پاستەرەللەزدەن مىڭداعان قۇستىڭ قىرىلۋىنا كىم كىنالى

ورال. KAZINFORM - ۆەتەريناريا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، باتىس قازاقستان يننوۆاتسيالىق-تەحنولوگيالىق ۋنيۆەرسيتەتى ۆەتەريناريا جانە بيوتەحنولوگيا عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى عايسا ءابساتيروۆ Kazinform تىلشىسىنە پاستەرەللەزدەن كەلەتىن قاۋىپ جايلى ايتىپ بەردى.

құс фабрикасы
فوتو: Pexels

-عايسا عاراپ ۇلى، پاستەرەللەز اۋرۋىنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى قانداي؟

- پاستەرەللەز - كوپتەگەن جانۋارلاردا كەزدەسەتىن جۇقپالى اۋرۋ. ول جەدەل اعىمدا سەپتيكالىق قۇبىلىستارمەن، وكپەنىڭ كرۋپوزدى قابىنۋىمەن، پليەۆريتپەن، دەنەنىڭ ءارتۇرلى ايماقتارىندا ىسىنۋمەن، ال سۋباكۋتالىق جانە سوزىلمالى اعىمداردا ءىرىڭدى-نەكروتيكالىق پنەۆمونيامەن، كوزدىڭ، بۋىنداردىڭ، ءسۇت بەزىنىڭ زاقىمدانۋىمەن جانە گەمورراگيالىق ەنتەريتپەن سيپاتتالادى. پاستەرەللەزگە ءۇي جانۋارلارى جانە جابايى سۇتقورەكتىلەر مەن قۇستاردىڭ بارلىق تۇرلەرى بەيىم. ونىمەن ادام دا اۋىرادى. تاۋىق پەن ءۇي قويانىندا اۋرۋ ىندەت (ەپيزووتيا) رەتىندە بايقالادى. ءتورت تۇلىك مال مەن قۇستاردىڭ پاستەرەللەزى قازىرگى تاڭدا ۆەتەريناريانىڭ ەڭ ماڭىزدى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى سانالادى.

-وتكەن جىلدىڭ قازان ايىندا اتىراۋ وبلىسى قۇرمانعازى اۋدانىندا كيىكتەردەن پاستەرەللەز شىقتى. بۇل نەدەن دەپ ويلايسىز؟

- جۇقپالى اۋرۋ رەتىندە پاستەرەللەزدىڭ كەڭىنەن تارالۋىنىڭ نەگىزگى سەبەبى - قاجەتتى مولشەردە ۆاكسينا بولىنبەيدى، سوندىقتان مال دارىگەرلەرى ۋاقىتىندا اۋرۋدىڭ الدىن الۋ شارالارىن جاسامايدى. قازاقستان ايماقتارىنىڭ باسىم كوپشىلىگىندە پاستەرەللەز تىركەلەدى. وسىعان بايلانىستى اۋرۋدىڭ ەپيزووتولوگياسىندا پاستەرەللا ءىرى قارا مالدىڭ قولايسىز شارۋاشىلىقتارىندا 70 پايىز، قويدا – 50، شوشقادا – 45، قوياندا – 50 دەن استام، تاۋىقتار اراسىندا 35 تەن 50 پايىزعا دەيىن تاسىمالدانادى.

كيىككە كەلسەك، اقبوكەندەر پوپۋلياتسياسىنىڭ شامادان تىس ءوسۋى ولاردىڭ قولداعى مالمەن تىعىز بايلانىستا بولىپ، پاستەرەللەز ينفەكسياسىنىڭ تارالۋىنا ىقپال ەتەدى.

اقبوكەندەردىڭ جاپپاي قىرىلۋ وقيعالارى قازاقستاندا 1984-1985 -جىلدارى، باتىس قازاقستان وبلىسىندا 2010-2011 -جىلدارى بايقالدى. ايتا كەتۋ كەرەك، ب ق و-دا جاپپاي ءولىمنىڭ سەبەبى پاستەرەللەز عانا ەمەس، سونىمەن قاتار پاستەرەللەز جانە ينفەكسيالىق ەنتەروتوكسەميا قوزدىرعىشتارىنىڭ بىرىگۋىنە بايلانىستى بولدى. سوندىقتان اتىراۋ وبلىسىندا اقبوكەندەر اراسىندا پاستەرەللەز اۋرۋى بولۋى مۇمكىن، بۇل زەرتحانالىق زەرتتەۋلەرمەن راستالىپ تا وتىر.

-وتكەن جىل سوڭىندا بايتەرەك اۋدانىندا ورنالاسقان «اقاس» اگروفيرماسىنىڭ قۇس فابريكاسىندا قۇس ءولىمى تىركەلدى. وسىعان بايلانىستى فابريكاداعى بارلىق قۇس جويىلاما؟ شەكتەۋ شارالارى قانداي ناتيجە بەرەدى؟ جالپى، قۇس فابريكالارى مۇنداي دەرتكە جول بەرمەۋ ءۇشىن نەىستەۋى كەرەك؟

- ءيا، «اقاس» اگروفيرماسىنىڭ فابريكاسىندا اۋرۋدىڭ كەسىرىنەن 130 مىڭعا جۋىق تاۋىق ورتەنىپ، جويىلدى. قالعان تاۋىقتار ءۇشىن دە بۇل - قاۋىپتى جاعداي. قۇستاردىڭ بۇلاي دەرتتىڭ تىرناعىنا ىلىگۋىنە، بىرىنشىدەن، فابريكانىڭ ماماندارى كىنالى، سونىمەن قاتار ا ش م ۆەتەرينارلىق باقىلاۋ جانە قاداعالاۋ كوميتەتى ب ق و جانە بايتەرەك اۋداندىق اۋماقتىق ينسپەكسياسىنىڭ باسشىلارى جاۋاپتى. ويتكەنى ەشقانداي الدىن الۋ شارالارى جۇرگىزىلمەگەن.

مۇنداي جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن پاستەرەللەزگە قارسى ءتۇرلى ۆاكسينالار بار. ءبىراق فابريكا باسشىلىعىنىڭ كىناسىنەن جانە ۆەتەرينارلىق ينسپەكسيا تاراپىنان باقىلاۋدىڭ جوقتىعىنان وسىنداي وقيعا ورىن الدى.

-پاستەرەللەز سيرەك تەبولسا ادامعا جۇعاما؟ ونىڭ قالاي الدىن الۋعا بولادى؟

- ادامداردىڭ پاستەرەللەزى نەگىزىنەن جەدەل تۇردە وتەدى. ول - تەرىنى، ليمفا تۇيىندەرىن، كوز جانە باسقا ىشكى اعزالاردى زاقىمداۋمەن، جالپى ۋلانۋ جانە گەمورراگيالىق بەلگىمەن سيپاتتالاتىن جۇقپالى اۋرۋ.

مۇنىڭ كوزى - اۋرۋ جانۋارلار. سىرتقى ورتاعا قوزدىرعىش ناجىسپەن جانە تىنىس جولدارىنىڭ سۇيىقتىقتارىمەن تارايدى.

پاستەرەللەز اۋرۋ جانۋارلاردى جانە قۇستاردى سويعاندا، ەتىن بولشەكتەگەندە، جۇعادى. سونداي-اق كەنە، شىركەيلەر ادامدى شاققان ۋاقىتتا قوزدىرعىش تامىر ارقىلى ىشكە ەنەدى.

اەروگەندى جانە اليمەنتارلى ارقىلى بەرىلۋ جولدارى دا بار.

بۇدان قۇتىلۋ ءۇشىن اۋرۋدىڭ كوزىن جويۋ كەرەك. ءۇي جانۋارلارىنا پاستەرەللەزگە قارسى ەكپە ەگۋ قاجەت. كەمىرگىشتەرمەن كۇرەسۋ ماقساتىندا دەراتيزاتسيا جاسالادى.

جۇقپالى دەرتكە جول بەرمەۋ ءۇشىن اۋرۋ مالدىڭ ەتىن جانە باسقا ونىمدەرىن پايدالانۋعا تىيىم سالىنادى. شىبىن-شىركەيلەردەن قورعانۋ ماڭىزدى. سانيتاريالىق-اعارتۋ جۇمىستارىن ۇمىتپاعان ابزال. قاۋىپتى توپتارعا (ۆەتەرينارلار، مالشىلار، ەت وندىرۋشىلەر) ۆاكسينا ەگىلەدى.

-تۇرعىندار ءوز مالىن پاستەرەللەز اۋرۋىنان قالاي امان الىپ قالا الادى؟

- ادامدار ءوز مالىن امان ساقتاۋ ءۇشىن ۆەتەرينارلىق-سانيتارلىق تالاپتاردى مىندەتتى تۇردە ورىنداۋى كەرەك. پاستەرەللەز اۋرۋىنا قارسى ۆاكسينا ەگۋ قاجەت.

-قانداي ۆاكسينانى قولدانعان ءتيىمدى دەپ ويلايسىز؟

- ۆاكسينانىڭ تۇرلەرى بارشىلىق. جەرگىلىكتى ۆەتەريناريا سالاسىنىڭ باسشىلارى بۇعان باسا ءمان بەرىپ، ماماندار تۇرعىندارعا كەڭەس بەرىپ وتىرۋى كەرەك. ۆاكسينامەن قامتىپ، مالدى دەر كەزىندە ەگۋ دە اسا ماڭىزدى.

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا: «مالدىڭ جۇقپالى اۋرۋلارىنا قاتىستى احۋالدى، سونىڭ ىشىندە ەكپە ەگۋ ماسەلەسىن ەرەكشە باقىلاۋدا ۇستاعان ءجون»، دەپ اتاپ ءوتتى. ەندەشە، وسى تاپسىرمانى مۇلتىكسىز ورىنداۋ قاجەت-اق.

ەسكە سالا كەتەيىك، بۇدان بۇرىن باتىس قازاقستاندا پاستەرەللەزدەن فابريكادا قۇس قىرىلىپ قالعانىن جازعان بولاتىنبىز.

اۆتور

عايساعالي سەيتاق

سوڭعى جاڭالىقتار