گرەكياداعى ءورت: رودوس ارالىنان مىڭداعان تۋريست ەۆاكۋاتسيالانىپ، قاۋىپتىڭ «قىزىل كودى» جاريالاندى

استانا. قازاقپارات - گرەكيانى شارپىعان سۇراپىل ورمان ءورتى سالدارىنان رودوس ارالىندا دەمالىپ جاتقان 19 مىڭعا جۋىق شەتەلدىك تۋريست قاۋىپسىز جەرگە شىعارىلدى.
None
Photo:aljazeera.com

بۇگىندە ارالداعى ورمان ءورتى الەمدىك قوعامداستىقتىڭ نازارىن وزىنە اۋدارتىپ وتىر. وسىعان وراي قازاقپارات ءتىلشىسى گرەكيا تاپ بولعان توتەنشە جاعدايدىڭ ءمان-جايىن انىقتاپ كورۋگە تىرىسقان ەدى.

گرەكيانىڭ رودوس ارالىنداعى ورمان ءورتى

جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ مالىمەتتەرىنە قاراعاندا، رودوس ارالىنداعى ءورت ارالدىڭ ورتالىق بولىگىندە 18- شىلدە كۇنى ءتۇس اۋا باستالدى ءارى قازىرگى ۋاقىتقا دەيىن قىزىل جالىننىڭ الدىن الۋ مۇمكىن بولماي تۇر.

ەۋروپالىق وداقتىڭ «كوپەرنيكۋس» جەردى قاداعالاۋ باعدارلاماسىنىڭ مالىمەتتەرىنە سايكەس، 23- شىلدە كۇنى ءىرى ءورت وشاعى رودوس ارالىنىڭ ورتالىق بولىگىندە تاعى دا تىركەلگەن. ءورت وشاعى وڭتۇستىك باعىتتا تارالىپ بارادى. قازىرگى ساتتە ارالدا 266 ءورت ءسوندىرۋشى، جاياۋ وتريادتاردىڭ 16 توبى مەن 55 اۆتوموبيل جۇمىس ىستەپ جاتىر. 2 ۇشاق پەن 2 تىكۇشاق تا اۋەدەن كومەك كورسەتۋدە. ءورت ءسوندىرۋ كۇشتەرى تاعى 16 ءورت سوندىرۋشىمەن جانە 8 اۆتوموبيلمەن كۇشەيتىلمەك.

رودوس - «جەرورتا تەڭىزى مارجانى» نەمەسە «كۇن ارالى»

رودوس - گرەكياداعى كولەمى جاعىنان ءتورتىنشى ورىندى الىپ جاتقان ارال. ەگەي تەڭىزىندەگى دودەكانەس ارحيپەلاگىنا كىرەدى. گرەكيانىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىندا ورنالاسقان ارالدىڭ ۇزىندىعى 77 شاقىرىمدى، ال ەنى 37 شاقىرىمدى الىپ جاتىر. رودوستى باتىسىندا كريت تەڭىزى، ال شىعىسىندا ليۆيا تەڭىزى شايادى. ارالدا 115490 ادام (2011-جىلعى دەرەككە سايكەس) تۇرادى. رودوستى ونىڭ تابيعي كورىنىسىنە، تاريحي جانە ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەرىنە بايلانىستى «جەرورتا تەڭىزىنىڭ مارجانى» دەپ تە ءجيى ايتادى. رودوس ارالى تاريحي تۇرعىدا ەجەلگى گرەكتەردىڭ كۇن قۇدايى - گەليوستىڭ الىپ ءمۇسىنى رودوستاعى كولوسس ورنالاسقان جەر رەتىندە وتە تانىمال. قامقورشى قۇداي گەليوستىڭ ارقاسىندا ارال «كۇن» ارالى دەگەن اتاۋعا دا يە. ارالدىڭ باي تاريحى، سۇلۋ تابيعاتى مەن جىلى كليماتى ەۋروپانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن، اسىرەسە ۇلى بريتانيا، گەرمانيا جانە سكانديناۆيا ەلدەرىنەن كوپتەگەن تۋريستەر ءۇشىن تارتىمدى بولىپ وتىر.

اپاتپەن كۇرەسكە اپتاپ ىستىق پەن جويقىن جەل كەدەرگى كەلتىرۋدە

ءورت تۇتانار الدىندا بىرنەشە اپتا بويى رودوستا، سونىمەن قاتار گرەكيانىڭ باسىم بولىگىندە قۋاڭشىلىق تىركەلگەن بولاتىن. سينوپتيكتەردىڭ بولجامىنا قاراعاندا، بۇل جولعى ەلدى شارپىعان جىلۋ تولقىنى ونىڭ تاريحىنداعى ەڭ ۇزاق ىستىق بولماق ءارى 16-17 كۇنگە دەيىن سوزىلادى. بۇل 1987-جىلى ەلدە ورىن العان اپتاپ ىستىق كەزەڭنەن دە ۇزاق. سونىمەن قاتار شىلدە سوڭعى 50 جىلداعى ەڭ ىستىق اي بولماق. دەگەنمەن، ەۋروپالىق ساراپشىلاردىڭ پىكىرى «ەسترەمالدى ىستىق تولقىنى كليماتتىڭ جاھاندىق وزگەرۋىنىڭ سالدارى بولۋى مۇمكىن بە؟» دەگەن ساۋالعا كەلگەندە ەكىگە جارىلىپ تۇر.

ىستىق ءارى قۇرعاق كۇن رايى وتتىڭ ۇزاق جانۋىنا ءارى قارقىندى ورشۋىنە سەپ بولىپ وتىر. وسىمدىكتىڭ ءون-بويىنداعى ىلعالدىق سارقىلۋى دا ورماندى «قۇرعاق وتىنعا» اينالدىرىپ جىبەرگەن. ءورتتىڭ جىلدام تارالۋىنا قىزىل جالىندى جىلجىپ كەلە جاتقان وت قابىرعاعا اينالدىرعان جەل دە سەپ بولۋدا.

گرەك باسىلىمدارىنىڭ جازۋىنا قاراعاندا، جويقىن جەل سالدارىنان ءورت اۋماعى جىلدام ۇلعايىپ، ءتىپتى كەيبىر جەرلەردە قىزىل جالىن ورتكە قارسى جولاقتان دا اسىپ ءتۇسىپ، تەز تارالىپ بارادى.

ءورت 43 مىڭ گەكتار ورماندى جالمادى

گرەكيانىڭ 24- شىلدە كۇنى تاراتقان رەسمي دەرەكتەرىنە سايكەس، قازىردىڭ وزىندە ءورت شامامەن 43 مىڭ گەكتار ورماندى جالمادى. دەگەنمەن، گرەك قۇتقارۋشىلارى قىزىل جالىن جالماعان اۋماق 150 مىڭ اكرعا (1 اكر 4046 شارشى مەترگە تەڭ) دەيىن ۇلعايۋى مۇمكىن ەكەندىگىن العا تارتادى. ال بۇل بۇكىل ارال جەرىنىڭ 10 پايىزىن قۇرايدى.

ءوڭىر تۇرعىندارى رودوس قالاسىنىڭ نىشانى سالاتىن جەرگىلىكتى بۇعى - پلاتونيدىڭ تاعدىرىنا قاتتى الاڭداۋشىلىق تانىتۋدا. جەرگىلىكتى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس، ورتكە دەيىن ارالدا 6,2 مىڭ بۇعى بولعان. وكىنىشكە قاراي، ءورت سالدارىنان 10 بۇعىنىڭ ولەكسەسى تابىلدى. جانۋارلاردىڭ باسىم بولىگى قىزىل جالىن مەن تۇتىننەن قاشىپ، ارالدىڭ سولتۇستىك جاعىنا اۋىپ كەتكەن. قۇتقارۋشىلاردىڭ باعالاۋىنا قاراعاندا، پلاتونيلار ءورت سونگەننەن كەيىن عانا ۇيرەنشىكتى جەرگە ورالادى. ال قۇتقارۋشىلار مەن ۆولونتەرلەر ولاردى قورەكتەندىرۋ ءۇشىن قام جاساۋى ءتيىس.

گرەكيا تاريحىنداعى شەتەلدىك ازاماتتاردى ەۆاكۋاتسيالاۋ بويىنشا ەڭ ءىرى وپەراتسيا

قازىرگى ساتتە ەۋروپادا تۋريستىك ماۋسىم قىزىپ تۇر. رودوس ارالى - ەڭ تارتىمدى باعىتتاردىڭ ءبىرى. سوندىقتان ارالعا كوپتەگەن شەتەلدىك ساياحاتشىلار كەلگەن. ولاردىڭ باسىم بولىگى – ۇلى بريتانيا مەن ەۋروپالىق وداق ازاماتتارى.

COVID-19 پاندەمياسى كەزىندە كۇرت تومەندەپ كەتكەن حالىقارالىق اۋە رەيستەرىنىڭ سانى 2022-جىلى گرەكيانىڭ رودوس ارالى باعىتىندا قايتا قالىپقا كەلگەن بولاتىن. كوروناۆيرۋس تاراعان العاشى جىلى ارالعا كەلەتىن ۇشاقتار سانى جىلىنا 586 مىڭ رەيسكە دەيىن قۇلدىرادى. دەگەنمەن، 2021-جىلى ارالعا قاتىنايتىن ۇشاقتار سانى 1,4 ميلليونعا جەتسە، ال 2022-جىلى 2,5 ميلليوننان دا كوپ بولىپ، پاندەمياعا دەيىنگى دەڭگەيدەن اسىپ ءتۇستى. تەك 2022-جىلدىڭ وزىندە عانا رودوسقا شامامەن 12 ميلليون تۋريست كەلدى. ساياحاتتاۋ ماۋسىمىنىڭ شىرقاۋ شەگىنە جەتكەنىنە، تابيعي قاۋىپ قاتەرىنىڭ كۇردەلىلىگىنە قاراماستان گرەكيا بيلىگى تۋريستەردى قاۋىپسىز جەرگە كوشىرۋ جۇمىستارىن ءساتتى جۇزەگە اسىرۋدا. ۇلى بريتانيا مەن ەۋروپا ەلدەرىنىڭ ۇكىمەتتەرى، سونىمەن قاتار جەرگىلىكتى تۋريستىك وپەراتورلار تۋريستەردى ارالدان شىعارۋ ءۇشىن قوسىمشا ۇشاقتار جىبەرىپ جاتىر.

جەرگىلىكتى تەلەارنانىڭ حابارلاۋىنشا، ادامداردى ەۆاكۋاتسيالاۋعا مەملەكەتتىك اپپارات جۇمىلدىرىلعان. گرەكيانىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ارقىلى شامامەن 19 مىڭ ادامدى تۇرىپ جاتقان جەرىنەن قاۋىپسىز جەرگە كوشىرۋ جۇزەگە اسىرىلعان. ولاردىڭ كوپشىلىگى - شەتەل ازاماتتارى. بۇل گرەكيا تاريحىنداعى شەتەلدىك ازاماتتاردى ەۆاكۋاتسيالاۋ بويىنشا ەڭ ءىرى وپەراتسيا سانالادى.

گرەكيا سىرتقى ىستەر ءمينيسترى يورگوس گەراپەتريتيستىڭ نۇسقاۋىمەن 22- شىلدە كۇنى ۆەدومستۆودا بايلانىستىڭ ءۇش جەلىسىمەن تاۋلىك بويى جۇمىس ىستەيتىن داعدارىستى باسقارۋ توبى جاساقتالدى. اتالعان قىزمەت وپەراتورلارى شەتەلدىك ازاماتتاردان 2,5 مىڭنان استام قوڭىراۋ قابىلداپ، ولارعا ءوز كومەكتەرىن ۇسىندى. تۋريستەردىڭ وتىنىشتەرى نەگىزىنەن ەلشىلىكتەرمەن بايلانىسۋعا، تۇرىپ جاتقان جەرلەرىنەن كوشۋگە جانە رودوستان قالاي شىعىپ كەتۋگە بولاتىنىنا قاتىستى بولدى. سونداي-اق مينيسترلىك شەنەۋنىكتەرى جوعالعان ۇشاق بيلەتتەرىن اۋىستىرۋعا قاتىستى ساۋالدارعا جاۋاپ بەرىپ، رودوستاعى جاعدايعا وراي جاڭارتىلعان اقپاراتتى ۇسىنۋدا.

ەل بيلىگى رودوس اۋەجايىندا قالىپ قويعان ازاماتتارعا دا ەرەكشە نازار اۋدارىپ وتىر. ارناۋلى كەڭسە جۇمىس ىستەيدى. گرەكيا سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى مەن شەتەلدىك ەلشىلىكتەردىڭ ىنتىماقتاستىعى ارقاسىندا ۇشاققا بيلەتى جوق تۋريستەردىڭ دە ارالدان كەتۋى جەڭىلدەتىلگەن.

ارناۋلى اۋماق قۇرىلعان. وندا كىشكەنتاي بالالارى بار وتباسىلار مەن مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار ورنالاستىرىلادى. الداعى ۋاقىتتا ءدال وسىنداي تاعى ءبىر ورىن جاساقتالماق. مۇنان بولەك اۋەجايدا تەگىن تاماق پەن بوتەلكەدەگى سۋ دا بەرىلەدى.

ماتەريال جاريالانار ساتتە گرەكيا بيلىگى ورتپەن كۇرەستىڭ جالعاسىپ جاتقانىن حابارلادى. وكىنىشكە قاراي، تاياۋ كۇندەرى جالعاساتىن اپتاپ ىستىق قۇتقارۋشىلار مەن ءورت ءسوندىرۋ قىزمەتىنىڭ جۇمىسىن كۇردەلەندىرە تۇسپەك.

گرەكيا تەلەارناسىنىڭ مالىمدەۋىنشە، رودوس ارالىنان بولەك كورفۋ ارالىندا دا ورتكە قاتىستى جاعداي كۇردەلى. بۇل ارالدا دا جەرگىلىكتى تۇرعىندار ەۆاكۋاتسيالانىپ جاتىر. گرەك بيلىگى كريت ارالىندا دا قاۋىپتىڭ «قىزىل كودىن» جاريا ەتكەن.

جەرگىلىكتى كوممەنتاتورلار وكىنىشكە قاراي ورمان ءورتى گرەكيادا جۇيەلى قۇبىلىسقا اينالعانىن ايتۋدا. سوندىقتان دا بيلىك الداعى ۋاقىتتا رودوس سىندى ءورت ءقاۋپى جوعارى ايماقتاردا الدىن الۋ جانە قاۋىپسىزدىك ءىس-شارالارىن قابىلداۋى قاجەت. ويتكەنى، وتكەن جىلدىڭ شىلدە ايىندا عانا گرەكيا اۋماعىندا 53 ءورت تىركەلگەن.


سوڭعى جاڭالىقتار