ادام تەگى قايدان كەلەدى، ادامدى قۇداي جاراتتى ما

استانا. قازاقپارات - ادامدى قۇداي جاراتتى ما... الاش كوسەمى ءاليحاننىڭ جاۋابىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.

ادام بالاسى قايدان كەلدى؟ بۇ سۇراۋعا ءار ۋاقتدا ءار جەردە ءتۇرلى جاۋاپ بولعان.

قازاق- قىرعىز ادام بالاسى ادام-اتادان، ادام-اتانى قۇداي بالشىقتان يلەپ جاراتقان دەپ، نانىپ اشىعان سۇتتەي ۇيىپ، قويعان. بۇ پىكىر ءبىزدىڭ جۇرتقا ەسلام مەن ەرە كەلىپ جابىسقان. ەسلام مۇنى ينجەلدەن، ينجەل داۋىرەتتەن، داۋىرەت ۆاۆيلونيادان العان.

تۇنعان ءمولدىر سۋعا، ايناعا ۇڭىلتسە قىرمىزى قىزىل گۇل، جەكسۇرىن باقا، پۇشىق، جىبەك قىز، اق- قارا - ءبارى بىردەي تۇسەدى، اينا مەن سۋ تەكسەرمەيدى، ءبارىن قابىل الادى.

بالا تەكسەرۋگە قاراڭعى، ءدال وسى اينا مەن سۋ: نەنى كورسە، نەنى ەستىسە، جاقسى- جامان، وتىرىك- شىن دەمەيدى، ءبارىن الادى، بارىمەن پايدالانادى.

ءبىلىمى جوق نادان، قاراڭعى جۇرت ءدال بالا: وتىرىك ايت، شىن ايت نانا قالادى. تەرگەمەي، تەكسەرمەي جيناپ جوقتى مالدانادى. وتىرىك اتادان، اتاعا، بالادان بالاعا ميراس بولىپ، اتامىز ايتقان بولادى. وتىرىك بەكىپ، ورىن تەۋىپ: قۇران ءسوزى، قۇداي ءسوزى بولادى.

ءبىزدىڭ قازاق- قىرعىز جۇرتى مالدانعان ءبىر: ادام- اتا كىرپىشتەي بالشىقتان جاراتىلعان دەگەن ۆاۆيلونيا قاڭعىماسى.

ادام بالاسى قايدان، قالاي وزگەرىپ، قۇبىلىپ، گۇلدەنىپ، ميلانىپ، اقىل يەسى بولىپ، دۇنيە بادشاسى بولعانىن باياندايتۇن مىنا د. ن. انۋچين كىتابى.

باۋىرىم قازاق بالاسى،

وقىپ مۇنى قاراشى!

بيداي ءوسىپ وزگەرىپ ءشوپ بولىپ، ساباق تارتىپ شي بولىپ، باسىنا ءدان سالىپ قايتا بيداي بولادى. جۇمىرتقا ءوسىپ وزگەرىپ بالاپان بولىپ، بۇل ءوسىپ وزگەرىپ قۇس بولادى.

زارەدەي جاندى زاددان ينشە 9 اي ءوسىپ وزگەرىپ بالا تۋادى. بوز بالا بولىپ، ەر بالا بولىپ، شال بولادى. قوي، ەشكى، جىلقى، سيىر، تۇيە، قاسقىر، تۇلكى ءھام ءبىزدىڭ قازاق جاقسى بىلەتۇن وزگە جانۋارلاردىڭ ءبارىنىڭ ءوسىپ وزگەرگەن جولى ادام بالاسى ءوسىپ وزگەرگەن جولداي؛ ىشتەگى جاجاتۇن ۋاقىتتىڭ ۇزىن قىسقاسى مەن عانا ايىرىلادى: تۇيە 12، قوي 5 اي كوتەرەدى.

وسى وگىزدەن شابان، ولىمنەن انىق، تارتقان وقتاي ەر، بەتىنەن قايتپايتۇن وزگەرىس- قۇبىلىس تامام زاد سيپاتى، تامام زاد قالپى، مۇنان تىسقارى ءبىر ءومىر، ءبىر تۇرمىس كۇن استىندا جوق. سەكۋنت سايىن، مينۋت سايىن، ساعات سايىن، كۇن سايىن، جىل سايىن، ءجۇز مىڭ ميلليون جىل، شەكسىز ۋاقىت، قانشا سوزىلسا، سونشا زاد جىلجىپ بولىپ، كوزگە كورىنبەي وزگەرىپ، قۇبىلىپ، وتىرادى، سۋداي جىلميىپ اعىپ تۇرادى.

وسى زاد ءومىر قالپىن وزگەرىس - قۇبىلىس جولىن ءبىلى ەۆوليۋتسيا دەيدى - بۇ قازاقشا شابان قۇبىلىس بولادى.

وسى كۇنى ءبىلىم جولىنىڭ الدىندا العان شىراعى، قاراعان قاراۋىلى، سۇيەنگەن تاياعى، ءتۇزۋ مىلتىعى، جۇيرىك اتى، قىران بۇركىتى - وسى شابان قۇبىلىس - ەۆوليۋتسيا جولى: زاد قۇبىلىپ وتىرادى.

ونەتۇن، وسەتۇن، ولەتۇن زادتىڭ - قىسقاشا، تەرەڭگە كەتپەيىك وسىمدىك، ءشوپ، جانۋار ءبارى اتالاس بولادى. شابان قۇبىلىس كوپ ۋاقىتقا ايىرىپ اراسىن اشىپ جىبەرگەن.

جاندى جانۋار ەكى باستان اتالاس. ادام بالاسى جانۋاردىڭ ءبىر وتاۋى بولادى.

وسى ءبىزدىڭ قازاققا جات پىكىردى سيپاپ، سىدىرىپ، تەرەڭگە كەتپەي، بىرەر مىسالمەن سيپاتتايىن.

جىلان، كەسەرتكە قۇسپەن تۋىسقان. مۇحيتتا كيت- بالىق بالاسىن سۇتپەن اسىرايتۇن جانۋار مەن تۋىسقان.

مىنە وسى پىكىر، ات ۇستىنەن قاراعاندا، سەنىمسىز، تۇندەي قاراڭعى، تەكسەرە كەلە، بۇلىتتان ايىققان كۇندەي، اشىلادى، سوقىرعا تاياق ۇستاتقانداي انىق بولادى.

اۋەلى قۇس پەن جىلاندى الىپ اقىل تالقىسىنا سالىپ، تەكسەرىپ كورەلىك: قۇستىڭ ءجۇنى كورىنىس بويىندا قىسقارتىلسا، كەسەرتكى- جىلان قابىعى كورىنىس بويىندا ۇزارتسا، ەكەۋى قارسى قۇدا بولمايما؟ قۇستىڭ جالاڭاش اياق تەرىسى ءدال كەسەرتكى- جىلان قابىعى ەدىم دەپ تۇرعان جوق پا؟ قۇس پەن كەسەرتكى- جىلان كوزىندە ايىرما بار ما؟ قۇستا، كەسەرتكى- جىلاندا جۇمىرتقا تابادى. قۇس، كەسەرتكى- جىلان سۇيەك قۇرىلىسى- ءبىز قۇس اسپانعا ۇشادى. كەسەرتكى- جىلان مەشەل، شابان، سۇيرەتىلىپ جورعالايدى.

بۇ قالاي؟ بۇعان جاۋاپ مىناۋ: بۇرىن شابان قۇبىلىس- ەۆوليۋتسيا جولىندا كوككە ۇشىپ، اعاش قونىپ، سۋدا جۇزەتۇن كەسەرتكى، جىلان، قۇستىڭ ءبىر اياعى جىلان- كەسەرتكەدەي ءبىر اياعى قۇستا، اتاسى بولعان. وسى اتاسىنان كەسەرتكى- جىلان ءبىر جاقتا، قۇس ەكىنشى جاققا ايىرا كوشكەن.

ەندى كيتكە كەلەيىك. مۇحيتتا كيت دەگەن بالىق بار. وسى كۇنگى جاندى زادتىڭ ەڭ دەنەلىسى. كيتتىڭ ۇزىنى ون ەكى قۇلاش، جۋاندىعى كىسى بويى. قويسم، ءتىلىنىڭ ورنىنا تەمىر توسەك ورىن تەبەدى. اۋىرلىعى 6 مىڭ پۇد، 3 ءجۇز جىلقىداي. بۇدا كيىتتىڭ ەڭ ۇلكەنى ەمەس. كورىنىس قالپى تاپ بالىق: قولى تاپ بالىقتىڭ جۇزگىش قۇرالى- تاراق. وزگە شىن بالىق ۋلدىرىكتەن- جۇمىرتقاسى ءوسىپ، وزگەرىپ بالىق بولادى. كيت بالانى وزگە ەمشەكتى جانۋارشا ىشىنە كوتەرەدى، بالاسىن سۇتپەن اسىرايدى. بالىق دەمدى موينىنداعى تىلدىكتەن الادى. كيت دەمىن وكپەمەن الادى. وسى مەن بالىق كيت ءبىزدىڭ تۇيە، سيىر، جىلقى، قوي ەشكى، ارقار، قاسقىر مەن اتالاس بولادى.

مايمىل ءبىر اياعى مەن ادام جولىندا ەكىنشى اياعىمەن ەمشەكتەگى بالاسىن سۇتپەن اسىرايتۇن جانۋار جولىندا تۇر. وسى مايمىل ادام مەن جانۋاردىڭ اراسىنداعى جالعاسى.

مۇنى شابان وزگەرىس - قۇبىلىس ەۆوليۋتسيا ىزدەنىپ تەكسەرىپ اقىل تالقىسىنا سالىپ قاراسا، سوقىرعا تاياق ۇستاتقانداي انىق كورسەتەدى.

ادام تەگىن باياندايتۇن شابان وزگەرىس - قۇبىلىس جولى وسى د. ن. انۋچين كىتابىندا جازىلعان.

قىر بالاسى.

29 (II) 24 موسكۆە