ديكي ارمان ءىسىن تەرگەۋ قاي كەزەڭدە تۇر
استانا. قازاقپارات - 2022 -جىلدىڭ قاڭتارىندا ەلىمىزدە جاپپاي نارازىلىقتار بولىپ، سالدارىنان جۇزدەگەن ادام، سونىڭ ىشىندە بەيبىت تۇرعىندار، اسكەري قىزمەتشىلەر جانە پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى قازا تاپتى.
مەملەكەتتىك عيماراتتار، دۇكەندەر، بانك فيليالدارى مەن اۆتوكولىكتەر قيراتىلىپ، تونالدى. وسى وقيعالاردان كەيىن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مىڭداعان قىلمىستىق ءىس قوزعادى. كەيبىر ىستەر اياقتالسا، رەزونانستى ىستەردىڭ سوت وتىرىستارى ءالى جالعاسىپ جاتىر. وسىنداي اتىشۋلى ىستەردىڭ ءبىرى - ارمان جۇماگەلديەۆكە، ياعني «ديكي ارمان» لاقاپ اتىمەن تانىمال كۇدىكتىگە قاتىستى بولدى. بۇعان دەيىن پروكۋراتۋرا قاڭتار وقيعالارى كەزىندە ونىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ كۋراتورىنىڭ ۇيلەستىرۋىمەن ارەكەت ەتكەنىن مالىمدەگەن. Kazinform اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى وسى ىسكە قاتىستى سوت پروتسەسى قازىر قاي كەزەڭدە ەكەنىن انىقتاۋعا تىرىستى.
قاڭتار وقيعالارى 2022 -جىلدىڭ 2 -قاڭتارىندا جاڭاوزەن قالاسىندا باستالدى، وندا تۇرعىندار سۇيىتىلعان گاز باعاسىنىڭ كۇرت ءوسۋى سەبەپتى ميتينگكە شىقتى. ايماقتا گاز باعاسى ەكى ەسە قىمباتتاپ، ليترى 60 تەڭگەدەن 120 تەڭگەگە جەتتى، بۇل حالىق اراسىندا جاپپاي نارازىلىق تۋعىزدى.
كوپ ۇزاماي، 3-4 -قاڭتاردا بۇرىن- سوڭدى بولماعان جاپپاي بەيبىت دەمونستراتسيالار ەلدىڭ باسقا وڭىرلەرىن، سونىڭ ىشىندە الماتىنى دا قامتىدى. نارازىلىق بىلدىرۋشىلەر تەك باعالاردى تومەندەتۋدى عانا ەمەس، الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق جانە ساياسي وزگەرىستەردى دە تالاپ ەتتى.
كەيىن الماتىدا جانە ەلدىڭ باسقا قالالارىندا جاپپاي تارتىپسىزدىكتەر مەن قيراتۋلار باستالدى. اسىرەسە الماتى قالاسى ەڭ كوپ زارداپ شەكتى، وندا نارازىلىققا شىققاندار پرەزيدەنت رەزيدەنسياسىن ورتەپ جىبەردى، اۋەجايدى جانە بىرنەشە ۇشاقتى باسىپ الدى. سونداي-اق دۇكەندەر، ساۋدا- ويىن-ساۋىق ورتالىقتارى، بانك كەڭسەلەرى، تەلەارنالار مەن بانكوماتتار تالقاندالدى.
تارتىپسىزدىك كەزىندە نارازىلىق بىلدىرۋشىلەر جەدەل جاردەم كولىكتەرىنىڭ جۇرۋىنە كەدەرگى جاساپ، مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىن ۇرىپ- سوعىپ، اۋرۋحانالاردى قيراتتى جانە پوليتسەيلەردىڭ كولىكتەرىن اۋدارىپ، ورتەدى. الماتىدا مارودەرلىك باستالدى.
قاڭتار وقيعالارى تۋرالى كوپتەگەن دەرەكتى فيلم ءتۇسىرىلىپ، تەلەارنالاردان كورسەتىلدى. بۇل فيلمدەر حرونولوگيالىق رەتپەن قازاقستان قالالارىنىڭ كوشەلەرىندە وقيعالاردىڭ قالاي وربىگەنىن سيپاتتايدى. سول فيلمدەردىڭ ءبىرىنىڭ اۆتورلارى بۇل كەزەڭدى بيلىكتى باسىپ الۋعا باعىتتالعان، مۇقيات جوسپارلانعان مەملەكەتتىك توڭكەرىس ارەكەتى رەتىندە تاريحقا ەندى دەپ مالىمدەدى.
ولاردىڭ نۇسقاسى بويىنشا، بۇل قاستاندىق الدىن الا جوسپارلانعان، ونى ۇيىمداستىرۋعا جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالار، سونىڭ ىشىندە كۇشتىك قۇرىلىمداردىڭ باسشىلارى مەن قىلمىستىق توپتار قاتىسقان.ال «قاڭتار وقيعاسى: دەرەك پەن دايەك» دەرەكتى فيلمىندە باس پروكۋراتۋرا ميتينگكە قاتىسۋشىلاردى جيناۋ قايدا جانە قالاي ۇيىمداستىرىلعانىن كورسەتتى. فيلمدە الماتى قالاسى مىسال رەتىندە كەلتىرىلىپ، ميتينگتەردى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ الدىن الا جاسالعان رەجيسسەرلىك جوسپار بويىنشا ارەكەت ەتكەنى ايتىلدى.
2023 -جىلدىڭ قاڭتارىندا باس پروكۋرور بەرىك اسىلوۆ «باسقارىلاتىن حاوس كەزىندە ەلىمىزدىڭ جوعارعى باسشىلىعىن اۋىستىرۋعا باعىتتالعان وپەراتسيا تىڭعىلىقتى جوسپارلانعانىن» مالىمدەدى. ول 2022 -جىلعى قاڭتار وقيعالارىنىڭ مەملەكەتتىك توڭكەرىس جاساۋ ارەكەتى بولعانىن اتاپ ءوتتى. بەرىك اسىلوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازاقستانداعى قاڭتار تارتىپسىزدىكتەرىنىڭ باستى ۇيىمداستىرۋشىلارىنىڭ ءبىرى - ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ ەكس- ءتوراعاسى كارىم ءماسىموۆ بولعان.
سونىمەن قاتار باس پروكۋرور قاڭتار وقيعالارىندا ەرەكشە ءرولدى ارمان جۇماگەلديەۆ (لاقاپ اتى - «ديكي ارمان») اتقارعانىن ايتتى. تەرگەۋ ونىڭ ۇ ق ك كۋراتورىنىڭ ۇيلەستىرۋىمەن ارەكەت ەتكەنىن انىقتادى.
جۇماگەلديەۆ تارتىپسىزدىكتەردى ۇيىمداستىرۋعا، توپتى باقىلاۋعا الىپ، بيلىككە ءبىرىڭعاي ۋلتيماتۋم تالاپتارىن قويۋعا ءتيىس بولعان «حالىق كەڭەسىن» قۇرۋعا جاۋاپتى بولعان. بۇل پروتسەستە وعان الماتى قالاسى ءماسليحاتىنىڭ بۇرىنعى دەپۋتاتى جانە قىلمىستىق توپتىڭ بەلسەندى مۇشەسى ماحاتوۆ كومەكتەسكەن. ماحاتوۆ قىلمىسكەرلەرگە قارۋ بەرىپ، ولاردى الماتىداعى «قازاقستان» قوناقۇيىنە ۇيىمداسقان تۇردە ورنالاستىرعان.
- الايدا ولار جاپپاي نارازىلىقتاردى باسقارا المادى. حالىق ولاردىڭ سوڭىنان ەرمەدى. ۇ ق ك- ءنىڭ بۇرىنعى ءتوراعاسىنىڭ ۇستالعانى تۋرالى اقپارات العان سوڭ، سەنىمدى اليبي جاساۋ ماقساتىندا قاسكويلەرگە مارودەرلىكپەن كۇرەس دەگەن جەلەۋمەن قالا تۇرعىندارىنا شابۋىل جاساۋ تاپسىرىلدى. وسى ماقساتتا 6 -قاڭتار كۇنى ولار ءتۇرلى جەرلەردەن 24 كەزدەيسوق ازاماتتى ۇرلاپ اكەتىپ، ۇرىپ-سوعىپ، «Ritz Carlton» جانە «قازاقستان» قوناقۇيلەرىنىڭ اۆتوتۇراقتارىندا ۇستاعان. كەيىن ولاردى قالا شەتىنە اكەتىپ، ۇ ق ك قىزمەتكەرلەرىنىڭ قارۋلى كۇزەتىمەن ءبىر تۇنگە كونتەينەرگە قاماعان. سودان كەيىن ولاردى اۋەجايعا اپارعان، سول جەردە ءبىر ازامات - وتەپبايەۆ ازاپتاۋدان كوز جۇمعان. بۇل فاكتىلەر بويىنشا تەرگەۋ اياقتالدى. قازىرگى ۋاقىتتا ماتەريالدارمەن تانىسۋ ءجۇرىپ جاتىر، - دەدى بەرىك اسىلوۆ 2023 -جىلدىڭ 5 -قاڭتارىندا.
«قاڭتار. مەملەكەتتىك توڭكەرىس ارەكەتى» دەرەكتى فيلمىندە اۆتورلار قاڭتار كۇندەرىندەگى «ديكي ارماننىڭ» ارەكەتتەرىن ەگجەي- تەگجەيلى سيپاتتاعان.
5 -قاڭتاردا ارمان جۇماگەلديەۆ الماتىداعى «قازاقستان» قوناقۇيىندە ءوز شتابىن ۇيىمداستىرىپ، سول جەردە بانديتتىك توپتار مەن توناۋشىلاردىڭ ارەكەتتەرىن ۇيلەستىرىپ، قارۋ- جاراق تاراتقانى حابارلانادى.
كەيىن «ديكي ارماننىڭ» توبىنان زارداپ شەككەن ءبىر ازامات ءوز باسىنان وتكەن وقيعالاردى ايتىپ بەرگەن.
«ديكي ارمان» 2022 -جىلدىڭ 7 - قاڭتارىندا ۇستالدى. حالىق اراسىندا ونى ءارتۇرلى اتايدى: ءبىرى ونى «قىلمىستىق اۆتوريتەت» دەسە، ەكىنشىلەرى - «مەتسەنات» دەپ سانايدى، ال كەيبىرى ونى ارنايى قىزمەتتىڭ اگەنتى بولۋى مۇمكىن دەپ بولجايدى.
باستاپقىدا ونى 7 - ساۋىرگە دەيىن قاماۋعا الۋ تۋرالى شەشىم شىعارىلدى، كەيىن سوت شەشىمىمەن قاماۋ مەرزىمى بىرنەشە رەت ۇزارتىلدى. جۇماگەلديەۆ ۇ ق ك تەرگەۋ يزولياتورىنا اۋىستىرىلدى.
ەكى ايدان كەيىن الماتى قالالىق ءماسليحاتىنىڭ بۇرىنعى دەپۋتاتى قايرات قۇدايبەرگەن دە ۇستالدى.
الماتى پروكۋراتۋراسىنىڭ مالىمەتىنشە، الدىن الا ماعلۇمات بويىنشا، ول «ديكي ارمانمەن» بىرگە قاڭتار وقيعاسىندا ميتينگكە قاتىسۋشىلاردى بىرىكتىرۋ ءۇشىن توپ جيناعان.
2022 -جىلدىڭ ناۋرىزىندا ق ر باس پروكۋرورى بەرىك اسىلوۆ «ديكي ارماننىڭ» قىلمىستىق توبىنىڭ قاڭتار وقيعالارىنا قاتىسقانى تۋرالى مالىمدەدى. الايدا، قىلمىستىق-پروتسەسسۋالدىق كودەكستىڭ 201-بابىنا سايكەس، بۇل ءىستىڭ ءمان-جايى جاريالانبادى.
«ديكي ارمان» مەن قايرات قۇدايبەرگەنگە قاتىستى تەرگەۋ جۇمىستارى شامامەن 1,5 جىلعا سوزىلدى. 2023 -جىلدىڭ قىركۇيەگىندە بۇل ىسكە بايلانىستى الدىن الا تىڭداۋ باستالدى. قايرات قۇدايبەرگەن مەن ارمان جۇماگەلديەۆتەن بولەك، ايىپتالۋشىلار قاتارىندا تاعى 43 ادام بار.
باستاپقىدا سوت تىڭدالىمدارى ارالاس فورماتتا - ونلاين جانە وففلاين تۇردە ءوتتى.
«ديكي ارمان» جانە تاعى ءۇش ايىپتالۋشى سوت پروتسەسىنە ۇ ق ك- ءنىڭ تەرگەۋ يزولياتورىندا وتىرىپ، ونلاين قاتىستى.
ءىستى قاراعان سۋديا اسحات اشىربەكوۆ سوت وتىرىسىنىڭ مۇنداي فورماتتا ءوتۋ قاجەتتىلىگىن ايىپتالۋشىلاردى ق ر ءى ءى م ق ا ج ك- ءنىڭ №72 مەكەمەسىنە ەتاپتاۋ جانە اۋىستىرۋ قىلمىستىق پروتسەسكە قاتىسۋشىلاردىڭ، سونىڭ ىشىندە ايىپتالۋشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر ءتوندىرۋى مۇمكىندىگىمەن، سونداي- اق قوعامدىق ءتارتىپتىڭ بۇزىلۋىنا اكەلۋى ىقتيمال ەكەنىمەن ءتۇسىندىردى.
2023 -جىلى قىركۇيەك ايىنىڭ سوڭىندا الماتى قالاسىنىڭ قىلمىستىق ىستەر جونىندەگى مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق سوتى قىلمىستىق پروتسەسكە قاتىسۋشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا «ديكي ارمان» مەن باسقا دا ايىپتالۋشىلارعا قاتىستى ءىس جابىق رەجيمدە قاراۋعا كوشىرىلگەنىن حابارلادى.
اتالعان ءىس بويىنشا سوتتالۋشىلار قاتارىندا 45 ادام بار. ولارعا كەلەسى باپتار بويىنشا ايىپ تاعىلدى: 362-باپ - بيلىكتى نەمەسە لاۋازىمدىق وكىلەتتىكتەردى اسىرا پايدالانۋ؛ 262-باپ - ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپ قۇرۋ، وعان باسشىلىق ەتۋ جانە قاتىسۋ؛ 191-باپ - توناۋ؛ 126-باپ - زاڭسىز باس بوستاندىعىنان ايىرۋ؛ 272-باپ - 2022 -جىلعى قاڭتاردا جاپپاي تارتىپسىزدىكتەردى ۇيىمداستىرۋ جانە وعان قاتىسۋ؛ 268-باپ - بانديتيزم.
«ديكي ارمان» مەن قايرات قۇدايبەرگەن ءىسى بويىنشا نەگىزگى سوت پروتسەسى 2023 -جىلدىڭ قازان ايىندا باستالدى جانە ءالى كۇنگە دەيىن جالعاسۋدا. بيىلعى جازدا ق ر جوعارعى سوتىنىڭ قىلمىستىق ىستەر جونىندەگى سوت القاسىنىڭ ءتورايىمى نازگۇل راحمەتۋللينا ءىستىڭ نە سەبەپتى ۇزاققا سوزىلعانىن ءتۇسىندىردى. ول ءىستىڭ كۇردەلىلىگىن، ماتەريالداردىڭ ۇلكەن كولەمىن جانە ايىپتالۋشىلاردىڭ كوپتىگىن اتاپ ءوتىپ، بارلىق ءمان- جايلار مەن ۇسىنىلعان دالەلدەردى مۇقيات قاراۋعا قوسىمشا ۋاقىت قاجەت بولعانىن ايتتى.
2024 -جىلدىڭ باسىندا باس پروكۋراتۋرا سوتتا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ بەسىنشى دەپارتامەنتىنىڭ بۇرىنعى باستىعى رۋسلان ىسقاقوۆ، ارمان جۇماگەلديەۆ («ديكي ارمان»)، الماتى قالالىق ءماسليحاتىنىڭ ەكس- دەپۋتاتى قايرات قۇدايبەرگەن جانە باسقا دا تۇلعالارعا قاتىستى 48 ەپيزودتان تۇراتىن قىلمىستىق ءىس قارالىپ جاتقانىن حابارلادى. ولار جاپپاي تارتىپسىزدىكتەردى ۇيىمداستىرۋ جانە وعان قاتىسۋ، بانديتيزم، زاڭسىز باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جانە باسقا دا اۋىر قىلمىستار جاسادى دەپ ايىپتالۋدا.
قاڭتار وقيعالارى كەزىندە جاسالعان قىلمىستار بويىنشا بارلىعى 5300 قىلمىستىق ءىس تىركەلگەن. 511 ءىس اياقتالىپ، سوتقا جولداندى. سوتتار 1385 ادامعا قاتىستى ۇكىم شىعاردى.
بيىل تامىز ايىندا ارمان جۇماگەلديەۆتىڭ، ۇ ق ك بەسىنشى دەپارتامەنتىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى رۋسلان ىسقاقوۆتىڭ جانە باسقالاردىڭ ادۆوكاتتارى قاڭتار وقيعالارىنا قاتىستى ايىپتالۋشىلارعا اشىق سوت پروتسەسىن وتكىزۋ تالابىن قويدى.
Kazinform اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى جاقىندا ارمان جۇماگەلديەۆ پەن الماتى قالالىق ءماسليحاتىنىڭ ەكس- دەپۋتاتى قايرات قۇدايبەرگەنگە قاتىستى سوت ءىسى جونىندە جوعارعى سوتقا ساۋال جىبەردى. سوت جاۋابىندا كورسەتىلگەندەي، اتالعان تۇلعالارعا قاتىستى ءىس جابىق رەجيمدە قارالۋدا جانە سۋديالار ناقتى بىرىستەر بويىنشا ەسەپ بەرمەيدى.
- ق ر قىلمىستىق- پروتسەستىك كودەكسىنىڭ 29-بابىنا سايكەس، مەملەكەتتىك قۇپيالاردى جانە زاڭمەن قورعالاتىن باسقا دا قۇپيالاردى قورعاۋ مۇددەلەرىنە بايلانىستى بۇل قىلمىستىق ءىس بويىنشا اقپارات جاريا ەتۋ مۇمكىن ەمەس، - دەپ جاۋاپ بەردى الماتى قالالىق سوتى.
اتاپ وتەتىن جايت، قاڭتار وقيعالارىنىڭ اسەرى قوعامدا ءالى دە سەزىلۋدە. ساياسي پروۆوكاتسيالار بولىپ، جالعان اقپاراتتار مەن فەيكتەر تاراتۋدا. ءالى كۇنگە دەيىن ۇرلانعان قارۋلار جاسىرىلعان جەرلەر انىقتالۋدا.
بيىلعى تامىزدا ىشكى ىستەر مينيسترلىگى، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى جانە باس پروكۋراتۋرامەن بىرلەسىپ الماتى، شىمكەنت قالالارىندا «ديكي ارمان» ۇيىمداسقان قىلمىستىق توبىنىڭ 15 ىقتيمال قاتىسۋشىسىنا قاتىستى ءبىر مەزگىلدە تۇتقىنداۋلار مەن ءتىنتۋ ءىس-شارالارىن وتكىزدى. قۇقىق قورعاۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا، توپ جەتەكشىسى مەن نەگىزگى مۇشەلەرى تۇتقىندالعانىمەن، قالعان مۇشەلەرى زاڭسىز ارەكەتتەرىن جالعاستىرىپ، ەركىندىكتە بولعان.
ايجان سەرىكجان قىزى
