەپ ەسەپتەيمىز، سەبەبى ينۆەستور قىزمەت كورسەتۋ سالاسىن قاتار الىپ جۇرەدى. VIP كابينالار دا ۇسىنىلادى. مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ فۋتبول كورۋىنە جاعداي جاسالادى. ءبارىن جان-جاقتى ويلاستىرىپ، ۇتىمدى شەشىم قابىلدايمىز. تەك «اقتوبە» ف ك ويىندارىن ەمەس، ءتۇرلى حالىقارالىق جارىستاردى وسىندا وتكىزگىمىز كەلەدى.
- ءان
ديماش قۇدايبەرگەن - قازاق ماقتانىشى ءارى اقتوبەنىڭ تۋماسى. جىل سايىن جانكۇيەرلەرى تۋعان جەرىنە كەلىپ، تانىسىپ كەتەدى. بۇل ءتۋريزمدى دامىتۋدىڭ ءبىر جولى ەكەنى انىق. قانداي تۋرمارشرۋت ۇسىنىلادى؟
- وڭىردە ءتۋريزمدى دامىتۋ ماقساتىندا اشىلعان «Visit Aktobe» ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. بىلتىر جىل سوڭىندا اقتوبە وبلىسىنىڭ دەلەگاتسياسى كوشپەلى Road Show ءىس-شاراسى اياسىندا ق ح ر (پەكين جانە شانحاي) ، سونداي- اق كورەيا رەسپۋبليكاسىنىڭ سەۋل قالالارىنا باردى. بۇل شارانىڭ باستى تاقىرىبى Dimash Tour تانىستىرىلىمى بولدى. شارا بارىسىندا دەلەگاتسيا وكىلدەرى اقتوبە وبلىسىنىڭ تۋريستىك مۇمكىندىكتەرىن، اسىرەسە تانىمال ورىنداۋشى ديماش قۇدايبەرگەنوۆتىڭ شىعارماشىلىعى مەن ومىرىنە قاتىستى تۋرلاردى ناسيحاتتادى. Dimash Tour اقتوبەدە تۋريزم يندۋسترياسىنىڭ دامۋىنا ايىرىقشا ىقپال ەتەدى. مەيرامحانالار، قوناق ۇيلەر جانە دۇكەندەر تۋريستەر اعىنىنىڭ ارتۋىنان زور پايدا كورە الادى. بۇل ءوز كەزەگىندە ايماقتىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا سەپتىگىن تيگىزۋى مۇمكىن.
قازىرگى كەزدە كوپشىلىكتى ديماش قۇدايبەرگەننىڭ ءومىر تاريحى قىزىقتىرادى. ءوزىڭىز ايتقانداي، شەتەلدىك جانكۇيەرلەرى اقتوبەگە كەلەدى، سونىڭ ىشىندە ءبىلىم العان مەكتەبى مەن مۋزىكالىق كوللەدجگە بارادى. جىل سايىن شۆەيتساريا، كانادا، نورۆەگيا، ۇلىبريتانيا، قىتاي جانە ت. ب. ەلدەردەن 100 دەن استام تۋريست كەلەدى. ولار ءۇشىن ءوڭىردى تانىمال ەتۋگە باعىتتالاتىن ەكسكۋرسيالار ارنايى ۇيىمداستىرىلادى. ال ديماش قۇدايبەرگەننىڭ وزىنە كەلەر بولساق، ءبىز ونى قابىلداۋعا دايىن بولۋىمىز كەرەك. ول شىعاتىن الاڭعا جاعداي جاساۋىمىز قاجەت.
سونداي-اق اقتوبە وبلىسى بويىنشا تۋريزمنىڭ بىرنەشە سالاسى دامىعان. ەكولوگيالىق تۋريزم بويىنشا 12 مارشرۋت بار. ولاردىڭ ىشىندە اقتولاعاي بورلى تاۋلارى، اققۇم قۇمدارى (بايعانين اۋدانى)، قارعالى سۋ قويماسى، قاسقىر سارقىراماسى، مىلقاۋ اۋىل (قارعالى اۋدانى)، اققايىڭ ورمانى (مارتوك اۋدانى)، ورقاش تابيعي قورىعى (مۇعالجار اۋدانى)، بارقىن قۇمدارى (ويىل اۋدانى)، ىرعىز-تورعاي تابيعي رەزەرۆاتى (ىرعىز اۋدانى) تۋريستىك وبەكتىلەرى ءوڭىر تۇرعىندارى مەن قوناقتارى اراسىندا تانىمال. وبلىس بويىنشا قاسيەتتى سانالاتىن تاريحي-مادەني ەسكەرتكىشتەرگە ارنالعان تۋريستىك مارشرۋتتار دا ۇيىمداستىرىلعان. سونىمەن قاتار وندىرىستىك تۋريزم دامىپ كەلەدى. اقتوبە فەرروقورىتپا زاۋىتى مەن «ايس» ءسۇت كومپانياسى وسى باعىتقا يكەمدى.
- ءسىز مەملەكەتتىك قىزمەتكەر عانا ەمەس، كاسىبي سپورتشىسىز. وسى سالادا قاي باعىتقا باسىمدىق بەرۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيسىز؟ وڭىردە سپورتتىڭ قاي ءتۇرىن دامىتقان ءجون؟
- ءبىرىنشى كەزەكتە وليمپيادالىق سپورت تۇرلەرىن دامىتۋعا كۇش سالىنادى. ءبىزدىڭ وڭىرگە ءتان، ءبىزدىڭ سپورتشىلاردىڭ تابيعاتىنا كەلەتىن سپورت تۇرلەرى بار. ولار: فۋتبول، دزيۋدو، ءجۇزۋ، گرەك- ريم كۇرەسى، ەركىن كۇرەس، بوكس، تاەكۆوندو WT، ۆولەيبول جانە ۇستەل تەننيسى. سونىمەن قاتار، ارينە ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىنە جانە وليمپيادالىق ەمەس بۇقارالىق كەڭ دامىعان سپورت تۇرلەرىنە باسىمدىلىق بەرىلەدى. بۇقارالىق سپورت تۇرلەرىن اتاپ ايتساق، شاحمات، سامبو، فۋتزال، كاراتە، تاەكۆوندو، پرەزيدەنتتىك كوپسايىس جانە ت. ب. سپورت تۇرلەرى بار.
- ءوزىڭىز قازىر سپورتپەن شۇعىلدانىپ ءجۇرسىز بە؟
- باستايمىن. العاش كەلگەن كەزدە پروبلەمالىق سۇراقتاردى قالاي شەشەمىن دەگەن وي بولدى. ءتورت اي بويى دەن قويىپ، جان- جاقتى تالقىلاۋ جۇرگىزدىك. جاتتىعۋ دا ماڭىزدى ەكەنىن تۇسىنەمىن. سەبەبى سپورتشى بولعان سوڭ، ءبىزدىڭ جۇرەگىمىز باسقاشا جۇمىس ىستەيدى، كۇنىنە 7-8 ساعات جاتتىعۋ وتكىزەتىنبىز. كەيىن كۇن ءتارتىبى وزگەردى. ول جۇرەككە كەرى اسەرىن تيگىزەدى، سالماق تۇسىرەدى.
- پروبلەمالىق سۇراقتار دەمەكشى، اۋدانداردى ارالاعاندا قۇرىلىسى اياقتالماعان كوپ الەۋمەتتىك نىسان بولدى. بيىل سول نىساندار ىسكە قوسىلا ما؟
- اۋدان، اۋىلدارداعى پروبلەمالىق سۇراقتاردىڭ ءبارىن بيىلعى جوسپارعا ەنگىزدىك. وعان قوسىمشا بىرنەشە جوبا ۇسىنىلدى. اسىرەسە كىرەبەرىس جولدار سالۋ نازاردا بولادى. كوپ اۋدان، اۋىلدا 20-30 شاقىرىمدىق جول قالىپ قويعان ەكەن. اۋداندارداعى جولداردى جوندەۋگە بيىل 26 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. شەشىلمەيدى، قيىن دەگەن ماسەلە جوق. ءقازىر كەيبىر جوبانىڭ جوبالىق- سمەتالىق قۇجاتىن قايتا ازىرلەپ جاتىرمىز.
- ءبارى وڭ شەشىلگەنىن تىلەيمىز. سۇحباتىڭىزعا راحمەت.
اۆتور التىناي ساعىندىقوۆا
