بايىت قابان ۇلى. «ولىمنەن ساقتاعان كەدەيلىك» - اڭگىمە

استانا. قازاقپارات - تۇركياعا بارىپ قونىستانىپ كوپ جىل سوندا جۇمىس ىستەپ، اقشا تاۋىپ كەلگەن موڭعول دوسىم جاڭا العان ءۇيىن جۋىپ شايعا شاقىردى. 

كىرىپ-شىعىپ ارالاسىپ جۇرەتىن ازعانا دوستارى ءۇي-ىشىمىزبەن بارىپ، جاڭا ۇيگە شاشۋ شاشىپ ءبىر كەشتى سوندا كوڭىلدى وتكىزدىك. ەل كورىپ، جەرىپ كورىپ كوزى اشىلىپ كەلگەن دوسىمىز تۇرىكتەر تۋرالى ەستىگەن، كورگەن نەبىر قىزىق اڭگىمەلەرىن ايتىپ ءبىزدى جىرعاتىپ تاستادى. جاسىنان مال اراسىندا وسكەن مالشىنىڭ بالاسى قاراپايىم ازامات شىنىندا دا كوپ نارسەنى بايقاپ، كوپ وي ءتۇيىپتى. ول وسىنداي اڭگىمەلەر ايتىپ وتىرىپ وزىنە ەرەكشە اسەر ەتكەن ءبىر وقيعانى بىلايشا باياندادى: 
- جۇمىس ىستەپ اقشا تابايىن دەپ تۇركياعا كەلگەنىمە التى جىل بولعان. العاش كەلگەن جىلداردى ويلاعاندا ايەلىمىز ەكەمىز وڭ-سولىمىزدى تانىپ، تۇرىك جۇرتىمەن قالاي بايلانىسۋدى ۇيرەنىپ، نەنى ايتىپ، نەنى ايتپاۋدى ءبىلىپ، قالاي، قايتىپ اقشا تابۋدىڭ جولدارىن دا ابدەن يگەرىپ العان كەزىمىز.
ەندى كۇندىز-ءتۇنى دامىل تاپپاي اقشا تابۋ ءۇشىن تالپىنىپ جۇرگەننەن سوڭ ارزان ءۇي مايلاپ، ارزان كولىك پايدالانىپ... دەگەندەي نەعۇرلىم ارزان ءومىر ءسۇرۋدى ويلايسىڭ عوي.
ءسويتىپ العاش بارا سالا ارزان ءۇي ىزدەپ ءجۇرىپ «ءۇي مايلايمىن» دەگەن جاريامەن بارىپ ءبىر كەمپىرگە تانىسىپ سول ءۇيدى جالداپ الدىق. ون ەكى قابات ءۇيدىڭ توعىزىنشى قاباتىنداعى ەكى بولمەلى ءۇي. قالانىڭ قاق ورتاسىندا، جۇمىس جەرىمىزگە دە جاقىن، باعاسى دا ارزان.

ال انا كەمپىر بولسا جاسى ەلۋدەن اسقان بولسا دا دەنى ساۋ، ءجۇرىس-تۇرىسى شيراق جاسىنان ساۋدا ىستەپ الىس، جاقىنعا ءجۇرىپ ۇيرەنگەن كوزى اشىق سەرگەك ادام ەكەن. شالى جوق جالعىز باستى، ءوزى شەشىپ ايتپايدى ءبىر مە، ەكى عانا بالاسى بار. ولار شەتەلدە ءومىر سۇرەدى. 
ءبىز اي سايىن ايتقان ۋاقىتىندا، ءۇيدىڭ اقشاسىن ايتقان داڭساسىنا سالىپ تۇرامىز. كەمپىر دە اندا-ساندا ءبىزدىڭ ۇيگە كەلىپ كادىمگىدەي اڭگىمەلەسىپ انا-مىنانى ايتىپ، ارالاسىپ كەتەدى. ازداپ اقشاعا اشكوزدىگى بولماسا بىلايشا جامان ادام ەمەس. بارا سالىپ تانىسقاننان كەيىن، ءارى ءۇيىن جالداپ وتىرعاننان كەيىن بىزگە دە ول كىسى جاقىن تۋىسىمىز سەكىلدى بولىپ كەتتى. كەلگەن سايىن، كورگەن سايىن شامامىزشا قۇرمەتتەپ سىيلاپ تۇرامىز.
كەيىنگى ءبىر جىلداردا تۇرىك ەلىندە ازداپ ەكونوميكا جاعىنان قۇلدىراۋ بولىپ، ءار نارسە قىمباتشىلىققا ۇشىراپ كوپشىلىك ءسال-ءپال بولسادا قيىنشىلىققا تاپ بولىپ جاتقان.
سول كۇندەردىڭ بىرىندە ءۇي يەسى ءۇيدىڭ جالداما باعاسى ەكى ەسە قوسىلعانىن ايتىپ، قايتا شارت جاساۋدى تالاپ ەتتى. ءبىز ءۇي يەسىنە كوپ جالىندىق. ول كونبەدى، اقىرى ۇيدەن شىعارىپ جىبەردى. ءۇي مايلاپ اقشا تاۋىپ وتىرعان ادام ءۇشىن ارينە ول ءوزىنىڭ پايداسىن ويلايتىنى تۇسىنىكتى دۇنيە عوي. اركىمنىڭ ءوز ءومىرى بار، ءوز ۇستانىمى بار. ءبىز رەنجىگەمىز جوق، التى جىل بويى ءۇيىن بەرگەنىنە شىن كوڭىلدەن راحمەت ايتىپ شىعىپ كەتتىك.
سوسىن ورتالىقتان الىستاۋ، بۇرىنعى ۇيدەن ءسال تارىلاۋ جانە جۇپىنىلاۋ ءبىر قابات جەر ءۇي جالداپ وتىردىق. ارينە باعاسى ارزان. سوعان رازى بولدىق. جۇمىسقا بارىپ كەلگەندە ازداپ ۇزاقتىعى بولماسا باسقاداي ماسەلە جوق. سول باياعى قالىپتاسقان كۇندەلىكتى سالتىمىزبەن جۇمىس شارۋامىزدى اتقارىپ، اقشامىزدى تاۋىپ كۇن وتكىزىپ جۇرە بەردىك.
ءبىراق ءبىز سول كوپ قاباتتى ۇيدەن قۋىلىپ شىققاننان كەيىن بار جوعى ءتورت ايعا دا جەتپەي تۇركيا ەلىندە الەمگە ايگىلى جەر سىلكىنىسى بولدى. ول اپات تۋرالى ايتپاق تۇگىل ويلاۋدىڭ ءوزى قاسىرەت. قانشاما ۇيلەر قۇلاپ، قانشاما ادامدار ءولىپ، قانشاما ادامدار ءۇيسىز-كۇيسىز قالىپ، قانشاما ادامدار زارداپ شەكتى. بىرەۋدى بىرەۋ بىلمەيتىن كۇندەر بولدى. سونداي كۇندەردىڭ بىرىندە ايەلىم ءبىزدىڭ بۇرىنعى تۇرعان ءۇي دە قۇلاپ قالعانىن ايتتى. سودان ەكەمىز قۇدايعا سىيىنىپ، امان قالعانىمىزعا قۋانىپ باعىمىزدىڭ بارىنا شاتتانىپ وتىرىپ كەنەتتەن الگى نەشە جىل بويى بىزگە ءۇيىن مايلاعان كەمپىردى ەسكە ءتۇسىرىپ «امان با ەكەن» دەگەن ويعا كەلدىك تە ىزدەي باستادىق. انە جەر، مىنە جەردە قۇرىلعان كوپشىلىك جينالعان جاتاقحانالارعا باردىق. اقىرى تاپتىق.
ول كىسىنىڭ ونشاقتى ءۇيى بار ەدى، سول كوپ ۇيدەن ءبىر ۇيدە قالماپتى. قايتا ايتەۋ اللا قولداپ ءوزى ءبىر جاققا جولعا كەتىپتى دە امان قالىپتى. ءبىراق ءۇيسىز دالادا قالىپتى. كوپ ادام بىرگە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ءبىر مەكتەپ زالىندا جاتىر ەكەن.
ءيا جىلاپ كورىستىك. سوسىن الگى كىسىنى ءبىز قالا شەتىندەگى كىشكەنتاي جەر ۇيىمىزگە الىپ كەلىپ ول كىسى ءۇي تاۋىپ ورنالاسقانشا ءبىر، ەكى اي بويى بىرگە بولدىق.
تۋعان وتانى، حالقى ادام سەنگىسىز جويقىن اپاتقا ۇشىراپ، ءوزى قانشاما ۇيىنەن ايرىلىپ، جان-جاعىندا جاراقات العان، تۋىستارى حابارسىز كەتكەن، اكەسىز، اناسىز قالعان جەتىمدەردىڭ جىلاعان داۋىسى ىزىڭداپ بارشا تۇرىك الەمى زارلاپ تۇرعان زاماندا قانشا جىل بىرگە ءومىر ءسۇرىپ اقشا تاۋىپ جۇرگەن ەلىمىزدىڭ قايعى قاسىرەتىن ءبولىسىپ، ءبىر ادامىنا بولسا دا قولىمىزدان كەلگەنشە كومەكتەسەيىك دەپ تىرناشتاپ جيناعان اقشامىزدان ەل قاتارلى كومەككە بەردىك.
جۇمىستان كەيىنگى از ۋاقىتىمىزدى دالادا ءۇيسىز قالعان بالا-شاعاعا قول ۇشىن بەرۋگە ارناپ تاماق، سۋسىن ءشاي تاسىپ، وزىمىزدە بار ارتىق-اۋىس كيىم-كەشەگىمىزدى بەرىپ بار مۇمكىندىگىمىزشە قوزعالدىق.
ال انا كەمپىرگە ءوز انامىزداي قاراپ ايالاپ سىيلاپ باقتىق. ادام بالاسى، سونىڭ ىشىندە انا دەگەن قاي ەلدە دە بىردەي عوي، الگى كەمپىر ەلىنە كەلگەن قيىندىققا شىنىندا دا بەلى قايىسىپ، كوڭىلى قايعى شەرگە تولىپ، ەلىندەگى ەكى-اق كۇننىڭ ىشىندە پايدا بولعان قانشاما جەتىم-جەسىرلەرگە جانى اشىپ شىن كوڭىلىمەن قانشا جىلادى.
كوپ جىل ساۋدا ىستەگەن، كوپ ءۇي مايلاپ وتىرعان كەمپىر ۇيلەرىنەن ايرىلعانى بولماسا بانكىندەگى اقشاسى جەتەرلىك ەكەن. سول اقشاسىنان ەلىندەگى ءارتۇرلى ىستەرگە كومەك رەتىندە قول تارتپاي بەردى.
سونداي كۇندەردىڭ بىرىندە ول كىسى بىزگە قايتا-قايتا باس ءيىپ:
- اينالايىن بالالارىم، مەن شىن پەيىلىممەن كەشىرىم سۇرايمىن، سەندەر مەنى كەشىرىڭدەر. ءبىر باسىما جەتەرلىك بايلىعىم بار اداممىن عوي. ءبىراق نەگە سەندەرگە سونشالىق تارىلىق ەتكەنىمدى ەندى ويلاسام جانىم تۇرشىگەدى. تۇندە ۇيقىم كەلمەيدى. سەندەردى ۇيدەن قۋىپ شىقسام دا بۇگىن باسىما ءىس تۇسكەندە ءوز انالارىڭدى قاراعانداي ىزدەپ تاۋىپ ۇلكەن قامقور ىستەپ جاتقاندارىڭدى كورگەندە ءوزىمدى ءوزىم باۋىزداپ تاستاعىم كەلەدى. قولدارىڭنان كەلسە كەشىرىڭدەرشى جاندارىم... - دەپ نەشە كۇن قويماي ايتا بەردى، ايتا بەردى.

ال ءبىز بولساق ول كىسىگە كادىمگىدەي كويلەك كيگىزىپ دەگەندەي راحمەتىمىزدى ايتتىق. 

- اپا ەگەر بىزدە قىمبات ءۇيدىڭ مايىن تولەپ شىدايتىن مۇمكىندىگىمىز بولعان بولسا، ءسىز ۇيىڭىزدەن ءبىزدى قۋىپ شىقپاعان بولساڭىز ءبىز انا تۇگى دە قالماي قيراعان 12 قابات ۇيمەن بىرگە جويىلىپ كەتەتىن بە ەدىك. ءبىرىنشى كەدەي قىلعان جاراتقانعا، ەكىنشى ۇيدەن اياماي قۋىپ شىققان سىزگە مىڭ العىس ايتامىز. ءبىزدىڭ دە اتا-انامىز بار ءسىز قۇساعان. ەل باسىنا كۇن تۋعاندا نەگە كومەكتەسپەسكە. ءبىز بۇل ەلدىڭ ازاماتى ەمەس بولساق تا قانشا ۋاقىت سىزدەرمەن بىرگە ءومىر كەشىپ، سىزدەرمەن بىرگە وسى ەلدىڭ اۋاسىن جۇتىن، ءدامىن تاتىپ كەلەمىز. ونىڭ سىرتىندا ءسىز ءبىز ءۇشىن العاش تانىسقان، العاش ءۇي بەرگەن قۇرمەتتى ادامسىز، - دەپ شىنىمىزدى ايتتىق. وسى ءسوزدى ەستىگەننەن كەيىن عانا كەمپىر از-پاز تىنىشتىق تاۋىپ ءوزىن ءسال دە بولسا كەشىرە باستادى.
كەيىنىرەك ەلدىڭ جاعدايى تۇراقتانا باستاعان كەزدە ول كىسى ءبىر ءۇي الىپ جاعدايىن جوندەدى. ءبىراق ءبىز كەتەر-كەتكەنشە ءوزىنىڭ بالالارىنا سويلەسىپ جاتقانداي بىزگە كۇندە سويلەسىپ، كۇندە كەلىپ جاعدايىمىزدى سۇراپ كادىمگى انامىز سىقىلدى بولىپ كەتتى. قازىر دە حابارلاسىپ تۇرادى. جازدا كەلىپ قىدىرىپ كەتۋىن سۇرادىق، كەلەم دەدى. ەگەر كەلىپ جاتسا توسىپ الىپ قىدىرتىپ ريزا عىپ قايتارامىز ارينە...
كەيدە ءوزىم وتىرىپ ويلاناتىنىم بار. ءبىز ءالى سىرىنا جەتپەگەن دۇنيە كوپ عوي. ءومىردىڭ قاي ءبىر جۇمباق سىرلارىن تۇسىنە بەرەسىڭ. ادامعا ۇلكەن اپاتتان ءتىرى قالۋ ءۇشىن كەدەيلىك تە قاجەت ەكەنىن مەن سوندا ءتۇسىندىم، - دەگەن ەدى.
ءيا اقشا دا، ءۇي دە تابىلادى. ادامزاتتىڭ باسىنا كەلگەن نەبىر ءتۇرلى اپات، اۋىرۋ دەرتتىڭ دە ورىنى تولادى. تەك ادامدىق قاسيەت جويىلسا ءومىردىڭ ءمانى بەس-اق تيىن.
سولاي عوي!

اۆتورى بايىت قابان ۇلى

موڭعوليا
2024.11.11