عالام عاجاپتارى: ەڭ كونە كوپىر
گرەكياداعى اركاديكو كوپىرى - الەمدەگى ەڭ كونە كوپىرلەردىڭ ءبىرى. تاريحشىلاردىڭ پايىمداۋىنشا، ونىڭ 3300 جىلدىق تاريحى بار.
كوپىر ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىنگى 1300- 1190 - جىلدار ارالىعىندا سالىنعان دەگەن دەرەك بار. ول ارتەفاكت رەتىندە تاريحي ماڭىزعا يە بولعانىمەن، بۇگىنگە دەيىن مىزعىماي، ءوزىنىڭ نەگىزگى قىزمەتىن اتقارىپ كەلەدى. كوپىردىڭ بەرىكتىگى الەمدى تاڭعالدىرىپ، ساۋلەت ونەرىنىڭ وزىق ۇلگىسىنە اينالىپ وتىر.
ءتۇرلى تاعدىردى توعىستىرعان
1961-جىلى ادەبيەت سالاسىنداعى نوبەل سىيلىعى يۆو اندريچتىڭ « درينا كوپىرى» رومانىنا بەرىلدى.
روماندا بالقان تۇبەگىنىڭ 400 جىلدىق ساياسي-الەۋمەتتىك تاريحى مەن رۋحاني كەسكىنى جۇزدەگەن كەيىپكەردىڭ ءومىرى ارقىلى سۋرەتتەلەدى. وسمان يمپەرياسىنىڭ ءداۋىرى ءجۇرىپ تۇرعان كەزەڭدە، XVI عاسىردىڭ باسىندا سەرب بالاسى مەحمەت پاشا تۇرىك اسكەرىنە الىنىپ، يمپەرياعا قىزمەت ەتەدى. كەيىن ونىڭ دارەجەسى ءوسىپ، ءۋازىر بولادى. سول كەزدە ول تۋعان جەرىنە، ۆىشەگرادتاعى درينا وزەنىنە تاس كوپىر سالۋدى قولعا الادى. رومان سول كوپىردىڭ تاعدىرى ارقىلى XVI عاسىردان XX عاسىردىڭ باسىنا دەيىنگى بالقان ايماعىنىڭ تاريحىن باياندايدى. شىعارماداعى نەگىزگى كەيىپكەر - كوپىردىڭ ءوزى، ول ءتۇرلى وقيعانى، قايشىلىقتى، ادامداردىڭ تاعدىرىن بايلانىستىرىپ تۇرعان ورتاق ارقاۋ رەتىندە سۋرەتتەلگەن.
حادجۋ-شاح شايحاناسى
شىعىس ارحيتەكتۋراسىنىڭ ايرىقشا ۇلگىلەرىنىڭ ءبىرى - حادجۋ كوپىرى. ول XVII عاسىردا پارسى شاحى ІІ ابباستىڭ بۇيرىعىمەن سالىنعان. كوپىر 25 اركادان تۇرادى.
بۇل كوپىر زاياند وزەنىندەگى سۋ دەڭگەيىن باقىلاپ تۇرۋ ءۇشىن بوگەن رەتىندە دە پايدالانىلادى ەكەن. حادجۋ كوپىرى سول كەزدە مادەني-الەۋمەتتىك ورتالىق رەتىندە دە ەرەكشە مانگە يە بولعان. مۇندا ءتىپتى تابيعاتتىڭ كوركەم كورىنىسىن تاماشالاۋ ءۇشىن شاح ІІ ابباسقا ارنالعان تاس ورىندىق ورناتىلعان. كەيبىر دەرەكتەرگە سايكەس كوپىردىڭ ءبىر بولىگىندە سۇلتاننىڭ شايحاناسى بولعان.
باقىتبەك قادىر
egemen.kz
