بەتپاقدالاداعى قالاشىق: ۋران قالاي وندىرىلەدى
تۇركىستان. KAZINFORM - تۇركىستان وبلىسىنداعى سوزاق اۋدانى ۋران وندىرىسىمەن كوپشىلىككە تانىمال. بۇگىندە بەتپاقدالادان شىعىپ جاتقان ونىمگە دەگەن الەم ەلدەرىنىڭ قىزىعۋشىلىعى دا جوعارى. اگەنتتىك ءتىلشىسى سوزاق اۋدانىندا بولىپ، ۋران وندىرىسىمەن تانىسىپ كەلدى.
شىمكەنتتەن شىققان كولىك 5 ساعات جول ءجۇرىپ، «قاراتاۋ» رۋدنيگىنە كەلىپ توقتادى. قاقپادان ارنايى كۇتىپ العان قاۋىپسىزدىك ءبولىمىنىڭ باسشىسى ەرەجەلەردى ءتۇسىندىرىپ، ىشكە الىپ ءوتتى. ءوندىرىس ورنىنىڭ فورماسىن كيىپ، كوزىلدىرىك پەن ماسكا تاقتىق. كاسكا مەن قولعابىمىز دا بار. اياقتا ەتىك. سودان بەتپاقدالاداعى تىرشىلىكپەن تانىسۋدى باستاپ كەتتىك.
كۇنىنە 15 كەلى ءونىم
ۋران 650-700 مەتر تەرەڭدىكتەن الىنادى. ول ءۇشىن ارنايى ۇڭعىمالار قازىلعان. قاراتاۋ رۋدنيگىندەگى 7500 گەكتار القاپتا ءدال قازىر 1500 دەن استام ۇڭعىما جۇمىس ىستەپ تۇر. بارشاسى ءبىر-بىرىمەن بايلانىستىرىلعان. جەر استىنان الىنعان ءونىم، قۇبىرلار ارقىلى اشىق اسپان استىندا جاسالعان باسسەينگە جىبەرىلەدى.
«تەحنولوگيالىق ۇڭعىمالاردىڭ ەكى ءتۇرى بار. ءبىرى جەر استىنداعى قاتتى ۋراندى كۇكىرت قىشقىلى ارقىلى سۇيىقتىققا اينالدىرسا، ەكىنشى ۇڭعىما سول سۇيىق ءونىمدى سورىپ الادى. بۇل جۇمىستار اۆتوماتتى جاعدايدا اتقارىلادى، ياعني جەر بەتىنە ۋران جابىق جاعدايدا كوتەرىلەدى. ەكولوگيالىق جاعىنان جانە ونىمدىلىك تۇرعىسىنان قاراعاندا، بۇل - ەڭ ءتيىمدى ءادىس. سودان ناسوس ارقىلى تۇندىرعىش باسسەينگە جينايمىز. بارلىق پروتسەس جابىق جاعدايدا وتەدى»، - دەيدى «قاراتاۋ» ج ش س-ءنىڭ گەوتەحنولوگيالىق الاڭ باسشىسى نۇرجان قالدىبەكوۆ.
باسسەيندە ءونىم سۋ ارقىلى تۇندىرىلادى. قۇمداردان تازارتىلعان سوڭ، تازا ەرىتىندى ماگيسترالدىق قۇبىرلار ارقىلى زاۋىتقا جىبەرىلەدى.
وڭدەۋ تسەحىندا ءونىم ەرىتىندىلەردەن اجىراتىلادى. ال، اففيناج تسەحىندا ۋران وكسيدى تۇرىندە دايىن ءونىم شىعارىلادى. تۇندىرۋ، ءسۇزۋ، قىزدىرۋ پروتسەستەرىنەن وتەدى. «ۋران كەنى كونتسەنتراتى» ستاندارتىنا سايكەس كەلەتىن ۋران وكسيدى (U3O8) الىنعانعا دەيىن 850 گرادۋستىق ىستىقتا قىزدىرىلادى. سودان قويماعا جىبەرىلەدى. وندا ۋران وكسيدى تاۋارلىق-وراۋ كونتەينەرىنە قۇيىلىپ، سەرتيفيكاتتالادى. وسىلايشا كەنىشتە كۇنىنە 16 كەلىدەن استام ءونىم دايىندالادى. ال، جىلىنا 3200 توننا ۋران وندىرىلەدى.
گەوتەحنولوگيالىق الاڭ باسشىسى نۇرجان قالدىبەكوۆتىڭ كومپانيادا جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقانىنا 16 جىل بولعان. وقۋ ورنىن بىتىرگەن سوڭ، بىردەن وپەراتور بولىپ قىزمەتكە ورنالاسىپتى. كەيىن شەبەر، اۋىسىم باستىعى، پوليگون باستىعىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتتەرىن اتقاردى. اراسىندا ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ، بىلىكتىلىگىن ارتتىردى. تاجىريبەسىن شىڭدادى. ءقازىر نۇرجان ەڭ كۇردەلى ۋچاسكەلەردىڭ ءبىرى - ۋران تىكەلەي وندىرىلەتىن گەوتەحنولوگيالىق پوليگوندى باسقارادى.
«قازاتومونەركاسىپ» ۇ ا ك» ا ق جۇيەسىندە «قاراتاۋ» - العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ تەحنولوگيالىق پروتسەستەردى اۆتوماتتاندىرعان رۋدنيك. بۇل كاسىپورىنعا قاۋىپسىزدىك تەحنيكاسىن تۇبەگەيلى جاقسارتۋعا جانە وندىرىستىك جاراقاتتانۋدى بولدىرماۋعا، سونداي-اق زياندى وندىرىستە جۇمىس ىستەيتىن جۇمىسشىلاردىڭ دەنساۋلىعىن قورعاۋدى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋگە مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. سونداي-اق، ۋران جەر استىندا وندىرىلەتىندىكتەن جەر بەتى وزگەرىسسىز قالادى جانە لاندشافتتىڭ بۇزىلۋىنا جانە قالدىق قويمالارىنىڭ پايدا بولۋىنا جول بەرىلمەيدى. كاسىپورىننىڭ دايىن ءونىمى - ۋران وكسيدى. بۇل ءوز كەزەگىندە ءقاۋىپسىز تاسىمالداۋعا جارامدى ۋراننىڭ زيانسىز ءتۇرى بولىپ تابىلادى»، - دەيدى نۇرجان قالدىبەكوۆ.
ۋران وندىرىسىندە قىزمەت اتقاراتىن جۇمىسشىلارعا بارلىق جاعداي جاسالعان. مۇندا ءاربىر قىزمەتكەر 15 كۇندىك ۆاحتالىق ادىسپەن ەڭبەك ەتەدى. ال، جالاقىلارى جوعارى. جاتىن ورىندارى دا قالاداعى قوناق ۇيلەردەن كەم ەمەس. ءاربىر بولمە 2 قىزمەتكەرگە ارنالعان.
تازا تابيعي سۋدى تۇتىنىپ، 3 مەزگىل ىستىق تاماق ىشەدى.
جۇمىستان بوس ۋاقىتتا باسسەينگە ءتۇسىپ، بيليارد، playstation مەن كومپيۋتەر وينايدى.
ماسساج قابىلداپ، سپورتپەن شۇعىلدانادى. كىتاپ وقىپ، تەلەديدار كورەدى. سونداي- اق، ىستىق كوفە ىشۋگە ارنايى بولمە دە قاراستىرىلعان. مۇنىڭ بارلىعىنا تەك ارنايى بەلگىلەنگەن ۋاقىتپەن بارۋعا بولادى. سەبەبى، جۇمىسشىلار ۋاقتىلى تىنىعىپ، جۇمىسقا دا ۋاقتىلى شىعۋى قاجەت. تەمىردەي ءتارتىپ. بارشا ءىس- ارەكەت بەينەباقىلاۋ ارقىلى قاداعالانادى.
«قاراتاۋ رۋدنيگىندە 529 ادام جۇمىس ىستەيدى. 60 ادام ورتالىق اپپاراتتا بولسا، قالعانى ۆاحتالىق ادىسپەن كەلىپ كەتەدى. جۇمىسشىلاردىڭ نەگىزگى بولىگى - جەرگىلىكتى تۇرعىندار. مەكەمە سوزاق اۋدانىنىڭ دامۋىنا جىل سايىن قارجىلاي كومەك كورسەتىپ كەلەدى. اتاپ ايتار بولسام، الەۋمەتتىك نىساندار سالۋعا جانە ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىممەن قامتۋعا جىل سايىن 140 مىڭ ا ق ش دوللارىن اۋدارىپ وتىرادى. الەۋمەتتىك از قامتىلعان وتباسىلاردان شىققان 118 بالانى ءوندىرىس سالاسىنا بەيىمدەپ، وقىتىپ جاتىر. بۇل باعىتقا قارالعان قاراجات - 83 ميلليون تەڭگە. ءار مەرەكە سايىن قاراتاۋ، اقسۇمبە، سارجاز اۋىلىنداعى 350 گە جۋىق بالانى قۋانتىپ، سىيلىقتار بەرىپ كەلەدى»، - دەدى قاراتاۋ رۋدنيگى باس ديرەكتورىنىڭ ءوندىرىس جونىندەگى ورىنباسارى ولجاس سۇلەيمەنوۆ.
جالپى «قازاتومونەركاسىپ» سوڭعى ءۇش جىلدا الەۋمەتتىك ماڭىزى بار جوبالارعا 2,4 ميلليارد تەڭگە بولگەن. ال، سۋ تاسقىنىنان زارداپ شەككەن ايماقتارعا جالپى سوماسى 1,3 ميلليارد تەڭگە اۋدارىپتى.
ۋران ءوندىرۋ ۇلعايادى
بيىل ەلىمىزدەگى ۋران ءوندىرىسىنىڭ كولەمى جىلداعىدان ارتادى. بۇل تۋرالى «قازاتومونەركاسىپ» ۇ ا ك» ا ق باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ءوندىرىس جونىندەگى ورىنباسارى قۋانىش وماربەكوۆ ايتتى. وتكەن جىلى 21112 توننا ۋران وندىرىلسە، بيىل بۇل كورسەتكىش 22500 تونناعا جەتپەك.
«بۇل جەردە قازاقستان جەرىندە ورنالاسقان بارشا ۋران ءوندىرۋشى كاسىپورىنداردىڭ ۇلەسى بار. ال، «قازاتومونەركاسىپتىڭ» جىلدىق جوسپارى 11000 توننادان اسادى. جوسپاردى ورىنداۋعا ەشقانداي كەدەرگى جوق. 8 ايدىڭ كورسەتكىشى بويىنشا جوسپارلى تۇردە كەلە جاتىرمىز. العا قويعان ماقساتتارىمىزدى جىل سوڭىنا دەيىن تولىق ورىنداي الامىز»، - دەدى قۋانىش وماربەكوۆ.
كاسىپورىن ءوندىرىستى ارتتىرۋ ءۇشىن تەحنولوگيانى جەتىلدىرۋگە باسا كوڭىل ءبولىپ وتىر. سونداي- اق، تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن بىرلەسىپ عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ كەلەدى. بارلاۋ جۇمىستارىن دا جەتىلدىرىپ جاتىر. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى، كەلەر جىلى كۇكىرت قىشقىلىن وندىرۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن زاۋىت قۇرىلىسى باستالماق.
«الداعى 10 جىلدىق باعدارلامامىزعا اۋقىمدى وزگەرىستەر ەنگىزىپ وتىرمىز. بارلاۋ جۇمىستارىن كۇشەيتىپ، مينەرالدىق رەسۋرستىق بازانى ارتتىرۋ جوسپارىمىزدا بار. قازىر 2 كەنىش ورنىن بارلاۋعا ليسەنزيا الدىق. سوزاق اۋدانىندا ورنالاسقان «ينكاي-2» كەنىش ورنىندا شامامەن س2 ساناتى بويىنشا ساناعاندا 82000 توننادان استام ۋران قورى بار دەپ باعالاپ وتىرمىز. ال، جالپاق كەنىشىنىڭ شىعىس بولىگىندە ر1 جانە ر2 ساناتتارى بويىنشا ۋران رەسۋرستارى انىقتالدى. بولجام بويىنشا رەسۋرستار 30 مىڭ تونناعا دەيىن جەتەدى. ودان بولەك، جوسپاردا تاعى 3 كەنىش ورنى بار»، - دەدى قۋانىش وماربەكوۆ.
ەكى كۇن ىشىندە ۋران ءوندىرىسىنىڭ بارىسىمەن تانىستىق. ال، قايتاردا قىزىق ءۇشىن بويىمىزداعى رادياتسيانى تەكسەرىپ كوردىك. قاۋىپتى جاعدايعا جەتپەپتى. قالىپتى. سودان كەلگەن كولىگىمىزگە قايتا جايعاستىق.
اۆتور
قايرات زاينيشيەۆ
