ايماۋىتوۆتىڭ ۇلى بەكتۇر باياناۋىلعا نە ءۇشىن كەلدى
پاۆلودار. KAZINFORM - بيىل الاش قايراتكەرى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ تۋعانىنا 135 جىل تولىپ وتىر. Kazinform اگەنتتىگى الاش ارداقتىسىنىڭ ۇلى بەكتۇردىڭ تۋعان جەرىن اڭساپ كەلىپ، اتا-باباسىنىڭ باسىنا ءتاۋ ەتكەن ساتىنەن ەش جەردە ايتىلماعان وقيعالاردى جاريالاۋدى ۇيعاردى.
جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ پەن جارى ەۆگەنيا قاراباتىر قىزى ەكەۋىنىڭ وتباسىندا بەكتۇر، جاناق ەسىمدى ۇلدارى جانە ءمارۋا اتتى قىزى بولعان. اسىلدىڭ سوڭىندا قالعان تۇياعىنىڭ ۇلكەنى - بەكتۇر جۇسىپبەك ۇلىنىڭ ءومىرى ازاپقا تولى وتكەنىن ەكىنىڭ ءبىرى بىلە بەرمەيدى. ول ورىنبورداعى مەكتەپتە مۇحامەدجان تىنىشبايەۆتىڭ ۇلى ەسكەندىرمەن، ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ قىزى گۇلنارمەن بىرگە وقىعان.
جۇسىپبەك ايماۋىت ۇلىنىڭ ۇلكەن ۇلى بەكتۇر 1996-جىلى باياناۋىلعا كەلىپ، اتا-باباسىنىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتتى. سول ساپاردا جەرگىلىكتى ولكەتانۋشى، جۇسەكەڭمەن بىرنەشە اتادان قوسىلاتىن تۋىسى، ولكەتانۋشى رامازان نۇرعاليەۆ اسىلدىڭ سىنىعىنا جول كورسەتىپ، ءداندىباي وڭىرىنە باستاپ اپارعان.
وسى ءبىر وقيعا جونىندە رامازان ءدىنىس ۇلىنىڭ اۋزىنان جازىپ العان ەدىك.
- 1996-جىلى تامىز ايىندا بەكتۇر جۇسىپبەك ۇلى قاراعاندى قالاسىنا كەلدى. جانىندا قىزى ريما مەن ودان تۋعان ءۇش جيەنى بار. بۇعان دەيىن بەكتۇر اعامىز رەسەيدىڭ كەمەر وبلىسى پروكوپيەۆ قالاسىندا ەرىكتى تۇردە قونىستانىپ (ۆولنوە پوسەلەنيە) تۇرعان عوي. 1994-جىلى قاراشادا تاتارستان رەسپۋبليكاسى پروكۋراتۋراسىنىڭ قاۋلىسىمەن اقتالىپ، قازاقستانعا كەلىپ، الماتىدا ءبىراز تۇرىپ، بايبىشەسى رەسەيگە قايتا الىپ كەتكەن. كەيىن اتامەكەنىنە قايتا بەت بۇرادى. قازاقستان ۇكىمەتى الماتىدان پاتەر بەرگەن.
ول ۋاقىتتا قاراعاندى قالاسىندا جۇسىپبەكتىڭ تۋعان ءىنىسى جاقىپبەكتىڭ نەمەرەسى باۋىرجان ىسقاقوۆ تۇراتىن. باۋىرجان ىسقاقوۆ - مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، ج. ايماۋىتوۆتىڭ تۋعان ءىنىسى جاقىپبەكتىڭ نەمەرەسى. جاقىپبەك اتامىز كوزى تىرىسىندە مۇعالىم بولعان. الايدا 1937-جىلى ول دا اتىلىپ كەتكەن. ال باۋىرجان كەيىن جەزدەسىنىڭ تەگىن الىپ، سول كىسىنىڭ تاربيەسىن كورىپ ىسقاقوۆ بولىپ جازىلعان.
مەن بولسام بۇل تۇستا باياناۋىل اۋدانىنىڭ «يۋجنوە» كەڭشارىندا (قازىرگى جۇمات شانين اۋىلى) زووتەحنيك بولىپ ەڭبەك ەتتىم. بىردە قاۋلاعان دالا ءورتىنىڭ اراسىندا قالىپ قويىپ، بەت-اۋزىم، قولىمنىڭ ءبىراز بولىگى كۇيىپ قالدى. ءسويتىپ، ءبىراز ۋاقىت قاراعاندى قالاسىندا ەمدەلۋگە تۋرا كەلدى. باستاۋىش سىنىپتا وقيتىن ۇلكەن قىزىم نازگۇل جانىمدا بولاتىن. جالپى، مەن - ايماۋىت اۋلەتىنە بىرنەشە اتادان قوسىلاتىن تۋىسپىن. باۋىرجانمەن اۋەل باستان-اق جاقسى بايلانىستامىز. ول مەنىڭ قالادا ەكەنىمنەن حاباردار. سودان ءبىر كۇنى باۋىرجان بەكتۇردىڭ كەلە جاتقانىن، پويىزدان تۇسەتىنىن جەتكىزدى. قارسى الۋعا سول ۋاقىتتا قاراعاندىداعى دياگنوستيكالىق ورتالىقتىڭ باس دارىگەرى ەرسىن راقىشيەۆ تا بىرگە باردى. ونىڭ دا رۋى كۇلىك، جۇسىپبەكپەن تۋىس. جوعارىدا ايتقانداي، بەكتۇر جالعىز كەلمەدى. سودان ءتۇنى بويى باۋىرجاننىڭ ۇيىندە اڭگىمە-دۇكەن قۇرىپ، ەرتەسىندە باياناۋىلدىڭ قىزىلتاۋىنا بىرنەشە ماشينامەن شىقتىق. سول ساپارىمىزدا قاراعاندى وبلىستىق تەلەارناسى جاقسى ءبىر تەلەحابار دايىنداعانى دا ەسىمدە.
اۋەلى ايماۋىت ۇلى اۋلىندا بولىپ، كەلەسى كۇنى اتالارى جاتقان ءداندىباي قورىمىنا باردىق. بەكتۇر: «قۇلقۋاللانى ءۇش قايتارۋعا شامام بار، دۇعانى ءوزىم جاسايىن»، دەدى. سول دۇعا اراسىندا اكەم مەن شەشەم دە بولعان. اكەم سول جەردە قوي سويىپ، اس بەردى. بەكتۇر اعامىزعا كوستيۋم-شالبار كيگىزگەنى دە ەسىمدە. اسىلدىڭ سىنىعىنىڭ كوزىندە ۇنەمى ءبىر قاياۋ بايقالىپ تۇراتىن. اتا-باباسىنىڭ زيراتىنا بارعانىمىزدا ءبىر اسقاق ارمانىنا قول جەتكىزىپ وتىرعانداي كورىندى، - دەپ ءبىر توقتادى ر. نۇرعاليەۆ.
اڭگىمە ورايىندا بەكتۇر اعامىز: «20 -جىلداردىڭ ورتاسىنا تامان بولۋى كەرەك، اكەم جۇسىپبەك ورىنبورداعى جوعارى اسكەري-وفيتسەرلەر مەكتەبىنە قىزمەتكە ورنالاسىپ، پسيحولوگيا پانىنەن ساباق بەرەدى. جاناق ەكەۋىمىز ءداندىبايدا تۇرىپ جاتتىق. سودان ءبىر كۇنى اكەمىز ءبىزدى الىپ كەتپەككە اۋىلعا كەلدى. مىناۋ زيراتتىڭ (ءداندىبايداعى ايماۋىت ۇلىنىڭ اتا-اناسى جاتقان قورىم) سىرتىندا قورعان-دۋال بولاتىن. سونىڭ قۇلاپ قالعان جەرلەرىن كىرپىشپەن قالاتتى. جاناق ەكەۋىمىزدى ات ارباعا وتىرعىزىپ، قىزىلشىرپى قالاسىنا (قازىرگى اقسۋ) الىپ جونەلدى. ول جەردەن كەمەگە وتىراتىن بولدىق. ءبىزدى اربامەن اپارعان اعاعا كەمە توقتايتىن جەردەگى جايما بازاردان شي بارقىت، اق ماتا، ۇلتان، بىلعارى، ناسىباي جاپىراعىن ساتىپ اپەردى. الگى كىسى مىلقاۋ ەدى، ەكەۋى ىممەن سويلەسەدى. ءبىز كەمەگە وتىرعاندا الگى اعا جىلاپ تۇردى. اكەمىزدىڭ ايتۋىنشا، ول بىزگە جاقىن تۋىس بولعان»، - دەپ ەسىنە العان ەكەن.
جۇسىپبەكتىڭ الگى تۋىسى تولەۋبەك ءبايدىلدا ۇلى دەگەن اۋىل تۇرعىنى بولعان ەكەن. جاستايىنان سويلەۋ ءتىلى جەتىلمەگەن، تەك «اتاۋ» دەگەن ءسوزدى عانا ايتا بىلەدى ەكەن. سوعان وراي اۋىلداستارى اتاۋ اتاپ كەتكەن. جۇسەكەڭ ۇستالىپ، ەلدە جاپپاي كامپەسكە ءجۇرىپ جاتقاندا تولەۋبەك وتباسىمەن كەمەر وبلىسىنىڭ كولچۋگينو دەگەن تەمىرجول ستانساسىنا كوشىپ كەتكەن. سودان 1959-جىلى عانا ەلگە قايتىپ كەلەدى. ەر بالالارىنىڭ ءبارى قايتىس بولعان، سوڭىندا ورىنباسار دەگەن قىزى قالدى. ول كوپ جىلدار ەكىباستۇز قالاسىندا ءومىر ءسۇرىپتى.
«اكەمىز جۇسىپبەك قۋدالاۋعا تۇسكەندە ونىڭ ءبىر تانىسى، تاتار كەلىنشەگى ءبىزدى ۋفاعا الىپ كەتتى. سەبەبى قازاقستاندا بىزگە «حالىق جاۋىنىڭ بالاسى» دەپ كۇن بەرمەيتىن. ەرجەتە كەلە قازان قالاسىنداعى گوربۋنوۆ اتىنداعى قۇپيا اۆياتسيالىق زاۋىتقا ەلەكتريك بولىپ جۇمىسقا تۇردىم. بۇل 1936-جىلى ەدى. مۇندا ءتاۋىر جالاقى الىپ، تۇرمىسىم تۇزەلىپ قالدى. اتتەگەن-اي، كوپ ۇزاماي قىرسىق شالدى. جىل وتپەي ۇستىمنەن ارىز ءتۇستى. «بۇل كەڭەس وكىمەتىنىڭ جاۋى جۇسىپبەك ايماۋىت ۇلىنىڭ بالاسى، جابىق زاۋىتتا جاسىرىن جۇمىس ىستەپ، وكىمەتكە قاستىق جاساعالى ءجۇر» دەگەن جالامەن مەنى ارنايى ورگاندار تەكسەرىپ، اقىرى ايداتىپ جىبەردى. اقتەڭىزدەگى تۇرمەگە جابىلىپ، 10 جىلىمدى تەمىر توردىڭ ار جاعىندا وتكەردىم. شىققان سوڭ، پاسپورتىما «مۇسىلمان ەلدەرىنە شىعۋعا تىيىم سالىنعان» دەگەن جازۋى بار شتامپ قويىلدى. امالسىزدان كەمەر وبلىسىنىڭ پروكوپيەۆ قالاسىنا بارىپ، جەرگىلىكتى شاحتاعا ەلەكتريك بولىپ ورنالاستىم. ۇزاق جىل سوندا ەڭبەك ەتتىم. سول جەردە وتباسىن قۇرىپ، ءبىر ۇل، ءبىر قىز كوردىم. ۇلىم ۆيكتور قيىرداعى ۆلاديۆوستوكتا كەمە كاپيتانى بولعان، اسا ارالاسا قويمايمىز. بار ءۇمىتىم - قىزىم ريما»، - دەپ تولعانعان ەدى جارىقتىق دەپ اڭگىمەسىن جالعاستىرا ءتۇستى رامازان اعا.
بەكتۇر بىردە پروكوپيەۆ قالاسىنداعى بازاردا جۇرگەندە قازاق جىگىتىنە كەزىگەدى. قازاق ازاماتى ساۋدا جاساپ تۇرىپ، قالعان اقشاسىن بەرمەكشى بولىپ قالتاسىنان سومدارمەن قوسا ساۋدىراتىپ تەڭگەلەردى الىپ شىعادى عوي. الگى اقشالاردىڭ اراسىنان ابىلاي حاننىڭ سۋرەتىن كورىپ: «بۇل - ابىلاي حان، قازاقتىڭ باسىن قوسقان ايگىلى حان، كەنەسارى حاننىڭ باباسى. بالا كەزىمدە اكەم مۇنىڭ بەينەسىن رامكاعا سالىپ، ءۇيدىڭ تورىنە ءىلىپ قوياتىن»، دەپ ايتتىم»، - دەپ كۇلگەن ەكەن بەكتۇر جۇسىپبەك ۇلى.
بەكتۇر جۇسىپبەك ۇلى كەيىن قاراعاندىعا قايتقان سوڭ، رەسەيگە جول ءجۇرىپ كەتەدى. ول جاقتا ۇزاق تۇرعان سوڭ، 2006-جىلى تۋعان ەلىنە ورالدى. سودان اراعا ەكى جىل سالىپ 92 جاسىندا دۇنيە سالدى.
