ءتىلدى ءان ارقىلى جەتىك مەڭگەرگەن ورىس جىگىتى قازاقشا توي جۇرگىزىپ، بەتاشار ايتىپ ءجۇر
پەتروپاۆل. KAZINFORM - پەتروپاۆل تۇرعىنى ەۆگەني گريازنوۆتى كوپشىلىك جەڭىس دەپ تانيدى. ورىس جىگىتى قازاق ءتىلىن عانا ەمەس، سالت-ءداستۇردى دە جەتىك مەڭگەرگەن.
اسابالىقتى كاسىپ ەتكەن جەڭىس-جەنياعا بۇگىندە باسقا وڭىرلەردەن دە تويلارىن وتكىزىپ بەرۋدى سۇراپ، ءجيى حابارلاساتىن بولعان. اگەنتتىك ءتىلشىسى شوۋمەندى اڭگىمەگە تارتقان ەدى.
- الدىمەن ءوزىڭىزدى تانىستىرىپ كەتىڭىزشى…
- تاشكەنتتە دۇنيەگە كەلدىم، 6-سىنىپقا كوشكەن جىلى اتا-اناممەن قازاقستانعا، سونىڭ ىشىندە پەتروپاۆلعا قونىس اۋداردىم. مەكتەپ بىتىرىسىمەن ماناش قوزىبايەۆ اتىنداعى سولتۇستىك قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتىنە وقۋعا ءتۇستىم. نەگىزگى ماماندىعىمنىڭ ونەرگە ەش قاتىسى جوق، اگرونوممىن.
- ءتىلدى قاشان، قايدا ۇيرەنىپ ءجۇرسىز؟ نە تۇرتكى بولدى؟
- مەكتەپتە جۇرگەنىمدە قازاق تىلىنە دەگەن قىزىعۋشىلىق پايدا بولدى. ءتىل ۇيرەنۋگە دەگەن ىنتام اباي اندەرىنەن باستالدى. «ايتتىم سالەم، قالامقاس»، «جەلسىز تۇندە جارىق اي»، «كوزىمنىڭ قاراسى» - مەنىڭ رەپەرتۋارىمداعى اندەر بولدى. ءان تىڭدارمانعا جەتۋى ءۇشىن جۇرەگىڭنەن وتكىزىپ، ياعني ماعىناسىن ءتۇسىنىپ ايتۋ كەرەك. ءان ارقىلى قازاق ءتىلىنىڭ قانشالىقتى باي ەكەنىن ءتۇسىندىم. اباي وقۋلارىنا قاتىسىپ، بىرنەشە رەت جۇلدەلى ورىنعا يە بولدىم. سوسىن ۋنيۆەرسيتەتتە وقىپ ءجۇرىپ كەشكە مەيرامحانالاردىڭ بىرىندە ءانشى بولىپ جۇمىس ىستەدىم. كەيىن مەيرامحاناعا ارت- ديرەكتور بولىپ ورنالاستىم. ونداعى تويلاردىڭ باسىم بولىگى قازاقتىڭ توي-تومالاعى ەدى. بىلمەگەنىمدى، تۇسىنبەگەنىمدى سۇراپ وتىردىم. قازاق ءتىلدى ورتادا بولعاندىقتان اقىرىن سويلەپ كەتتىم.
وسىلايشا تويلاردى ەكى تىلدە جۇرگىزۋدەن باستادىم. باسىندا ادامدار مەنىڭ تويدى قوس تىلدە جۇرگىزە الاتىنىما سەنبەدى. ولاردى كوندىرۋ قيىن بولدى. سول كەزدە ماعان تويىن سەنىپ تاپسىرعان، بەتىمنەن قاقپاعان ادامدارعا قازىر العىسىم شەكسىز.
- ءتىل ۇيرەنگىسى كەلەتىندەرگە قانداي كەڭەس بەرەر ەدىڭىز؟
- مەن ءتىلدى ەشقانداي كۋرستارعا بارماي وزدىگىمنەن ۇيرەندىم، مەنىڭ ۇستازىم - قازاقتىڭ اندەرى بولدى. ال جالپى ءتىل ۇيرەنە باستاعان ادامدارعا قاتە سويلەۋدەن قورىقپاۋعا كەڭەس بەرەمىن. قاتەلىك جاساۋ قورقىنىشتى ەمەس. تويعا كەلگەن قوناقتارمەن قازاقشا سويلەسۋگە تىرىستىم، باسىندا سوزدەردى دۇرىس ايتا المايتىنمىن، كەيبىرەۋلەر كۇلەدى، ەندى بىرەۋلەر دۇرىسىن ايتىپ، تۇزەتىپ جىبەرەدى. ءتىلدى ۇيرەنۋ ءۇشىن ەڭ باستىسى تاجىريبە كەرەك ەكەن. سوزدەردى جاڭىلتپاش سەكىلدى جاتتاعان ناتيجە بەرمەيدى.
قازىر قازاقشا فيلمدەر كورەمىن. رەپەرتۋارىمدا 50 دەن استام قازاقشا ءان بار.
كوپ ءتىلدى مەڭگەرۋ، نەگىزى ادامدى اقىلدى ەتەدى، ىشكى الەمىن بايىتادى. قازاق ءتىلى - وتە ادەمى ءتىل، مىسالى «اينالايىن» دەگەن ءسوزى نەگە تۇرادى؟! ورىسشاعا اۋدارا المايسىڭ ونى. قازاقستاندا تۇرعاندىقتان ءتىلدى ۇيرەنۋ كەرەك، قۇرمەتتەۋ كەرەك.
- وتباسىڭىزدا قازاق ءتىلىن ءوزىڭىز سياقتى جەتىك بىلەتىندەر بار ما؟
- ۇلىم مەن قىزىم بار. ولارمەن ۇيدە قازاقشا سويلەسەمىن. بىلگەنى وزدەرىنە جاقسى.
- كوپشىلىك ءسىزدى قازاقتىڭ تويىنان تانىدى، توي-بيزنەسكە قاشان كەلدىڭىز؟
- كوپ بولا قويعان جوق. قازاق ءتىلىن ۇيرەنگەننەن كەيىن الدىمەن مەرەكەلىك ءىس-شارالاردىڭ جۇرگىزۋشىسى بولىپ باستادىم. سەناريدى الدىن الا جازىپ، سودان اۋىتقىماۋعا تىرىساتىنمىن. كەيىن تاجىريبە جيناي كەلە تويلارعا شىعا باستادىم.
سولتۇستىك قازاقستان ايتپاسا دا تۇسىنىكتى، وڭتۇستىك، شىعىس قازاقستاندا تويلار وتكىزدىم. باتىستا ازىرگە بولعان جوقپىن. بۇيىرسا، ول جاققا دا جول تۇسەر. ءبىر قىزىعى، باسقا وڭىرلەرگە بارىپ توي جۇرگىزگەنىمدە، مەنىڭ پەتروپاۆلدان ەكەنىمە تاڭدانىپ جاتادى. كوبىنە قازاعى قالىڭ وڭتۇستىكتىڭ جىگىتى دەپ ويلايدى.
ەڭ العاشقى جۇرگىزگەن تويىم ءالى كۇنگە ەسىمدە، قىز ۇزاتۋ بولاتىن. الدىن الا دايىندالدىم، ستسەناريي جازدىم. ءوزىمدى سەنىمدى ۇستاۋ ءۇشىن قاسىما اسابالاردىڭ ءبىرىن الدىم. ەگەر مەن ويلاعانداي بولماي جاتسا، ءارى قاراي جۇرگىزەسىڭ دەپ، گونورارىمنىڭ ءبىر بولىگىن بەرەتىن بولىپ كەلىستىم. ابىروي بولعاندا توي وتە جاقسى ءوتتى، قوناقتاردىڭ كوڭىلىنەن شىقتى.
- سوڭعى كەزدە دومبىرا تارتىپ، بەتاشار ايتىپ ءجۇرسىز. اسپاپتا ويناۋدى قاشان ۇيرەندىڭىز، ۇستازىڭىز كىم؟
- كارانتين كەزىندە توي جوق، جۇمىس توقتادى. بوس ۋاقىت كوپ. سول كەزدە دومبىرا ساتىپ الدىم. پەتروپاۆلدا بەتاشار ايتاتىندار ساۋساقپەن سانارلىق. مەنىڭ دوسىم، ارىپتەسىم تيمۋر ءايتقوجيننىڭ كومەگى كوپ بولدى. ناتيجەسىندە بەتاشاردى جاتتاپ، ۇيرەنىپ الدىم.
كەيىن بەتاشار ايتامىن دەگەندە ماعان سەنبەگەندەر بولدى، فونوگرامما دەدى، ورىس بالاسى نەگە كەلىننىڭ بەتىن اشادى دەگەندەر بولدى. جوق مەن كەلىن بەتىن اشپايمىن، سول اۋلەتتىڭ ۇلكەن، سىيلى انالارى بار، سولار اشادى، مەن تەك ءان ايتامىن.
- سۇرانىس بار ما؟
- يا، ارينە. كەيدە رەسەي قازاقتارىنىڭ تويىن وتكىزۋ ءۇشىن تۇمەنگە، ومبىعا جول ءتۇسىپ جاتادى.
- تاعى قانداي مۋزىكالىق اسپاپتاردا وينايسىز؟
- اتا-انام - جوعارى ءبىلىم بار مۋزىكانتتار. سوندىقتان ونەرگە جاقىن بولماۋىم مۇمكىن ەمەس ەدى… دومبىرادان بولەك گيتارادا، فورتەپيانودا وينايمىن. جالپى مۋزىكامەن 3-سىنىپتان باستاپ اينالىسامىن. مۋزىكالىق مەكتەپتە 4 جىل وقىعانمىن.
- اسابالارعا قاتىستى، ولاردىڭ ءازىل- قالجىڭىنا، ورەسكەل ويىندارىنا بايلانىستى سىن كوپ ايتىلادى. الەۋمەتتىك جەلىدە ءتۇرلى بەينەجازبالارعا كۋاگەر بولىپ ءجۇرمىز. ءسىز بۇل سىنمەن كەلىسەسىز بە؟
- الەۋمەتتىك جەلىدەن كوپتەگەن جامان ازىلدەردى كورەمىن. مەنىڭ ويىمشا، بۇل دۇرىس ەمەس. «بوياۋشى، بوياۋشى دەگەن سايىن ساقالىن بويايدى» دەگەن قازاقتىڭ جاقسى ماقالى بار عوي، جۇرتتى كۇلدىرەم دەپ كەيدە قوناقتىڭ جەكە باسىنا دا ءتيىسىپ جاتادى. ادامداردىڭ سىرتقى كەلبەتىن كۇلكىگە اينالدىرۋعا بولمايدى. ءبىزدىڭ مەنتاليتەت باسقا، ونى دا ەسكەرگەن ءجون. ورەسكەل ويىن، انايى قالجىڭسىز-اق تويدى كوڭىلدى وتكىزۋگە بولادى. ويتكەنى، ول جەردە اتا-اجەلەر وتىرادى. اعايىن-تۋىس كەلەدى.
قاي سالادا جۇمىس ىستەسەڭ دە، كوشتەن قالماۋ ءۇشىن، باسەكەگە توتەپ بەرۋ ءۇشىن ۇنەمى ءوزىڭدى جەتىلدىرىپ وتىرۋىڭ قاجەت. سوندىقتان ءبىز ارىپتەستەرىمىزبەن بىرگە ءتۇرلى شەبەرلىك ساباقتارىنا قاتىسامىز، كۋرستاردان وتەمىز، رەسەيلىك ارىپتەستەرىمىزبەن تاجىريبە الماسامىز.
