حاماس ۇيىمىنىڭ گازا سەكتورىنداعى قاقتىعىسىنىڭ استارىندا نە جاتىر

 يزرايل مەن پالەستينانىڭ حاماس ۇيىمىنىڭ اراسىنداعى كەزەكتى قاقتىعىستان قايتىس بولعانداردىڭ سانى مىڭعا جەتتى. Kazinform اگەنتتىگى بۇل ماتەريالدا وقيعانىڭ سەبەبىنە ءۇڭىلىپ، حاماس ۇيىمى بۇل ارەكەتى ارقىلى نەنى كوزدەپ وتىرعانىنا وي جۇگىرتىپ كوردى. 

ХАМАС ұйымының Газа секторындағы қақтығысының астарында не жатыр
Фото: Фото: Midjourney

حاماس قالاي پايدا بولعان؟

حاماس ۇيىمىنىڭ اتاۋى اراب تىلىنەن اۋدارعاندا «ۇمتىلىس» دەگەن ماعىنانى بەرەدى. ال قىسقارتىلعان ءسوز رەتىندەگى ءتاپسىرى - حاراكات ءال-مۋكاۆاما ءال-يسلاميا دەگەن ءسوز بولىپ شىعادى.

حاماس-تىڭ قۇرامىندا يسلام قوزعالىسى مەن ساياسي پارتيا بار. 2007 -جىلى سول كەزدەگى پرەزيدەنت ماحمۇد ابباستى جاقتايتىن، پالەستينا اۆتونومياسى مەن پالەستينانى ازات ەتۋ ۇيىمى جەتەكشىلىك ەتەتىن فاتح كۇشتەرىنە قارسى قىسقا سوعىستان كەيىن گازا سەكتورىندا بيلىككە كەلگەن.

جالپى، ۇيىم گازا سەكتورىندا 1987 -جىلى پايدا بولعان. نەگىزىن قالاۋشى تۇلعالار - شەيح يمام احمەد ياسين مەن ونىڭ كومەكشىسى ابدۋلوم ءازىز ار-رانتيسسي. بۇل كەزەڭ پالەستينانىڭ يزرايل باسقىنشىلىعىنا قارسى العاشقى كۇرەسىمەن تۇسپا- تۇس كەلەدى.

باسىندا ول مىسىرداعى «مۇسىلمان باۋىرلار» قوزعالىسىنىڭ ءبىر تارماعى رەتىندە تانىلدى. ماقساتى پالەستينانى يزرايلدەن ازات ەتۋ بولاتىن.

پالەستينانى ازات ەتۋ ۇيىمىنان حاماس-تىڭ ايىرماشىلىعى يزرايلدىڭ مەملەكەتتىلىگىن مويىندامايدى. ءبىراق پالەستينانىڭ 1967 -جىلعى اۋماعىن مويىندايدى.

يزرايلدەن بولەك ا ق ش پەن ەۋروپا وداعى، كانادا، ەگيپەت جانە جاپونيا حاماس-تى تۇتاستاي، كەي جاعدايدا ونىڭ ىشىندەگى «يزز اد-دين ءال-كاسسام جاساعى» ۇيىمىن «تەرروريستىك» ۇيىم رەتىندە تانىعان.

كەيىنگى كەزدە حاماس پەن گازا سەكتورىنداعى ەكىنشى ءىرى قارۋلى توپ سانالاتىن «يسلام دجيحادى» يزرايلگە قارسى ءجيى بىرىگىپ ارەكەت ەتىپ ءجۇر.

گازا سەكتورى دەگەن - جەرورتا تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىنداعى جالپى اۋدانى 365 شارشى شاقىرىم بولاتىن، 2,3 ميلليون حالقى بار ءوڭىر. بۇل ايماق الەمدەگى حالقى ەڭ تىعىز قونىستانعان ءوڭىردىڭ ءبىرى سانالادى.

گازانىڭ اۋە كەڭىستىگى مەن جاعالاۋدىڭ كۇزەتى تۇگەل يزرايل باقىلاۋىندا. ياعني جۇك تاسىمالى دا سولاردىڭ قولىندا. مىسىر دا ءوز جاعىنان ءدال وسىنداي باقىلاۋ ورناتقان.

ب ۇ ۇ دەرەگى بويىنشا، گازا سەكتورىنداعى حالىقتىڭ %80 ى حالىقارالىق كومەكتەرگە تاۋەلدى. ونىڭ ىشىندە 1 ميلليونداي ادام كۇندەلىكتى تاراتىلاتىن ازىق-تۇلىكپەن عانا كۇنەلتىپ وتىر.

يزرايل مەملەكەتتىلىگىن 1943 -جىلى جاريالاعانى بەلگىلى. دەگەنمەن، يزرايلدى مويىنداعىسى كەلمەيتىندەر ءالى كۇنگە دەيىن ونىڭ اۋماعىن پالەستينانىڭ بايىرعى جەرى دەپ بىلەدى.

پالەستينالىقتار دا يوردان وزەنىنىڭ باتىس جاعاسى مەن گازا سەكتورىن، شىعىس يەرۋساليمدى ءبىر سوزبەن پالەستينا دەپ اتايدى.

يزرايلگە جاسالعان بۇل جولعى شابۋىلعا نە تۇرتكى بولدى؟

حاماس وكىلى «ءال-جازيرا» تەلەارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا قارۋلى توپ پالەستينالىقتار سوڭعى ونداعان جىل بويىپ تاپ كەلىپ جۇرگەن ايۋاندىققا جاۋاپ رەتىندە اسكەري وپەراتسيا باستاعانىن ايتتى.

«ءبىز حالىقارالىق قاۋىمداستىق گازاداعى پالەستيندەرگە، ءال-اقسا سياقتى قاسيەتتى ورىندارىمىزعا قارسى قاتىگەزدىكتى توقتانقانىن قالايمىز. وسىنىڭ ءبارى بۇل جولعى شايقاستىڭ سەبەبى بولىپ تۇر»، - دەدى ول.

حاماس سەنبىدەگى شابۋىل اسكەري وپەراتسيانىڭ باسى عانا ەكەنىن ايتىپ، وزگە دە قارۋلى توپتاردى قاتارعا قوسىلۋعا شاقىردى. حاماس جاۋىنگەرلەرىنىڭ كومانديرى موحاممەد دەيف پالەستيندەر مەن وزگە دە ارابتاردى باسقىنشىلىقتى سىپىرىپ تاستاۋعا ۇندەدى.

كوپتەگەن ساراپشىلار مەن ساياساتتانۋشىلار حاماس-تىڭ شابۋىلى تاياۋ شىعىستاعى قارۋى ەڭ مىقتى ءيزرايلدىڭ ءوزىن قاپىدا قالدىرعانىن ايتىپ وتىر. شابۋىل اۋەدەن دە، قۇرلىقتان دا، تەڭىزدەن دە جاسالدى.

«حاماس يزرايلگە سوعىسقا دايىن ەمەستىگىن كورسەتىپ بەرگەندەي اسەر قالدىردى. سوڭعى ايلاردا ۇلكەن وپەراتسياعا دايىندالىپ جاتقانىن بىلدىرمەي، يزرايلگە قارسى شابۋىل ازىرلەپ جاتقانىن سەزدىرمەدى. مۇنى تەڭدەسسىز بارلاۋ تاكتيكاسى دەۋگە بولادى».

Reuters اگەنتتىگى حاماس-قا جاقىن دەرەككوزدىڭ وسىنداي پايىمىن جاريالادى.

ءتىپتى گازا سەكتورىنداعى يزرايلگە تيەسىلى قونىستاردىڭ ماكەتىن جاساپ، دەسانت قوندىرۋ، مەكەندەرگە شابۋىلداۋ تاسىلدەرىن پىسىقتاپ، دايىندالعان.

«ارينە، يزرايل ونىڭ ءبارىن كورىپ وتىردى. ءبىراق حاماس قاقتىعىسقا ىنتالى ەمەس دەپ ويلادى»، - دەيدى موحاممەد دەيف.

ال يزرايل قاۋىپسىزدىك قىزمەتىندەگى دەرەكوز Reuters-كە گازا سەكتورىنداعى يزرايل اسكەرى تولىققاندى قۇرىلىمدالماعانىنىن، قارۋلى كۇشتىڭ باسىم بولىگى باتىس جاعاعا كوبىرەك شوعىرلاندىرىلعانىن ايتادى.

ءارى قاراي نە بولۋى مۇمكىن؟

پالەستيندەر حاماس جاۋىنگەرلەرىنىڭ باسشىسى موحاممەد دەيفتىڭ ۇندەۋىنە قۇلاق اسا ما؟ قازىر ماسەلەنىڭ ءتۇيىنى وسىندا تۇر.

يزرايل بۇل سوعىس بىرنەشە فرونتتاعى قاقتىعىستارعا ۇلاسىپ كەتۋى مۇمكىن ەكەنىن جاقسى ءتۇسىنىپ وتىر. ەگەر اسكەري ءىس-قيمىلدارعا ليۆاندىق قۋاتتى قارۋلى توپ «حەزبوللا» ارالاسسا، يزرايل ءۇشىن بارىنەن سول سەناري قاۋىپتى بولماق. جەكسەنبىنىڭ تاڭىندا «حەزبوللا» يزرايلدىڭ سولتۇستىگىنە بىرنەشە زىمىران اتتى. ءبىراق ول شابۋىلدان ەشكىم قايتىس بولماعان.

ەسكە سالساق، 7-قازان كۇنى گازا سەكتورىنداعى پالەستينالىق راديكالدار يزرايل اۋماعىنا زىمىران اتقىلاپ، يزرايلدىڭ ورتالىعى مەن وڭتۇستىگىندە ەرەكشە جاعداي ەنگىزىلدى.

كەشە تاڭەرتەڭ ەۋروپالىق وداق حاماستىڭ يزرايلگە شابۋىلىن ايىپتادى.

يران يزرايل اۋماعىنا حاماس اسكەرى جاساعان شابۋىلدارعا قاتىسى جوق ەكەنىن ءمالىم ەتتى.

كەشە كەشكە يزرايل ارمياسى ەلدىڭ وڭتۇستىگىندەگى بارلىق ەلدى مەكەندى باقىلاۋعا العانىن مالىمدەدى.

سوڭعى جاڭالىقتار