بۇل جىلدا ءبىزدى كىمدەر، قالاي تاڭعالدىردى
استانا. KAZINFORM - كۇنى ەرتەڭ 2024 -جىل دا تاريح قويناۋىنا سىڭەدى. بۇل جىل قازاقستاندىقتاردى بىردە تىكسىنتىپ، بىردە كۇيزەلتىپ، بىردە قۋانتىپ، بىردە ءسۇيسىنتتى. بۇگىنگى ماتەريالدا جىل بويىندا بارشانى توسىن مالىمەتىمەن تاڭعالدىرىپ، ەرەكشە ىسىمەن سۇيسىنتكەن ادامداردى ەسكە ءتۇسىرىپ كوردىك.
ونىڭ اتى- ءجونى - دوس سارباسوۆ. ونكولوگيانىڭ ءتورتىنشى ساتىسىنداعى ادامدارعا قولداناتىن ءدارى ويلاپ تاپقان. ول الدىمەن ءدارىسىن كەمىرگىشتەرگە سىناسا، بيىل ادامعا جاسالعان سىناقتىڭ ءبىرىنشى ساتىسىن ءساتتى اياقتاپ وتىر.
ەكىنشى ساتىدا سىناۋ ءۇشىن ءدارىنىڭ ونكولوگيانىڭ قاي تيپىنە كوبىرەك ءتيىمدى ەكەنىن انىقتاۋ قاجەت. سول ءۇشىن ەندى ونكولوگيانىڭ بىرنەشە تۇرىنە سىناپ كورمەكشى.
بيولوگتىڭ ءوزى بۇل ءدارىنىڭ جۇمىس پرينتسيپىن ايگىلى گومەردىڭ يلليادا پوەماسىنداعى ترويانىڭ بەكىنىسىن الۋعا قولدانىلعان «اعاش ات» تاسىلىنە ۇقساتادى. قازاق مەديتسيناسىنىڭ وديسسەيى دەپ وتىرعانمىز سودان.
قاراپايىمداپ ايتساق، عالىم «س» دارۋمەنىنىڭ «D» ءتيپى مەن (عىلىمي فورمۋلاسى - D- CV - رەد. ) كۇشان وكسيدىن (arsenic trioxide, ATO) كەزەكتەستىرىپ ەگۋ ارقىلى راك جاسۋشاسىن جويۋعا بولاتىنىن دالەلدەپ وتىر. بۇلاردىڭ قۇرىلىمى گليۋكوزاعا ۇقساس. راك جاسۋشالارى ونى گليۋكوزاعا ۇقساس بولعاندىقتان قان قۇرامىنان كورگەن بويدا وزدەرىنە سىڭىرەدى. وسىلايشا ەكپە راك جاسۋشالارىن ىشتەن ۋلاپ جويادى.
قازاق عالىمىنىڭ بۇل فورمۋلاسى بۇكىل سىناقتان ءساتتى وتسە، ونكولوگيا سالاسىندا الەمدىك دەڭگەيدە جاڭالىق اشقان بولىپ شىعادى. ويتكەنى ونكولوگيادا مۋتاتسيالانعان KRAS جاسۋشانى جويۋ كۇردەلى ماسەلە بولىپ ەسەپتەلەدى. سوندىقتان اعزاسىندا مۇنداي گەن پايدا بولعان ادامدار كوپ ءومىر سۇرمەيدى. بۇل ءدارىنىڭ تيىمدىلىگى بۇكىل سىناقتاردا دالەلدەنىپ شىقسا، ونكولوگيانىڭ ەڭ قيىن ماسەلەسىنە شەشىم تابىلدى دەگەن ءسوز.
روبوتتى باعىندىرعان وقۋشىلار
الماتىداعى فيزيكا- ماتەماتيكا باعىتىنداعى نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنىڭ وقۋشىلارى (ەرداۋلەت تۇرگەنبايەۆ، ءالفيا بايجاقىپ، نۇرجان كوكەيەۆ، دوسجان دايران جانە قادىلبەك داستان) گرەكيادا روبوت تەحنيكاسىنان وتكەن الەم چەمپيوناتىنان چەمپيون بولىپ ورالدى.
قازاقستاننىڭ قۇراما كومانداسى بۇعان دەيىن شۆەيتساريا (2022 ج.) مەن سينگاپۋردە (2023 ج.) وتكەن الەم چەمپيوناتتارىندا ۇزدىك دەپ تانىلعان. ولاردى بۇل سايىسقااسىلبەك مىرزاحمەتوۆ، نۇرداۋلەت دوسماعامبەت جانە دۋلات بايتولەنوۆ باپتاپ قوسقان ەدى.
ارال ۋتوپياسى
جاز ورتاسىندا التاي اينابەك اتتى ادامنىڭ ارال وڭىرىندە ءجۇرىپ تۇسىرگەن ۆيدەولارى TikTok پەن Inatagram دى شۋلاتتى.اتموسفەرانى يونداۋ ارقىلى قولدان جاڭبىر جاۋعىزىپ، ارالدى قالپىنا كەلتىرىپ جاتىرمىن دەگەن مالىمدەمەسى ايماقتاعى جاڭبىرلى كۇندەرگە ءدوپ كەلىپ، جۇرت تەحنولوگيانىڭ قۇدىرەتىنە سەنەر- سەنبەسىن بىلمەي قالعان. «قازگيدرومەت» مەكەمەسى Kazinform ساۋالىنا جولداعان جاۋاپتا ءىستىڭ اق- قاراسىن اشىپ ايتتى.
- دۇنيەجۇزىلىك مەتەورولوگيالىق ۇيىمنىڭ اۋا رايىنا اسەر ەتۋ سالاسىن زەرتتەيتىن ساراپشىلارى يونداۋ تەحنولوگياسىن زەرتتەگەنىن حابارلايدى. سول زەرتتەۋدىڭ بايانداماسىندا «يونداۋ ارقىلى جاۋىن- شاشىن شاقىرىلدى» دەلىنگەن وقيعالاردىڭ ەشقايسىسى باقىلاۋلارمەن دە، اۋماق بويىنشا ساندىق مودەلدەۋمەن دە راستالماعانى» مالىمدەلگەن»، - دەپ جازىلعان جاۋاپتا.
بۇل جەردەگى «دۇنيەجۇزىلىك مەتەورولوگيالىق ۇيىم» - بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ اتموسفەرانى باقىلاپ، ونىڭ مۇحيتتارمەن ءوزارا ارەكەتتەسۋ ماسەلەلەرىن زەرتتەيتىن قۇزىرەتتى ورگانى.
- شىلدە ايىندا (1-22 شىلدە) وبلىس اۋماعى باياۋ قوزعالاتىن وڭتۇستىك سيكلوننىڭ ىقپالىندا بولدى. سونىمەن 06، 08 جانە 10-20 شىلدە كۇندەرى 0,1 دەن 13 م م- گە دەيىن جاۋىن- شاشىن ءتۇستى. وسى ايتىلعانداردى ەسكەرە وتىرىپ، قىزىلوردا وبلىسى مەن قىزىلوردا قالاسىندا تۇسكەن جاۋىن- شاشىن تابيعي سينوپتيكالىق جاعدايلارمەن بايلانىستى بولعانىن جانە 10 كۇنگە دەيىنگى دالدىكپەن الدىن الا بولجانعانىن اتاپ وتكەن ءجون»، - دەپ جازدى سينوپتيكتەر.
«قازگيدرومەت» جاۋابىنان بۇل جازدا سولتۇستىك ارالدىڭ سۋى اسپاننان تۇسكەن جاۋىننىڭ اسەرىنەن ەمەس، شاردارادان كەلگەن سۋدىڭ ەسەبىنەن مولايعانىن تۇسىنۋگە بولادى.
«108 جاستاعى» سيىر
جوعارى اۋديتورلىق پالاتا جۋىقتا عانا ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ الدىندا اۋىل شارۋاشىلىعىنا ءبولىنىپ جاتقان سۋبسيديالاردىڭ تيىمدىلىگىنە بايلانىستى جۇرگىزىلگەن اۋديتتىڭ قورىتىندىسىن جاريالادى. «108 جاستاعى» سيىردى بازاعا تىركەپ، سۋبسيديا الۋ فاكتىسى وسى كەزدە جۇرتقا ءمالىم بولعان.
- سۋبسيديا جىمقىرۋ تاسىلدەرىنىڭ شەكتەن شىققانى سونشا 1299 ايلىق ءىرى قاراعا سۋبسيديا تولەۋ فاكتىسى انىقتالعان. بۇل - 108 جىل دەگەن ءسوز. 1917 -جىلدىڭ ناۋرىزىندا تۋعان مال دەپ كەلتىرگەن. باسقاشا ايتساق، اكىمدىكتەر امانگەلدى يمانوۆ كوتەرىلىسى باستالاردان ەكى جىل بۇرىن تۋعان سيىرعا سۋبسيديا بەرگەن، - دەدى دەپۋتات باقىتجان بازاربەك.
جوعارى اۋديتورلىق پالاتا ءتوراعاسى ءاليحان سمايىلوۆ مۇنداي زاڭسىزدىقتىڭ بولعانىن جانە اۋديت كەزىندە اشكەرەلەنگەنىن ايتتى.
جالعان قۇجات دەگەننەن شىعادى، پرەزيدەنت قاسىم- جومارت توقايەۆ بيىلعى جولداۋىندا 5 ميلليون مالدىڭ قاعازدا عانا بار بولىپ شىققانىن ايتقان.
ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ جانە رەفورمالار اگەنتتىگى ءىرى قارانىڭ سانىن اسىرىپ كورسەتكەن وڭىرلەردىڭ قاتارىن تۇركىستان وبلىسى باستاپ تۇرعانىن ءمالىم ەتتى.
ال قويدىڭ سانىن الماتى، جامبىل وبلىستارى شەكتەن تىس اسىرىپ جازىپ كەلگەن. قايتا ەسەپتەۋ كەزىندە قاعازداعى 12 ميلليون 904 مىڭ 748 قۇستىڭ تەك 8 ميلليوننان استامى عانا شىنايى ومىردە بار ەكەنىن بەلگىلى بولعان. بۇل كورسەتكىشتى شەكتەن تىس اسىرىپ كورسەتكەن وڭىرلەر - قوستاناي جانە سولتۇستىك قازاقستان وبلىستارى.
ۇيقىشىل پاتريوت
تاۋەلسىزدىك كۇنى قارساڭىندا ءانۇراننىڭ اۋەزىنەن ويانعان ءسابيدىڭ قولىن كەۋدەسىنە قويىپ، گيمنگە قۇرمەت كورسەتكەن ۆيدەوسى الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارىن ءسۇيسىنتتى.
- وسىنداي سابيلەرىمىزدىڭ بولاشاعى جارقىن بولۋعا ءتيىس. ءتفاي، ءتىل كوزدەن ساقتاسىن، - دەپ جازدى جەلى وقىرماندارىنىڭ ءبىرى.
- كىشكەنتاي بوتاقاننىڭ پاتريوتتىق سەزىمىن كورىپ.. . ماڭگۇرتتەر دە ويانسا ەكەن دەپ.. . ارماندايسىڭ، - دەپ پىكىر قالدىرعاندار دا بولدى.
تاسقىنداعى «قوس اققۋ»
كوكتەمگى تاسقىنداردىڭ كەزى. ءبىرىنىڭ باسپاناسىن سۋ شايىپ، ءبىرىنىڭ مالى قىرىلىپ جاتقان شاقتا قيىن تابيعي اپاتتىڭ سالدارىن رومانتيكالىق ساتكە اينالدىرا بىلگەن ەرلى- زايىپتىنىڭ ارەكەتى حالىقتىڭ كوڭىلىن ءبىر كوتەرىپ تاستادى.
- ۇيلەنگەن كەزدە «قوس اققۋداي ايدىن كولدە قاتار جۇزىڭدەر» دەگەن تىلەك ايتىپ ەدى. سول توست 34 جىلدان كەيىن جۇزەگە استى. ايتقان تىلەك قابىل بولىپ، قوس اققۋداي قاتارداي ءجۇزىپ ءجۇرمىز. ءبىزدىڭ جاعداي وسى، - دەيدى ۆيدەونىڭ يەسى.
قيىن ءساتتىڭ وزىنەن جىلۋ تابا بىلگەن جۇپقا جەلى قولدانۋشىلارى اق تىلەگىن جاۋدىرىپ جاتتى.
ماماندار بيىلعى تاسقىندى كەيىنگى 80 جىلدا بولىپ كورمەگەن اۋقىمدى قامتىعانىن ايتتى. تاسقىن كەزىندە «ءبىز بىرگەمىز» دەگەن ۇرانمەن ەلگە كومەك جيناعان قايىرىمدىلىق قورىنىڭ ماڭىنداعى شۋ دا ەلدى تاڭعالدىردى دەۋگە بولادى. پەريزات قايرات ەسىمدى بەلسەندىنىڭ تاسقىننان كەيىن قالاي كۇرت بايىعانىن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى جۋىقتا عانا ءمالىم ەتكەن بولاتىن.
Astana Hub تۇلەكتەرىنىڭ الەمدى مويىنداتقان ستارتاپتارى
Astana Hub حالىقارالىق تەحنولوگيالىق پاركىنەن قولداۋ كورگەن تالانتتى ءىت مامانداردىڭ الدى الەم نارىعىنا شىعىپ، ستارتاپتارىن تابىس كوزىنە اينالدىرىپ جاتىر.
سولاردىڭ ىشىندە 8 ەلدىڭ 300 مەكتەبىندە جۇمىس ىستەپ تۇرعان CodePlay جوباسىن بولەك اتاۋعا بولادى. بۇل IT وقىتۋعا ارنالعان، LEGO نىڭ ارزانداتىلعان نۇسقاسى دەۋگە بولادى. ال قولدىڭ كۇرە تامىر ارقىلى ادامدى اجىراتاتىن Alaqan ستارتابى بۇگىندە ساۋد ارابياسىندا قولدانىسقا ەنگىزىلىپ جاتىر. «Jet» ستارتابى دا 8 ەلدە جۇمىس ىستەپ تۇر. ونى ساموكاتتاردىڭ Uber ءى دەۋگە بولادى. جوبا پاركىندە 30 مىڭنان استام ساموكات بار. سونداي- اق، «1 Fit» ستارتابى مالايزيادا ەڭ كوپ جۇكتەلەتىن قوسىمشالاردىڭ ءبىرى بولىپ وتىر.
SpaceLab ستارتابى بيىل ا ق ش- تىڭ كاليفورنيا شتاتىندا ەڭ ۇزدىك ءارى بولاشاعى زور جوبا دەپ تانىلدى. جوبا سپۋتنيكتىك جەلىلەردى قولدانا وتىرىپ، دەرەكتەرمەن الماسۋدىڭ سەنىمدى شەشىمىن ۇسىنادى. دەمەك، الەمنىڭ كەز كەلگەن جەرىنەن ينتەرنەتتىڭ بار- جوعىنا قاراماستان دەرەكتەردى تاسىمالداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
جوبا اۆتورلارى SpaceLab تى قازاقستاندىق تەلەكوممۋنيكاتسيا، تاۋ- كەن ءوندىرۋ جانە مەديتسينالىق كومپانيالارعا پيلوت رەتىندە ەنگىزۋ جونىندە كەلىسىمدەر جاساپ جاتىر. ونىمگە ەفيوپيا دا قىزىعۋشىلىق تانىتقان. بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىنىڭ نارىعىنا شىعاتىن مۇمكىندىك تە اشىلىپ وتىر.
ەسىمجان ناقتىباي
