بالانى ينتەرنەتتەگى قاۋىپ-قاتەردەن قالاي قورعايمىز

 استانا. KAZINFORM - وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىنىڭ بالا قۇقىقتارىن قورعاۋ كوميتەتى جەتكىنشەكتەردىڭ ينتەرنەتتەگى قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە پايدالى اقىل- كەڭەس ۇسىنادى.

اتا- انا باقىلاۋى - بالانىڭ ينتەرنەتتى، قوسىمشالار مەن كونتەنتتى پايدالانۋىن تەكسەرۋگە جانە باقىلاۋعا ارنالعان قۇرالدار مەن باعدارلامالار.

قانداي فۋنكتسيالاردى قوسۋعا بولادى؟

جاعىمسىز سايتتار مەن قوسىمشالاردى بۇعاتتاۋ

كىلت سوزدەرمەن ىزدەۋ تاپسىرمالارىن سۇزگىدەن وتكىزۋ

ينتەرنەتتەگى ۋاقىتتى شەكتەۋ بالانىڭ ونلاين بەلسەندىلىگىن باقىلاۋ

الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن حات الماسۋدى باقىلاۋ سپام، ۆيرۋس جانە الاياقتىق ارەكەتتەردەن قورعاۋ قۇرىلعىنىڭ (بالانىڭ) گەولوكاتسياسى

0-5 جاسار بالالاردىڭ اتا- اناسىنا كەڭەس

1. بالا پايدالاناتىن ۇيدەگى بارلىق قۇرىلعىلار مەن بالالار پلانشەتىنە اتا-انا باقىلاۋى قىزمەتىن ورناتىڭىز.

2. بالاڭىزعا ءسىزدىڭ اككاۋنتىڭىزعا بايلانعان بولەك اككاۋنت اشىڭىز.

3. گادجەت قولدانۋ ەرەجەسىن بەكىتىڭىز. بالاڭىزدىڭ قۇرىلعىلاردى قوناق بولمەسى سياقتى ورتاق بولمەلەردە قولدانۋىن قۇپتايتىنىڭىزدى ءبىلدىرىڭىز.

4. بالاڭىزدىڭ قۇرىلعىسىنا قاۋىپسىز قوسىمشالار جۇكتەپ بەرىڭىز. ولاردى ءوز بەتىمەن جۇكتەپ، ونلاين ساۋدا جاساۋ مۇمكىندىگىن ءوشىرىپ قويىڭىز.

5. براۋزەردە نەمەسە باستى ەكراندا پوزيتيۆتى باستاپقى بەت جاساڭىز. بۇل بالا ءۇشىن قولايلى رەسۋرستار (YouTube Kids، ءبىلىم ويىندارى)

ەكران بالا كۇتۋشى ەمەس. بالاڭىزدىڭ سيفرلىق ورتاسىن سانالى دا سالاماتتى ەتىڭىز.

6-10 جاسار بالالاردىڭ اتا-اناسىنا كەڭەس

العاشقى سمارتفون

1. بالاڭىزعا جانە سمارتفون اپەرگەن بولساڭىز - اۋەلى ونى باپتاپ بەرىڭىز. بالاڭىزبەن بىرگە تەلەفونعا قۇپياسوز ورناتىڭىز، گەولوكاتسيا جانە ىزدەۋ فۋنكتسيالارىن قوسىڭىز. ەسەپتىك جازبانى ءوز اككاۋنتىڭىزعا بايلاڭىز.

2. بالانىڭ سمارتفونىنداعى اتا-انا باقىلاۋى سەرۆيسىن قولدانىپ، بالاڭىزدىڭ ونلاين بەلسەندىلىگىن، جۇرگەن جولىن باقىلاڭىز، سونداي-اق جاعىمسىز كونتەنتتى شەكتەڭىز.

3. ۇيدەگى ينتەرنەت جەلىسىندە اتا-انا باقىلاۋىن ورناتىڭىز. بالاڭىز ءۇي كومپيۋتەرىن قولدانىپ، ساباق وقۋ بارىسىندا اتا-اناسىنا جانە وتباسىنىڭ باسقا مۇشەلەرىنە ارنالعان كونتەنتكە تاپ بولماۋىن قاداعالاڭىز.

4. گادجەتتەردى ۇيدە، مەكتەپتە، دەمالىس كەزىندە جىنە ت. ب. قولدانۋ ەرەجەلەرىن جاساڭىز. ينتەرنەتتى قايدا، قاشان، قانشا ۋاقىت قولدانۋعا بولاتىنىن، ەزى تۋرالى قانداي اقپاراتپەن بولىسۋگە بولاتىنىن بەلگىلەپ بەرىڭىز.

5. ءوزىڭىزدىڭ جەكە قۇرىلعىلارىڭىز بەن ەسەپتىك جازبالارىڭىزدى، ءموبيلدى بانكينگ قوسىمشالارىن قۇپياسوزبەن قورعاڭىز، بالاڭىز بۇل دەرەكتەردى كەزدەيسوق نەمەسە ادەيى كولدانىپ جۇرمەسىن.

11-13 جاسار بالالاردىڭ اتا-اناسىنا كەڭەس

الەۋمەتتىك جەلىدەگى العاشقى اككاۋنت

1. بالاڭىزدىڭ جەكە جانە ءۇي قۇرىلعىلارىنداعى اتا-انا باقىلاۋى سەرۆيسىن پايدالانىڭىز.

2. الەۋمەتتىك جەلى نورمالارى مەن ەرەجەلەرىن ەلەۋسىز قالدىرماڭىز. تانىمال پلاتفورمالاردىڭ كوپشىلىگىندە 13 جاستان باستاپ قانا تىركەلۋگە رۇقسات ەتىلگەن.

3. ەگەر بالاڭىز الەۋمەتتىك جەلىنى قولدانا باستاسا، ونىڭ اككاۋنتىن ءوز ەسەپتىك جازباڭىزعا بايلاڭىز. بۇل ونىڭ اككاۋنتىنىڭ، جەكە حابارلامالارىنىڭ باپتاۋلارىن رەتتەۋگە، گەوبەلگىلەردى الىپ تاستاۋعا كومەكتەسەدى.

4. جاسوسپىرىممەن ونىڭ ونلاين ءومىرى جايلى اڭگىمەلەسىڭىز. ونىڭ قانداي سايتتارگا كىرەتىنىن، قانداي ويىندار وينايتىنىن، كىممەن قانداي پلاتفورمالاردا سويلەسەتىنىن ءبىلىڭىز.

5. بالاڭىزعا ونلاين ابىرويدىڭ نە ەكەنىن جانە جوسىقسىز بەلسەندىلىكتىڭ قالايشا سيفرلىق ورتادا جاعىمسىز ءىز قالدىراتىنىن ءتۇسىندىرىڭىز.

6.ونلاين ەتيكەتتىڭ ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندىرىڭىز. بۋللينگ، قورلايتىن، نامىسقا تيەتىن حابارلامالار، وسەك-اياڭ شىنايى ومىردە دە ماسەلە تۋىنداتۋى مۇمكىن.

7. سىني ويلاۋ مەن مەدياساۋاتتىلىقتى دامىتۋعا كومەكتەسىڭىز. فەيكتەر مەن ايلا- شارعىلاردى اجىراتۋدى ۇيرەتىڭىز.

8. جەلىدە كەيبىر ادامدار فەيك پروفيلمەن وتىراتىنىن حاباردار ەتىڭىز. بالاڭىزعا ءسىزدىڭ رۇقساتىڭىزسىز ەشبىر ۆيرتۋالدى تانىسىمەن كەزدەسۋگە بولمايتىنىن ءتۇسىندىرىڭىز.

9. ونلاينداعى جەكە ءومىر ۇعىمىن ءتۇسىندىرىڭىز. ءوزى تۋرالى جانە باسقا ادامدار تۋرالى جەكە مالىمەتتەردى جاريالاۋعا بولمايتىنىن ايتىڭىز.

14+ جاسار بالالاردىڭ اتا-اناسىنا كەڭەس

ازىراق باقىلاۋ - كوبىرەك سەنىم

1. اتا- انا باقىلاۋى باعدارلاماسىن قولدانىڭىز، تەك ەسىڭىزدە بولسىن، بالاڭىز ەسەيگەن سايىن ونىڭ قۇرىلعىلارىنداعى ءوزىڭىز باپتايتىن پارامەترلەردى ازايتۋىڭىزعا بولادى.

2. بالاڭىزعا سيفرلىق ساۋاتتىلىقتى جانە تسيفرلىق ءتارتىپتى ۇيرەتىڭىز. جەلىدەگى سەكسۋالدى الىمساقتىق پەن كيبەربۋللينگ قاۋپى تۋرالى ايتىپ بەرىڭىز.

3. بالاڭىز قولداناتىن الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ نۇسقاۋلىقتارىن بىرگە زەرتتەڭىز. الەۋمەتتىك جەلىنىڭ الگوريتمدەرى ونىڭ ءتۇرلى ماسەلەلەردەگى كوزقاراسىنا قالاي ىقپال ەتە الاتىنىن ايتىپ بەرىڭىز.

4. بالاڭىزعا جەلىدەگى جەكە دەرەكتەردى، ونىڭ ىشىندە بانك كارتاسىنىڭ دەرەكتەرىن، اككاۋنت قۇپياسوزدەرىن قورعاۋعا كومەكتەسىڭىز. جاريا ەتۋگە بولمايتىن مالىمەتتەردىڭ ناقتى ءتىزىمىن (ءۇيدىڭ، مەكتەپتىڭ، اتا-اناسىنىڭ جۇمىس ورنىنىڭ جانە باسقالارىنىڭ مەكەن- جايىن) جاساڭىز.

5. بالالاردىڭ كورۋىنە تىيىم سالىنعان جانە جاعىمسىز كونتەنت تۋرالى، ولاردى نەلىكتەن كورۋگە بولمايتىنىن ايتىپ بەرىڭىز. زاماناۋي تەحنولوگيالار شىنايى اقپاراتتان اجىراتا المايتىن فەيكتەر جاساي الاتىنىن ءتۇسىندىرىڭىز.

6. ۆيرتۋالدى دوستارمەن تانىسۋ ەرەجەلەرىن كۇرىڭىز (انونيمدەرمەن سويلەسپەۋ، جەكە دەرەكتەردى جاريا ەتپەۋ، اتا- انانىڭ رۇقساتىنسىز ەشكىممەن كەزدەسپەۋ جانە باسقالارى).

7. بالاڭىزدىڭ ۆيرتۋالدى جانە شىنايى ءومىرى تۋرالى سويلەسىڭىز. سەنىمگە قۇرىلعان جايماشۋاق قاتىناستا بولىڭىز. پايدالى ىستەردى، دەمالىستى جانە ويىن- ساۋىقتى مولشەرلەي ءبىلۋدى ۇيرەتىڭىز.