ەشقاشان ەسكىرمەيتىن شىعارما
كوپ ىشىندە ءجۇرىپ، جالقىنىڭ كۇيىن كەشكەننەن اسقان قاسىرەت بار ما؟ توڭىرەگىڭ تۇگەل بولسا دا، ءوز ىشىڭدە جانعان الدەبىر الاۋ جۇرەگىڭە جۇك ارتىپ قويعانداي بەيمالىم سەزىم تۇلا بويىڭداعى تىنىشتىق كۇزەتشىسىنىڭ مازاسىن قاشىرىپ تۇرعانداي جانىڭ جابىرقايدى.
قۇلازىعان كوڭىلدىڭ پەرنەسىن الدەبىر اۋەن قالىپقا كەلتىرەتىندەي كورىنەدى. جان تىنىشتىعىن ادەمى اننەن ىزدەيتىنىمىز دە سودان بولسا كەرەك.
قارا ولەڭنىڭ كيەسىن دە، قيسىنعا كەلەر جۇيەسىن دە مۇزبالاق اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ جىرلارىنان تاپقاندا، بويعا شۋاق، جانعا قۋات دارىعانداي بولادى. ايتەۋىر جانىڭدى ءبىر بەيمالىم سەزىم بيلەپ الاتىنى بار. اقيىق اقىننىڭ ولەڭىنە جازىلعان ءان از ەمەس. ارينە، ويلى ماتىنگە جازىلعان سەكىرتپە اۋەندەر دە جەتىپ ارتىلادى. مۇندايدا وزەگىڭدى وكىنىش سەمسەرى تىلگىلەپ، كادىمگىدەي شامداناسىڭ. راسىندا سوزىنە سازى ساي كەلمەيتىن ونداي شىعارمالار جانىڭدى كۇيزەلتسە، «كاسپي» توبىنىڭ شىرقاۋىندا جۇرەك تورىنەن ورىن العان «جارىعىم-اي» سىندى عالامات تۋىندىلار ويدى ونعا بولەتىنى انىق.
«جارىعىم- اي،
تۇمان تورلاپ ءجۇزىڭدى قالعانى ما-اي.
دەۋشى ەدى عوي جالعىزدىڭ جارى قۇداي،
نەگە تاسي بەرەدى قانىم ۇداي؟!»
دەپ باستالاتىن ولەڭنىڭ العاشقى شۋماعىنىڭ ءوزى ادام جانىن استاڭ-كەستەڭ كۇيگە تۇسىرەتىنى، تولعاندىراتىنى، تەبىرەنتەتىنى داۋسىز. ءبىردىڭ مۇڭى - كەيدە مىڭنىڭ دراماسى. ويتكەنى كىسى بالاسىنىڭ كوڭىلىندەگى اتموسفەرا كۇن رايى سەكىلدى مىڭ رەت قۇبىلادى ەمەس پە؟
ەستى شىعارمانىڭ ءتۇپ-توركىنىندە اقىننىڭ جان ازاسى جاتاتىنى اقيقات. ونداعى مۇڭ سەنىڭ دە جانىڭدى جابىرقاتپاي، كۇيزەلتپەي قويمايدى. اقىننىڭ ىشكى جانايقايىنداي سەزىلەتىن شىعارمانىڭ اۋەنمەن سايكەس شىعۋى الابۇرتقان كوڭىل مەن سان تاراپتى شارلاعان سانانى سىلكىپ- سىلكىپ تاستايتىنى بەكەر بولماسا كەرەك.
ءسوز بەن سازداعى ۇيلەسىم كىسى بالاسىنىڭ ىشكى الەمىندەگى الاي-دۇلەيدى سىرتقا شىعاراتىن اريا ما دەپ تە ويلايتىنىمىز بار. مىڭنان جالعىز قالعانداعى بۇكىل ەموتسياڭدى وسى ءان ارقىلى شىعارعانداي كۇي كەشىپ، ءبىرتۇرلى جەڭىلدەيتىن سياقتىسىڭ. اسپاندا ۇشقان قۇستاي، بويىڭدى ءبىر ەركىندىك جايلاپ الادى. پوەزيا تىلىندەگى ادام مۇڭىن سەزىنگەن كومپوزيتور عانا ءدال وسىنداي ءان جازا السا كەرەك. قالاي دەسەك تە، بۇل تۋىندى ەشقاشان ەسكىرمەيتىن ءان ەكەنى داۋسىز.
«جالت ەتەدى ءبىر ءۇمىت تايىپ بەرىپ،
جالىنامىن جانىمدى جايىپ كورىپ.
قانىم سىيماي بارادى ارناسىنا،
قوسىلعانداي ىلەگە جايىق كەلىپ»،
دەپ جالعاساتىن ءاننىڭ كەلەسى شۋماعى دا ادام بالاسىن تۇڭعيىق ويعا باتىراتىنى، ءوز تەرەڭىنە بارىنشا جەتەلەي تۇسەتىنى انىق. راسىندا دا جىلت ەتكەن ءۇمىت شوعى كەيدە جازدا جاۋعان قار سەكىلدى لەزدە ەرىپ كەتەتىنى بار. مۇندايدا كوز ۇشىندا جارقىراعان الدەبىر جارىق ساۋلەنىڭ عايىپ بولعانىن كورگەننەن اسقان قاسىرەت جوق پا دەپ توپشىلايسىڭ.
اقيقاتىندا جالعىزدىڭ جارى قۇداي دەگەن ءپالساپاعا ءبارىمىز سەنەمىز. ادام جانىنا باتقان كەز كەلگەن تراگەديا ءوز ىشىندە عانا لاۋلاي تۇسەدى. ءون بويىڭدى ايازداي قارىعان ءتۇرلى ويدىڭ سالماعىن الدەكىمدەر جەڭىلدەتە الماق ەمەس. وعان يلانۋدىڭ ءوزى قيىن شىعار. مۇندايدا الپىس ەكى تامىردا تۋلاعان قان راسىندا دا ارناسىنا سىيمايتىنداي، تاسىپ تۇراتىنداي كورىنەتىنى انىق قوي. ال اندەگى «قانىم سىيماي بارادى ارناسىنا، قوسىلعانداي ىلەگە جايىق كەلىپ» دەگەن تارماقتار كىسى ىشىندەگى ەرسىلى-قارسىلى ويلاردىڭ قاقتىعىسىن سوزبەن سالىنعان سۋرەت سەكىلدى كورسەتىپ تۇرعانىنا ەشكىم تالاسا المايدى. شەبەرلىك دەگەنىمىز دە وسى عوي.
«قورقىپ تۇرام ورنىمنان، قورقىپ جاتىپ،
تولقىن كەتىپ بارادى، تولقىندى اتىپ.
ءبارى كەلىپ توعىسىپ،
جۇرەگىمنىڭ،
جاعالاۋىن تەبەدى سولقىلداتىپ»،
دەگەن شۋماق تا ادام بالاسىن تولعاندىرماي قويمايتىنى ءسوزسىز. كەۋدەمىزدەگى جۇدىرىقتاي ەت اركىمنىڭ كورسەتكەن سەسىنەن قايمىقپاسا دا، سان تاراۋلى تاعدىردىڭ توسىن سىيىنان قايمىعاتىنى راس. ادام جۇرەگىن ءتۇرلى وي ارا-تۇرا سوققىنىڭ استىنا الاتىنى دا شىندىق.
جاعالاۋدا جالعىز قالعانداي وي مەن سەزىم ءبارىمىزدىڭ سانامىزدى شارلايتىن ءسات جوق ەمەس. راسىندا دا ويلى ادامعا جالعاننىڭ قىزىعىنىڭ ءمانى جوق. تۇگەل تىرشىلىكتىڭ تۇپكى ءمانى - جان تىنىشتىعى. كوز ۇشىنداعى جارىقتىڭ جوعالماۋى ءۇشىن ءبارىمىز جانتالاسامىز. مۇندايدا تاعى دا «جالعىزدىڭ جارى قۇداي» دەگەن اقىن سوزىنە يلانامىز. ولاي ەتپەسكە شارا جوق.
قالاي دەسەك تە، اقىن جۇرەگىندەگى ساۋلەدەن جارالعان «جارىعىم-اي» ولەڭى پوەزيا رەتىندە دە، ءان تۇرعىسىنان دا كىسى جۇرەگىنىڭ ەمشىسى. ەستى شىعارما ەشقاشان ەسكىرمەيدى. رەتروعا اينالسا دا، ويلى تىڭدارمانمەن بىرگە جاسايدى. وعان ەشكىمنىڭ تالاسى جوق. كوڭىل ساۋلەسى دە، كوز ۇشىنداعى جارىق تا ەشقاشان سونبەۋى ءۇشىن جازىلعان ولەڭ قازاعىمەن مىڭ جاسايتىنىنا ەشقانداي كۇمان جوق.
تابيعات مۇسىلمانقۇل
egemen.kz
