ءتول ويىنىمىز توعىزقۇمالاقتى الەمنىڭ 50 دەن استام ەلى وينايدى - ماقسات شوتايەۆ
استانا. KAZINFORM - بۇگىنگى تاڭدا ءتول ويىنىمىز - توعىزقۇمالاقتىڭ مىڭداعان جىلدىق تاريحى بارىن كوپشىلىكتىڭ ءبىرى بىلسە، ءبىرى بىلە بەرمەيدى. توعىزقۇمالاق قازاق تاريحىندا قانشالىقتى ماڭىزعا يە؟ بۇل ويىن ءتۇرى قاشان، قالاي پايدا بولدى؟ ونى تانىمال تۇلعالاردان كىمدەر ويناعان؟ دۇنيەجۇزىلىك توعىزقۇمالاق فەدەراتسياسىنىڭ باس حاتشىسى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشىسى، توعىزقۇمالاق ويىنى تۋرالى كوپتەگەن كىتاپ مەن وقۋلىقتاردىڭ اۆتورى ماقسات شوتايەۆپەن سۇحباتتان وقي الاسىزدار.
دۇنيە جۇزىندە توعىزقۇمالاق مانگالا دەپ اتالادى
- توعىزقۇمالاق - قازاقتىڭ ءداستۇرلى ۇلتتىق ويىنى دەپ، رەسمي تۇردە اتاپ كەلەمىز. جالپى توعىزقۇمالاق ويىنىن قازاق قاشاننان بەرى ويناپ كەلە جاتىر؟ ونىڭ قالاي پايدا بولعانىن قىسقاشا ءتۇسىندىرىپ بەرسەڭىز؟
- توعىزقۇمالاق ويىنىنىڭ ءتورت مىڭ جىلدىق تاريحى بار ەكەنىن ارحەولوگ عالىمدار ونىڭ ەڭ ەجەلگى تاستان ويىلىپ جاسالعان تاقتاسىن تابۋ ارقىلى دالەلدەپ وتىر. تۇركىستان وبلىسى وتىرار اۋدانىنداعى داستارباسى ۇڭگىرىندە وتە ەرتە كەزدەگى تاس تاقتا تابىلعان. جالپى العاندا توعىزقۇمالاق تەكتەس ويىنداردىڭ تاريحى جۇمباق مالىمەتتەرگە تولى. ونىڭ العاشقى كەزدە قالاي دامىعانى، قانداي قىزمەت اتقارعانى ءالى بەلگىسىز. دۇنيە جۇزىندە توعىزقۇمالاق ويىندارىن جالپى اتاۋمەن مانگالا ويىندارى دەپ اتايدى. وسىعان قاتىستى زەرتتەۋلەردى قاراستىرساق، ويىننىڭ پايدا بولۋ مەرزىمى 7 مىڭ جىلدىق تاريحتى قامتيدى.
مانگالا ويىندارىنىڭ شىعۋ تەگىمەن قاتار، ونىڭ قاي ۋاقىتتا، قانداي تاريحي ۇردىستەرگە سايكەس دامىعانى دا ءالى تولىق انىقتالماعان. ءبىراق عالىمدار ويىننىڭ جاسىن نەوليت كەزەڭىمەن بايلانىستىرادى. ويتكەنى تابىلعان ارحەولوگيالىق دەرەكتەر، ويىن ەرەجەلەرىندەگى تابۋلار مەن سيمۆوليكالار وسى ارالىقتى كورسەتەدى. نەوليت داۋىرىندە اۋىل شارۋاشىلىعى مەن مال شارۋاشىلىعى قوسا دامىدى. ادامزات ءوزىنىڭ قاجەتتىلىگىنە سايكەس، وسى كەزەڭدە ورمانداردى قۇرتىپ، ورنىنا ەگىس ەگۋگە ىڭعايلى جەرلەردى دايىندادى. اينالاعا دەگەن جاڭا كوزقاراستار، جاڭا قوعامدىق ءتارتىپ، ساناداعى قۇبىلىستار، الەمگە دەگەن جاڭا تۇسىنىك، دەنە قوزعالىسىنان بولەك ويدى دامىتاتىن ويىن تۇرلەرىنىڭ دە دۇنيەگە كەلۋىنە اسەر ەتتى.
عالىمداردىڭ پىكىرىنشە، العاشقى مانگالا ويىنى گۆينەيا جارتىارالىندا پايدا بولىپ، افريكا تايپالارىنىڭ اراسىندا تارالعان. ويىن ەرەجەلەرىنىڭ اۋىزدان- اۋىزعا تارالۋى ونىڭ ءتۇرلى نۇقسالارىنىڭ كوبەيۋىنە اكەلىپ سوقتىرعان. افريكانىڭ باتىس ايماقتارىندا قۇل ساتىپ الۋمەن اينالىسقان ارابتار، ويىننىڭ تاياۋ شىعىس جانە ورتا ازيا ەلدەرىنە جايىلۋىنا ىقپال جاساعان. ۇلى جىبەك جولى ارقىلى ويىن ءۇندى ەلىنە پاللانگۋزي دەگەن اتپەن تارالعان. ءۇندىستان ارقىلى مانگالا ويىندارى تىنىق مۇحيت ەلدەرىنە جەتەدى. شري- لانكا، تايلاند، مالايزيا، يندونەزيا جانە فيليپپيندە ويىن - سۋنگكا، جونگلاك، داكون سياقتى اتتارعا يە بولادى. بۇگىنگى كۇنى دە بۇل ەلدەردە مانگالا ويىنى كەڭىنەن تانىمال. مانگالا ويىنىنىڭ الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە تارالۋى ونىڭ ەسكى ەكەنىن كورسەتەدى.
توعىزقۇمالاق تاقتالارىنىڭ كورىنىستەرى تاسقا قاشالىپ، العاشقى مالىمەتتەر اۋىز ادەبيەتى ۇلگىلەرىندە كەزدەسەتىنى راس. قاي كەزەڭدە بولسىن، ەلىمىزدىڭ الدىڭعى قاتارلى ازاماتتارى، رۋحاني جەتەكشىلەرى، قوعام قايراتكەرلەرى ۇلت مادەنيەتى الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنىپ، كومەسكى تارتا باستاعان اسىل مۇرالارىن ساقتاپ، قايتا جاڭعىرتۋعا ۇلەس قوسقان. وسىعان قاراپ، توعىزقۇمالاقتىڭ تۇران وركەنيەتىنە قاتىستى ءتولتۋما ويىن ەكەندىگىن كورسەتەدى. بۇل ويىن پايدا بولعانعا دەيىن قويشىلاردىڭ ءبىر قاتارلى قۇمالاق ويىنى، ەكى قاتارلى ءۇش وتاۋ، بەستەمشە ويىندارى دامىعان.
ءارتۇرلى قۇمالاق ويىندارىنان باستاۋ الىپ، ءۇش وتاۋ (ۋنەە تۋگۋلااح)، بەستەمشە، ەسونكورگوول، قوزداتۋمەن جالعاسىپ توعىزقۇمالاققا ۇلاسقان ويىن ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە جەتتى. بۇل - نەگىزى ءۇندىستاندا «چاترانش» دەگەن اتپەن قالانعان، بۇگىنگى شاحمات ويىنىنىڭ ءار ءتۇرلى كەزەڭدەردى باسىنان كەشىرگەنى سەكىلدى قۇبىلىس. ءبىر ەرەكشەلىگى شاحمات ەرەجەلەرىنىڭ جاسالۋىنا ازيالىقتار دا، يەۆروپالىقتار دا اتسالىسسا، توعىزقۇمالاق ەرەجەلەرىنىڭ جۇيەلەنۋى تىكەلەي كوشپەندىلەردىڭ وزدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن جاسالعان. ساقتار، عۇندار، كوكتۇرىكتەر داۋىرىنەن باستاۋ الىپ، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن جالعاسقان ۇلى دالا سارىنىنىڭ ءون بويىندا ءار ءتۇرلى اتپەن اتالعان قازاق حالقى توعىزقۇمالاق ويناپ وتىرعان.
- توعىزقۇمالاق ويىنى قازاقتىڭ ۇلتتىق سپورت ويىنى رەتىندە قاشان مويىندالا باستادى؟ ءتول ويىنىمىزعا وزگە تۇركى تەكتەس حالىقتاردىڭ تالاسى جوق پا؟
- توعىزقۇمالاق ويىنى ⅩⅨ عاسىردا شەتەل ەتنوگرافتارىنىڭ نازارىن اۋداردى. ر. كارۋتس، ن. كراسنوۆ سەكىلدى عالىمدار ءوز جازبالارىندا قازاق حالقىنىڭ توعىزقۇمالاق ويناعانىن اتاپ كورسەتتى. قازاق حالقىنىڭ اعارتۋشى-قايراتكەرلەرى ش. ءۋاليحانوۆ، ى. التىنسارين توعىزقۇمالاق ويىنىن ەرەكشە ماداقتاعان.
رەسەي عالىمدارىنىڭ ىشىندە ەتنوگراف ن. پانتۋسوۆ 1906 -جىلى قازان قالاسىندا توعىزقۇمالاق تۋرالى العاش ماقالا جاريالادى. 1936 -جىلى ورتا ازيادا العاش رەت «توعىزقۇمالاق» كىتابىن قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە جازعان تۇركىتانۋشى س. امانجولوۆ بولدى. 1943 -جىلى عالىم م. بالاقايەۆ قازاق تىلىندە «توعىزقۇمالاق» كىتابىن شىعاردى. وسى عالىمداردىڭ قالدىرعان جازبالارىنان كەيىن توعىزقۇمالاقتىڭ قازاق حالقىنا تيەسىلى ەكەنى بەلگىلى بولدى.
توعىزقۇمالاق ويىنى ەرتە كەزدەردە دامىعاندىقتان، ونىڭ كونە تۇركىلىك كەزەڭدەرىنە قاتىستى تالاستار بولىپ تۇرادى. قاراقالپاق، تۇرىك، قىرعىز حالقىندا دا وسى ويىنعا ۇقساس ويىندار بار. قاراقالپاقتار «توعىز كۋمالاك»، قىرعىزدار «توگۋز كورگوول»، تۇرىكتەر مانگالا دەپ اتايدى. انادولى جەرىندە عانا توعىزقۇمالاق ەرەجەلەرى وزگەرىسكە ۇشىراعانىمەن، ورتا ازياداعى قازاق، قىرعىز جانە قاراقالپاقتا ويىن ەرەجەلەرى ۇقساس. ولارعا توعىزقۇمالاق - ورتاق تۇركى حالىقتارىنىڭ ويىنى دەپ ايتقان ءتيىمدى.
اباي قۇنانباي ۇلى العاشقى توعىزقۇمالاق جارىستارىنىڭ دەمەۋشىسى بولعان
- كەيبىر دەرەكتەرگە قاراپ وتىرساق، توعىزقۇمالاقتى الەم ويشىلى سانالاتىن ءال-فارابي بابامىز، ۇلى اقىن اباي اتامىز، ودان بەرىدە الاش زيالىلارى دا جاقسى كورىپ ويناعان دەگەن دەرەكتەر بار. بۇل شىندىققا قانشالىقتى جاقىن؟ ەگەر وسىنداي ءۇلت ۇستازدارى ويناعانى راس بولسا كەڭەس تۇسىندا بۇل ويىنىمىز نەگە تۇرالاپ قالدى؟
- بۇل ويىندى الەمنىڭ ەكىنشى ۇستازى ءال-فارابي دە ءسۇيىپ ويناعان، تەرەڭ زەر سالىپ، زەرتتەپ، ءوز جازبالارىندا قالدىرىپ كەتكەن دەگەن دەرەكتەر كەزدەسەدى. ءبىراق ناقتىلىق جوق. ال، قازاقتىڭ ۇلى اقىنى، داناگوي ويشىلى اباي قۇنانباي ۇلى وتە جاقسى ويناعان. تەك قانا ويناپ قويماي، سول زاماننىڭ ءتۇرلى ويىنشىلارمەن سىنعا ءتۇسىپ، وي جارىستىرعان. العاشقى توعىزقۇمالاق جارىستارىنىڭ دەمەۋشىسى دە اباي قۇنانباي ۇلى بولعان. اباي اتامىزدىڭ تاستان ويىلىپ جاسالعان توعىزقۇمالاق تاقتاسى جيدەبايداعى مۇراجايدا ورنالاسقان. قازاقتىڭ ايگىلى جازۋشىسى مۇحتار اۋەزوۆ «اباي جولى» ەپوپەياسىندا ابايدىڭ توعىزقۇمالاققا قاتتى ءمان بەرىپ ويناعانىن، «تاتيانانىڭ قىرداعى ءانى» دەگەن تاراۋىندا شەبەر بەينەلەگەن.
كەڭەس داۋىرىندە ساياسي-يدەولوگيالىق سەبەپتەرگە بايلانىستى توعىزقۇمالاقتىڭ قاناتىن كەڭگە جايا الماۋىنىڭ سىرلارى بار. بۇل تۇستا ۇلتتىق مۇرا مەن ءداستۇردىڭ قانداي كۇيگە تۇسكەنى بەلگىلى. وداقتاعى باۋىرلاس ەلدەردىڭ رۋحاني مادەنيەتىنە قاتىستى كوپتەگەن جاسىرىن ۇكىم مەن استىرتىن بۇيرىقتار بەرىلدى. ءتىل مەن سالت-ءداستۇر، مۋزىكالىق اسپاپتار پەن ۇلتتىق ويىنداردىڭ ناسيحاتتالۋىنا قاتىستى ءتۇرلى تىيىمدار بولدى. سوندىقتان، كەڭەس ۇكىمەتى تۇسىندا توعىزقۇمالاق قۇلدىراۋ كەزەڭىن باسىنان كەشىردى. تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن عانا ءتۇرلى قيىنشىلىقتارعا قاراماستان، باسقا مادەني داستۇرلەرىمىزبەن قاتار توعىزقۇمالاقتىڭ جاڭعىرۋىنا جول اشىلدى.
دەگەنمەن، IIدۇنيەجۇزىلىك سوعىس بىتكەننەن كەيىن، ەلدىڭ ەڭسەسى كوتەرىلىپ، وسى كەزدەرى ءبىرقاتار ۇلت جاناشىرى تاراپىنان ۇلتتىق ويىنداردان جارىس وتكىزۋ يدەياسى تۋىندايدى. توعىزقۇمالاقتان العاشقى رەسمي بىرىنشىلىكتەر 1948 -جىلى وتكىزىلەدى. ول كەزدە زياتكەرلىك ويىنمەن شۇعىلدانۋشىلار سانى از بولعاندىقتان، الماتىدا وتكىزىلگەن العاشقى جارىسقا بار-جوعى 4 سپورتشى قاتىسادى. العاشقى جەڭىمپاز بولىپ جامبىلدىق شورمان وتەگەنوۆ تانىلادى. رەسمي بىرىنشىلىكتەر 3 جىل قاتارىنان وتكىزىلگەنىمەن، ودان كەيىنگى جىلدارى اراسىندا ۇزىلىستەر بولىپ، توقتاپ قالدى. تەك 1974 -جىلدان باستاپ قايتا جانداندى. ول دا توعىزقۇمالاققا شىن بەرىلگەن جاناشىرلار ارقاسىندا عانا جۇزەگە استى.
- قازىر توعىزقۇمالاقتى قازاقتاردان باسقا قانداي ەلدەر وينايدى؟
- توعىزقۇمالاق ويىنى الەمنىڭ 50 دەن استام ەلىندە وينالادى. نەگىزىنەن قازاقستان، قىرعىزستان، مونعوليا، قىتاي، رەسەي جانە وزبەكستاندا جاقسى دامىعان. توعىزقۇمالاق وينالاتىن ەۆروپا ەلدەرىنەن انگليا، لاتۆيا، ۆەنگريا، گەرمانيا، تۇركيا، رۋمىنيا، فرانسيا، چەحيا، شۆەيتساريا ەلدەرىن ماقتانىشپەن ايتۋىمىز كەرەك. بۇل ەلدەردىڭ بارلىعىندا ۇلتتىق ويىننان حالىقارالىق جارىستار وتكىزىلگەن. وسى ويىننىڭ تانىمال بولعانىن كوشپەندىلەر ويىندارىنىڭ باعدارلاماسىنان دا كورۋگە بولادى.
- فەدەراتسيا ءتول ويىنىمىزدى الەمگە تانىتۋدىڭ قانداي مۇمكىندىكتەرىن قاراستىرىپ وتىر؟
- قازىرگى تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەر مەن اقپاراتتار اعىنى زامانىندا ۇلتتىق ويىندى دامىتۋدىڭ مۇمكىندىگى مول. ونىڭ ىشىندە ينتەرنەت جەلىسىن ءتيىمدى پايدالانۋ كەرەك. ق ر توعىزقۇمالاق سپورتى فەدەراتسياسى وسى مۇمكىندىكتەردى دە ۇلتتىق ويىندى دامىتۋ ءۇشىن پايدالانىپ وتىر. قازىرگى كەزدە ينتەرنەت جەلىسىندە زياتكەرلىك ويىنىمىزدى 3 پلاتفورمادا ويناۋعا بولادى. ولار: iggamecenter.com جانە playstrategy.org سونداي-اق playok.com. بۇل الاڭداردا ويىنشىلار ءبىر- بىرىمەن ويناپ، شەبەرلىكتەرىن شىڭداپ، ءتۇرلى جارىستارعا قاتىسا الادى. بۇل پلاتفورمالار پاندەميا كەزىندە توعىزقۇمالاقتىڭ بۇقارالىق سيپاتىن ارتتىرۋدا ەرەكشە ماڭىزى بولدى.
ەكىنشىدەن، اندرويد جانە ايفون وس وپەراتسيالىق جەلىلەرى ارقىلى باعدارلامامەن تولعىزقۇمالاق ويناۋدىڭ مۇمكىندىكتەرى تۋىندادى. ەندىگى كەزەكتە قارسىلاس ىزدەمەي، وسى باعدارلالارمەن الەمنىڭ تۇكپىر- تۇكپىرىندەگى ويىنشىلار ويناي الادى.
ۇشىنشىدەن، 2020 -جىلدىڭ 17-جەلتوقسانىنداعى يۋنەسكو-نىڭ سەسسياسىندا، توعىزقۇمالاق ويىنى ادامزاتتىڭ ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇرالارىنىڭ رەپرەزەنتاتيۆتىك تىزىمىنە ەنگىزىلدى. وسى ارقىلى توعىزقۇمالاق ەرەجەلەرى الەمنىڭ تانىمال تىلدەرىنە اۋدارىلىپ، ۆيدەوساباقتارى جاسالدى.
تورتىنشىدەن، توعىزقۇمالاق تۋرالى كىتاپتار اعىلشىن، فرانتسۋز، يتاليان، قىتاي جانە باسقا دا تىلدەرگە اۋدارىلىپ، باسقا ەلدەردەگى ويىن جاناشىرلارىنىڭ قولىنا ءتيدى. بۇل دا زور ەڭبەكتى تالاپ ەتەتىن جۇمىس.
بەسىنشىدەن، دۇنيەجۇزىلىك توعىزقۇمالاق فەدەراتسياسى باسشىلىعىنىڭ جاساعان جۇيەلى ەڭبەگىنىڭ باستاماسى ارقاسىندا توعىزقۇمالاقتىڭ دامۋى دۇرىس جولعا قويىلدى. فەدەراتسيا ءتوراعاسى - اليحان بايمەنوۆ ۇلتتىق ويىننىڭ رۋحاني قاسيەتتەردى دامىتۋداعى ماڭىزىنا ەرەكشە ءمان بەرىپ، العاشقى قۇرىلعان (2008 -جىل) جىلىنان باستاپ بۇگىنگى كۇنگە دەيىن قامقورلىقپەن قاراپ وتىر. وسى كەزگە دەيىن 6 الەم چەمپيوناتى، 6 ازيا چەمپيوناتى جانە 4 ەۋروپا چەمپيوناتى، 2 الەم جانە ازيا كۋبوگى وتكىزىلدى. توعىزقۇمالاق - كوشپەندىلەر ويىندارىنىڭ باعدارلاماسىنا 4 رەت ەنگىزىلدى. كوپتەگەن ەرەسەكتەر، جاستار جانە جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى حالىقارالىق جارىستاردىڭ بارلىعى ۇلتتىق زياتكەرلىك ويىندى الەمگە تانىتۋدىڭ مۇمكىندىكتەرى بولدى. ەندىگى كەزەكتە كىمدە-كىم توعىزقۇمالاقپەن شۇعىلدانام، شەبەرلىگىن ارتتىرام دەسە، وسى رەسۋرستاردىڭ بارلىعىن پايدالانا الادى.
- ەلىمىزدە بۇل سپورت تۇرىمەن اينالىساتىن ويىنشىلاردىڭ قاتارى قانشالىقتى؟
- كەيىنگى جىلدارى الەمنىڭ كوپتەگەن ايماقتارىنداعى توعىزقۇمالاق جاناشىرلارىنىڭ جاسامپاز ەڭبەگىنىڭ، ەل پرەزيدەنتىنىڭ ۇلتتىق سپورتتى قولداۋعا باعىتتالعان ۇستانىمىنىڭ، ۇكىمەت پەن دەمەۋشىلەردىڭ قولداۋىنىڭ ناتيجەسىندە، ۇلتتىق ويىن بۇقارالىق سيپات الىپ، ءورىسى كەڭەيىپ، قارىشتاپ دامۋىنا ۇلكەن سەرپىن بەردى. بۇل يگى ىستەردە ارداگەرلەرىمىز بەن جاتتىقتىرۋشىلاردىڭ، ويىنشىلار مەن تورەشىلەردىڭ ەڭبەگى ەرەكشە.
قازىرگى كەزدە توعىزقۇمالاق سپورتىن رەسمي تۇردە «ۇلتتىق جانە ات سپورتى تۇرلەرى ورتالىعى» دامىتادى. بۇل ورتالىق 12 ۇلتتىق ويىن بويىنشا قازاقستان قۇراماسىنىڭ رەسپۋبليكالىق جارىستارىن وتكىزىپ، حالىقارالىق دەڭگەيدە جوعارى ناتيجەلەر كورسەتۋى ءۇشىن جۇمىس ىستەيدى. 2023 -جىلى سپورت ىستەرى كوميتەتىنىڭ جۇرگىزگەن ساراپتامالىق جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە رەسپۋبليكا بويىنشا توعىزقۇمالاقپەن شۇعىلدانۋشىلار سانى 180 مىڭعا جۋىق بولىپ، بارلىق ۇلتتىق ويىندار بويىنشا ءبىرىنشى ورىندى يەلەندى. توعىزقۇمالاقتىڭ وتانى - قازاقستان بولعاندىقتان، ەلىمىزدە بۇل ويىنعا قاتتى ءمان بەرىلىپ وتىر. 8 رەسمي ءار جاس وكىلدەرىن قامتىعان چەمپيونات، 20-عا جۋىق رەسپۋبليكالىق جارىس، كوپتەگەن حالىقارالىق جارىستاردىڭ بارلىعى توعىزقۇمالاق سپورتىنىڭ جوعارى دەڭگەيدە دامىپ وتىرعانىن كورسەتەدى.
توعىزقۇمالاق - بەلگىلى ءبىر وركەنيەتكە تيەسىلى ويىن
- وزگە ويىندارمەن سالىستىرعانداعى باستى ەرەكشەلىگىنە توقتالىپ وتسەڭىز...
- جالپى العاندا توعىزقۇمالاق - بەلگىلى ءبىر وركەنيەتكە تيەسىلى ويىن. بۇل - تۇران وركەنيەتى. توعىزقۇمالاق - ەجەلگى بابالارىمىزدىڭ تابيعات پەن بولمىستى تەرەڭ تانىپ، ومىردە كەزدەسەتىن قۇبىلىستاردى ءجىتى مەڭگەرىپ، ءوز تانىم-تۇسىنىكتەرىنە، سالت-داستۇرىنە بەيىمدەپ، دۇنيەگە كەلتىرگەن ويىنى. ۇلتتىق ويىننىڭ ەرەجەلەرى - تۇنىپ تۇرعان ەتنوپەداگوگيكا. سوندىقتان، باسقا زياتكەرلىك ويىنداردان توعىزقۇمالاقتىڭ ايىرماشىلىعى قانداي دەگەندە، وركەنيەتتىك دەڭگەيدەگى ايىرماشىلىقتار مەن ىزدەردى كورۋگە بولادى.
توعىزقۇمالاقتىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى باسقا ويىنداردان دارالانىپ تۇرادى. ويىنشى وتاۋ مەن قازانداعى قۇمالاقتاردى ۇنەمى ەسەپتەپ وتىرۋ كەرەك. ماسەلەن، دويبى مەن شاحماتتا تاقتادان الىنعان دويبىلار مەن فيگۋرالار ويىنعا ارالاسا المايدى. ال توعىزقۇمالاقتا قازانداعى قۇمالاقتار ويىننىڭ ەسەبىن شىعارار كەزدە، باستى ءرول اتقارادى.
ەكىنشىدەن، توعىزقۇمالاق شاحمات پەن دويبىدان كۇردەلى. مىسالى، بۇل ويىنداردا ءجۇرىس جاسالعاندا ءبىر نەمەسە ەكى فيگۋرا عانا قوزعالادى. ال ۇلتتىق ويىندار بىرنەشە قۇمالاق تاراتىلعان كەزدە بۇكىل وتاۋداعى جاعدايدى وزگەرتىپ جىبەرەدى. ويىننىڭ كۇردەلىلىگى دە وسىندا.
ۇشىنشىدەن، توعىزقۇمالاق ويىنىنداعى اتسىراۋ ەرەجەسى تەرەڭ زەرتتەۋدى قاجەتسىنەدى. ويتكەنى، ماتەريالدىق باسىمدىلىققا ەگە بولامىن دەپ شابۋىلداي بەرىپ، بارلىق قۇمالاقتارىڭ قارسى جاققا اۋىپ كەتۋى مۇمكىن. سەنىڭ قۇمالاقتارىڭ ءبىر مەزەتتە قارسى جاقتىڭ قۇمالاقتارى بولىپ شىعادى. سول كەزدە سەن ءجۇرىس جاساۋ مۇمكىندىگىنەن ايرىلىپ، جەڭىلىپ تىناسىڭ.
تورتىنشىدەن، توعىزقۇمالاق ويىنىندا كەزدەسەتىن تاكتيكالىق تاسىلدەر، ەجەلگى ساقتار مەن عۇنداردىڭ سوعىسۋ ونەرىن بەينەلەيدى. بەتپە- بەت سوعىسپاي قاشا ءجۇرىپ سوعىسۋ، اسكەردى قۇرباندىققا شالۋ، كەڭىستىككە يە بولۋ جانە تاعى باسقالار - وسىنىڭ بارلىعى توعىزقۇمالاقتىڭ دارالىعىن كورسەتەدى.
- الدا دۇنيەجۇزىلىك كوشپەندىلەر ويىنى كەلە جاتىر. توعىزقۇمالاق كوشپەندىلەر ويىنىنىڭ باعدارلاماسىنا ەنگەنىن جاقسى بىلەمىز. ەلوردا تورىندە وتەتىن باستى ويىنعا ۇلتتىق قۇراما قاتىسۋشىلارى قالاي ىرىكتەلەدى؟
- دۇنيەجۇزىلىك كوشپەندىلەر ويىندارى - ەتنيكالىق سپورت تۇرلەرىنەن 2 جىلدا ءبىر رەت وتكىزىلەتىن كەشەندى سپورت جارىسى. العاش 2014 -جىلى قىرعىزستاننىڭ شولپان اتا ەلدى مەكەنىنەن باستاۋ العان بۇل جارىس بۇگىنگى كۇنگە دەيىن 4 رەت وتكىزىلدى. جارىس ورتالىق ازيانىڭ تاريحي كوشپەلى حالىقتارىنىڭ ۇلتتىق ويىندارىنا نەگىزدەلگەنىمەن، كەيىنگى ۋاقىتتاردا ازيا جانە افريكا حالىقتارىنىڭ دا ويىندارى باعدارلاماعا ەنگىزىلىپ وتىر. قازىرگى كەزدە جىل سايىن سپورتتىق شارانىڭ اۋقىمى ارتىپ، قاتىسۋشى ەلدەردىڭ سانى كوبەيىپ كەلەدى.
توعىزقۇمالاقتان قازاقستان قۇراماسى ەل چەمپيوناتىنىڭ ىرىكتەۋى نەگىزىندە جاساقتالادى. بايراقتى چەمپيوناتتىڭ كلاسسيكا تۇرىندە 1-2-ورىن العان سپورتشىلار تىكەلەي ەل نامىسىن كوشپەندىلەر ويىنىندا قورعايدى. قازىرگى كەزدە قازاقستان چەمپيوناتى ءوز مارەسىنە جەتتى. ەرلەر اراسىنان بەكسۇلتان بوستاندىقوۆ ( قىزىلوردا)، اسىلحان قوجاناسىپ (قاراعاندى)، ايەلدەر اراسىندا ءمولدىر سەرىك قىزى (اقتوبە) جانە اسەل داليەۆا (تۇركىستان) وسى ويىندارعا جولداما الدى. سپورتشىلارعا ساتتىلىك تىلەيمىن.
اۆتور
كۇنسۇلتان وتارباي
