موڭعولياداعى كىشى قۇرىلتاي ءھام بايان-ولگەيدەگى باياندى ءىس-شارالار
ايتۋلى شارا 4-10-شىلدە ارالىعىندا موڭعوليانىڭ ۇلانباتىر، حوبدا، بايان-ولگەي ايماقتارىندا وتۋدە. «وتانداستار قورىنىڭ» پرەزيدەنتى ابزال ساپاربەك ۇلى باستاعان قازاقستاندىق دەلەگاتتار قۇرامىندا قازاقستان پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى، ديپلوماتيا ارداگەرلەرى، زيالى قاۋىم وكىلدەرى، قوعام قايراتكەرلەرى بار.
ۇلان- باتىرداعى جىلى جۇزدەسۋ
موڭعوليا قازاقتارىنىڭ كىشى قۇرىلتايى ۇلانباتىردان باستالدى. بيىلعى 4-شىلدەدە «وتانداستار قورى» پرەزيدەنتى باستاعان قازاقستاندىق دەلەگاتسيا موڭعوليانىڭ ەلورداسى ۇلانباتىردىڭ نالايح اۋدانىنىڭ اكىمى چ. رادناابازار جانە ءماسليحات دەپۋتاتتارىمەن كەزدەستى. ايتا كەتەرلىگى، بۇل اۋداندا 5 مىڭنان استام قازاق تۇرادى ەكەن.
كەزدەسۋگە «وتانداستار قورى» ك ە ا ق پرەزيدەنتى ابزال ساپاربەك ۇلى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ موڭعولياداعى ەلشىسى عابيت بەيبىت ۇلى قويشىبايەۆ باستاعان دەلەگاتسيا مۇشەلەرى، ق ر ءماجىلىس دەپۋتاتتارى ءۇنزيلا شاپاق، نۇرگۇل تاۋ، جارقىنبەك امانتاي، ديپلوماتيا ارداگەرى سايلاۋ باتىرشا ۇلى، جازۋشى كادىربەك قۇنىپيا، «پرەزيدەنت جانە حالىق» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى مارات توقاشبايەۆ، جازۋشى اۋىت مۇقيبەك، تۇركيانىڭ ميمار سينان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى ابدۋلۋاحاپ قارا، نالايح اۋدانىندا قىزمەت ەتەتىن «ەر بىرلىگى» ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىم باسشىلارى مەن وكىلدەرى قاتىستى.
كەزدەسۋ بارىسىندا قور باسشىسى ابزال ساپاربەك ۇلى موڭعولياداعى جانە قازاقستانعا كوشىپ كەلگەن قانداستارىمىز موڭعوليا مەملەكەتىنىڭ قامقورلىعىن ەرەكشە ىقىلاس-ريزاشىلىقپەن ەسكە الاتىنىن جانە بۇل شىن جۇرەكتەن شىققان ءسوز دەپ اتاپ ءوتتى. ءسوزىن جالعاستىرا كەلە، قوعام باسشىسى موڭعوليا قازاقتارىنىڭ كىشى قۇرىلتايى اياسىندا جوسپارلانعان ءىس-شارالار تۋرالى ايتىپ ءوتتى.
ءوز كەزەگىندە، ق ر ءماجىلىسى دەپۋتاتتارى ءۇنزيلا شاپاق، نۇرگۇل تاۋ جانە جارقىنبەك امانتاي موڭعوليا ەلىنىڭ تۋمالارى رەتىندە موڭعولياعا كەلگەندەرىنە قۋانىشتى ەكەنىن جانە پارلامەنتارالىق بايلانىستارعا ءوز ۇلەستەرىن قوسۋعا دايىن ەكەندەرىنە سەنىم ءبىلدىردى.
ديپلوماتيا ارداگەرى سايلاۋ باتىرشا ۇلى 1992 ج ج. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىنداعى قارىم-قاتىناستار تۋرالى سىر شەرتتى.
نالايحتاعى قانداستار قاۋىشۋى
سول كۇنى اتالعان دەلەگاتسيا موڭعوليا قازاقتارىنىڭ كىشى قۇرىلتايى اياسىندا ۇلان- باتىردىڭ قازاقتار شوعىرلانا ورنالاسقان نالايح اۋدانىنا ارنايى ات باسىن تىرەپ، سونداعى قانداستارمەن كەزدەستى. باسقوسۋ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ موڭعولياداعى ەلشىلىگى مەن موڭعولياداعى «ەر بىرلىگى» ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىم وكىلدەرىنىڭ قولداۋىمەن ۇيىمداستىرىلدى.
كەزدەسۋ بارىسىندا ابزال ساپاربەك ۇلى قوعامنىڭ ماقسات، مىندەتتەرى، شەتەلدەگى قازاقتارمەن جۇمىس جۇرگىزۋ بارىسى تۋرالى كەڭىنەن اقپارات بەردى. سونىمەن قاتار، قور باسشىسى شەتەلدەن ەلگە كوشىپ كەلۋدى جوسپارلاعان قانداستارىمىز ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان كورسەتىلەتىن قولداۋلار تۋرالى دا باياندادى. بۇعان قوسا، بيىلدان باستاپ ىسكە اسىرىلۋى جوسپارلانعان، شەتەلدەگى ەتنيكالىق قازاقتارعا ارنالعان «اتا جولى» كارتاسى تۋرالى اقپارات بەردى. «اتا جولى» كارتاسى شەتەلدەگى قانداستارىمىزدىڭ 10 جىل بويى ۆيزاسىز ەلگە كەلۋىنە، كاسىپپەن اينالىسۋىنا ت. ب. مۇمكىندىك بەرەدى.
ا. ساپاربەك ۇلى «ءبىز قازاق پەن موڭعول حالىقتارى - ەجەلدەن بەرى كەلە جاتقان ۇلى دالا وركەنيەتىنىڭ مۇراگەرلەرىمىز. ەكى ەلدىڭ ءبىر- ءبىرىن ماقتان تۇتاتىن ورتاق قۇندىلىقتارمىز بار: تاريحىمىز، ءتىلىمىز، سالت- ءداستۇرىمىز قازاق، موڭعول حالىقتارىنىڭ ءبىر- بىرىنە ەتەنە جاقىن ەكەنىن كورسەتەدى» دەدى. ءسوزىن قورىتىندىلاي كەلە، قازاقستاننىڭ موڭعول ەلىمەن بايلانىستارعا ەرەكشە نازار اۋداراتىندىعىن ايرىقشا اتاپ ءوتىپ، قازاق قانداستارىمىزعا قامقور بولىپ وتىرعان موڭعول ۇكىمەتىنە ىقىلاسى مەن ريزاشىلىعىن جەتكىزدى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ موڭعولياداعى ەلشىسى عابيت قويشىبايەۆ ءوز ءسوزىن موڭعوليا قازاقتارىنىڭ كىشى قۇرىلتايىنىڭ اشىلۋىنا وراي قۇتتىقتاۋ سوزىمەن باستادى. ەلشىلىكتىڭ قانداستارعا ەلىمىزدە كورسەتىپ جاتقان قولداۋلارعا دانەكەر رەتىندە قىزمەت ەتەتىندىگىنە توقتالدى.
ءسوزىن قورىتىندىلاي كەلە، ەلشى عابيت بەيبىت ۇلى قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم- جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ اتىنان نالايحتاعى «ەل بىرلىگى» ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمىنىڭ مۇشەسى جەڭىسبەك قابيدوللا ۇلىنا موڭعوليادا قازاق ءتىلى مەن مادەنيەتىن ساقتاۋعا، ۇلتتىق سالت- ءداستۇرىن كەڭىنەن ناسيحاتتاۋعا قوسقان ۇلەسى، سونداي- اق قازاق- موڭعول قارىم- قاتىناستارىنىڭ ودان ءارى نىعايۋىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن العىس حاتپەن جانە توسبەلگىمەن ماراپاتتادى.
قازاقستان پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى ۋنزيلا شاپاق قىزى ءوز سوزىندە وسى اۋىلدىڭ تۋماسى ەكەنىن ايتىپ، جاستىق شاعى وتكەن كەزدى تەبىرەنە ەسكە الدى. نالايح شاعىن قالا بولعانىنا قاراماستان، حالىق سانىنىڭ %3 ىن قازاق حالقى قۇرايتىندىعى تۋرالى اقپاراتپەن ءبولىسىپ، شەتەلدەن ورالىپ قازاقستانعا قونىستانعان ازاماتتاردىڭ جوعارى ءبىلىم الىپ، ادال ەڭبەك ەتىپ جاتسا، مەملەكەت تاراپىنان ەلەنىپ، ۇلكەن بيىكتەرگە جەتە الاتىنىنا توقتالدى.
وتانداستار قورىنىڭ پرەزيدەنتى ا. ساپاربەك ۇلى باستاعان دەلەگاتسيا مۇشەلەرى قازاقتارمەن وتكەن كەزدەسۋدەن كەيىن نالايحتاعى «ەل بىرلىگى» ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمىنىڭ ورتالىعىنا باردى. ورتالىقتا قوعام تاراپىنان ۇيىمداستىرىلىپ جاتقان قازاق ءتىلى، دومبىرا، قازاقشا سويلەۋ كۋرستارى تۋرالى ءسوز قوزعالدى.
بيىل وسى ورتالىقتا «وتانداستار قورى»-نىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن ءوتىپ جاتقان دومبىرا كۋرستارىندا 45 بالا دومبىرا ۇيرەنگەن. ورتالىق قىزمەتكەرلەرىمەن سۇقبات بارىسىندا جەرگىلىكتى قازاقتار اتىنان ءسوز العان اۋىل اقساقالدارى مەن جاس بۋىن وكىلدەرى بالالار مەن جاستار اراسىندا قازاق تىلىندە سويلەۋدىڭ قيىنشىلىقتارىنا توقتالدى. اتاپ ايتقاندا، اۋىلدا قازاق بالاباقشاسىنىڭ جوقتىعى، بۇلدىرشىندەرگە ارنالعان ءتۇرلى كىتاپشالاردىڭ بولماۋى، قازاق ءتىلى ماماندارىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى تۋرالى ماسەلەلەرگە كوڭىل ءبولىپ، قازاقستان، ەلشىلىك جانە «وتانداستار قورىنىڭ» قولداۋلارىنا ۇلكەن ءۇمىت ارتاتىنىن ءبىلدىردى.
ءوز كەزەگىندە، رەسمي دەلەگاتسيا مۇشەسى، تۇركيانىڭ ميمار سينان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى ابدۋلۆاحاپ قارا الداعى ۋاقىتتا شەتەلدىك تاجىريبەنى زەرتتەپ، قانداستار اراسىندا ءار سالادا مامان الماسۋ، ەكى جاقتى زەرتتەۋلەر جاساۋ سياقتى ماسەلەنى قاراستىرۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى ۇسىنىس ءبىلدىردى.
ال قوعام قايراتكەرى، اقىن اۋىت مۇقيبەك كەلەشەك ۇرپاققا انا تىلىندە ءبىلىم الۋعا مۇمكىندىك تۋدىرۋدىڭ ءبىر جولى رەتىندە قازاق مەكتەپتەرىنىڭ فيليالدارىن موڭعوليادا اشۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتتى.
جيىن بارىسىندا قاتىسۋشىلار، ءبىلىم، ادەبيەت، ونەر سالالارىندا ەكىجاقتى ءتيىمدى الەۋمەتتىك جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋدى تىلگە تيەك ەتتى.
باسقوسۋدى قورىتىندىلاي كەلە، قوعام پرەزيدەنتى ابزال ساپاربەك ۇلى نالايحتا قازاق سالت-داستۇرىمەن ادەت- عۇرپىن ناسيحاتتاۋشى، قازاقي ناقىشتاعى قولونەر شەبەرى سايلاۋ تۇلكىباي قىزىن «وتانداستار قورى»-نىڭ «العىس مەدالى»-مەن ماراپاتتادى.
قازاق- موڭعول ىنىماقتاستىعىنىڭ دامۋىنداعى قازاق قانداستارىمىزدىڭ ءرولى
موڭعولياعا جۇمىس ساپارى 5-شىلدەدە ۇلان- باتىردا «قازاقستان مەن موڭعوليا قارىم- قاتىناستارىنىڭ دامۋ بولاشاعى» اتتى دوڭگەلەك ۇستەلمەن جالعاستى. جيىن موڭعوليا قازاقتارىنىڭ كىشى قۇرىلتايى جانە قازاقستان مەن موڭعوليا اراسىنداعى ديپلوماتيالىق قارىم- قاتىناستاردىڭ 30 جىلدىعىنا وراي ۇيىمداستىرىلدى.
اتالعان شاراعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ موڭعولياداعى ەلشىسى ع. قويشىبايەۆ، «وتانداستار قورى» ك ە ا ق پرەزيدەنتى ا. ساپاربەك ۇلى، ەكى ەلدىڭ ءماجىلىس دەپۋتاتتارى مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى، ارداگەر ديپلوماتتار، ساياساتكەرلەر مەن قوعام قايراتكەرلەرى جانە قازاق دياسپوراسىنىڭ وكىلدەرى قاتىستى. دوڭگەلەك ۇستەلدىڭ قۇرمەتتى قوناعى رەتىندە موڭعوليانىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى پ. وچيربات قاتىستى.
دوڭگەلەك ۇستەلدە قازاقستان مەن موڭعوليانىڭ ديپلوماتيالىق، مادەني، ساياسي- الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق قارىم- قاتىناستارى اڭگىمە ارقاۋى بولدى.
جيىندى قازاقستاننىڭ موڭعولياداعى ەلشىسى عابيت قويشىبايەۆ كىرىسپە ءسوز سويلەپ اشىپ، ەكى ەل اراسىنداعى ديپلوماتيالىق قاتىناستاردىڭ ماڭىزى تۋرالى باياندادى.
سودان كەيىن وتانداستار قورى جەتەكشىسى ابزال ساپاربەك ۇلى ءسوز الىپ، قازاقستان مەن موڭعوليا اراسىنداعى قارىم- قاتىناستىڭ تاريحى تەرەڭدە جاتقانىن، باۋىرلاس حالىقتاردىڭ ەجەلدەن ەتەنە ارالاسىپ، سان عاسىردان بەرى ءبىر- بىرىمەن تىعىز قارىم- قاتىناس جاساپ كەلە جاتقانقاندىعىنا توقتالدى.
دوڭگەلەك ۇستەل بارىسىندا قازاقستان مەن موڭعوليا تاراپىنان قاتىسقان ساراپشىلار مەن قوعام قايراتكەرلەرى، عالىمدار مەن ساياساتتانۋشىلار ەكى ەل اراسىنداعى قاتىناستاردىڭ ودان ءارى دامۋ جولدارىن تالقىلادى.
موڭعوليانىڭ قازاقستانداعى تۇڭعىش ەلشىسى بولعان ب. بيامباجاۆ قازاق- موڭعول قاتىناستارى مەملەكەتارالىق ءوزارا ءىس- قيمىلدىڭ ساپالى جاڭا دەڭگەيىنە شىعاتىندىعىنا سەنىم ءبىلدىرىپ، قازاقستاندا قىزمەت ەتكەن جىلدارىن جىلى سەزىممەن ەسكە الدى.
سونداي- اق، ەنەرگەتيكا اگەنتتىگىنىڭ بۇرىنعى ءتوراعاسى ا. تىلەيحان بايان-ولگەيدىڭ دامۋ ستراتەگياسى تۋرالى باياندادى. بۇل رەتتە ءبىلىم سالاسى، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ايماقتاعى جۇمىسسىزدىق، سونىمەن قاتار باسشىلاردى دايىنداۋ جۇيەسى، جاستار ساياساتى تۋرالى كەڭىنەن تاراتا ايتتى.
قازاقستاننان كەلگەن دەپۋتاتتار ءوز كەزەگىندە ەكى ەل پارلامەنت دوستىق توبىنىڭ كۇن تارتىبىندەگى ماسەلەردى شەشۋگە كۇش جۇمساۋ كەرەكتىگىن اتاپ ءوتتى. وسى رەتتە، بايان- ولگەي ايماعىمەن تىكەلەي رەيس اشۋ جانە قازاقستانعا جاقىن ايماقتاردا قازاقستاننىڭ كونسۋلدىعىن اشۋ پىسىقتالىپ جاتقانىن تىلگە تيەك ەتتى. سونداي-اق، حالىق قالاۋلىلارى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى ۇسىنعان «كۇشتى پرەزيدەنت، ىقپالدى پارلامەنت، ەسەپ بەرەتىن ۇكىمەت» قاعيداسى شەڭبەرىندەگى رەفورمالارعا توقتالدى. «ەلدە جاسالىپ جاتقان رەفورمالار ناتيجەسىندە بيىل پارلامەنتكە 6 ساياسي پارتيا كىردى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ق ر پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى ۋنزيلا شاپاق.
سونىمەن قاتار، دوڭگەلەك ۇستەل بارىسىندا قازاقستان ديپلوماتياسىنىڭ ارداگەرى سايلاۋ باتىرشا ۇلى، تاريح عىلىمدارىنىڭ پروفەسسورى ابدۋلۆاحاپ قارا، موڭعوليا- قازاقستان پارلامەنتارالىق دوستىق توبىنىڭ تەڭ ءتوراعاسى ق. بەدەلحان، «پرەزيدەنت جانە حالىق» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى م. توقاشباي، موڭعوليا مەملەكەتتىك ۇلى حۋرالىنىڭ مۇشەسى گ. امارتۋۆشين ت. ب. تۇلعالار دا ءسوز سويلەپ، ءوز ۇسىنىس- پىكىرلەرىن ورتاعا سالدى.
«وتانداستار قورىنىڭ» «ۇلى دالا» جوباسى اياسىندا جارىق كورگەن العاشقى كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەرى
قۇرىلتاي اياسىنداعى جۇمىس ساپارى ارى قاراي موڭعول ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندەجالعاستى. سول كۇنىوسى ءبىلىم ورداسىندا موڭعوليانىڭ حالىق جازۋشىسى، تاريحشى، دراماتۋرگ، قوعام قايراتكەرى سۇلتان تاۋكەيدىڭ «وتانداستار قورى» ۇيىمداستىرۋىمەن، قازاقستان جازۋشىلار وداعى جانە Sun كومپانياسىنىڭ قولداۋىمەن «ۇلى دالا» ايدارىمەن شىققان «سەڭگىر تاۋلار» اتتى رومانىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى. ءسوز العان قور باسشىسى ا. ساپاربەك ۇلى «ۇلى دالا» ايدارى جوباسى تۋرالى كەڭىنەن باياندادى. ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل جوبا شەتەلدەگى قانداستاردىڭ شىعارماشىلىعىن قازاقستان وقىرماندارىنا تانىستىرۋدى كوزدەيدى.
كىتاپ اۆتورى سۇلتان تاۋكەي بۇل كىتاپتى قازاقتاردىڭ موڭعولياداعى تۇرمىس- تىرشىلىگى مەن تاريحىن موڭعول وقىرماندارى ءتۇسىنۋ ءۇشىن موڭعول تىلىندە جازعانىن ايتتى.
ءسوز سوڭىندا اۆتور وتانداستار قورىنا ءوز العىسىن ءبىلدىرىپ، قور جۇمىسىنا ساتتىلىك تىلەدى.
تۇساۋكەسەر بارىسىندا ابزال ساپاربەك ۇلى سۇلتان تاۋكەيگە قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى كۋالىگىن تاپسىردى.
موڭعوليا پارلامەنتىنىڭ ءتوراعاسى ترانس- التاي ديالوگ پلاتفورماسىن قۇرۋدى ۇسىندى
سول كۇنى موڭعوليا قازاقتارىنىڭ كىشى قۇرىلتايى اياسىندا «وتانداستار قورى» باستاعان قازاقستان دەلەگاتسياسى ۇلان- باتىردا مەملەكەتتىك ۇلى حۋرالىنىڭ (پارلامەنت) ءتوراعاسى گ. زاندانشاتارمەن كەزدەستى.
كەزدەسۋدە قازاق- موڭعول قاتىناستارى، ونىڭ ىشىندە مادەني- گۋمانيتارلىق ماسەلەلەر توڭىرەگىندە پىكىر الماسىلدى.
مەملەكەتتىك ۇلى حۋرالدىڭ ءتوراعاسى گ. زاندانشاتار قازاقستان جانە قازاق حالقىنا دەگەن شىنايى ىزگى تىلەگىن ايتىپ، ەكى جاقتى بايلانىستاردى دامىتۋ بويىنشا ءوز ويىمەن ءبولىستى. سونىمەن قاتار ءتوراعا قازاق موڭعول حالىقتارى ۇلى كوشپەندىلەردىڭ مۇراگەرلەرى رەتىندە ورتاق باي رۋحاني قۇندىلىقتارعا يە ەكەندىگى توڭىرەگىندە وي قوزعادى.
قور پرەزيدەنتى ابزال ساپاربەك ۇلى ءتوراعاعا قابىلداۋى ءۇشىن العىسىن ءبىلدىرىپ، قوعامنىڭ قىزمەتى، كىشى قۇرىلتاي اياسىندا وتەتىن ءىس- شارالار تۋرالى اقپارات بەردى. سونىمەن قاتار، ا. ساپاربەك ۇلى موڭعول حالقىنا جانە ۇكىمەتىنە موڭعوليادا تۇرىپ جاتقان قانداستارىمىزعا دەگەن قامقورلىق پەن قولداۋى ءۇشىن ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى.
كەزدەسۋ بارىسىندا ەكى ەل پارلامەنت دەپۋتاتتارى دا ءوز ويلارىمەن ءبولىسىپ، پارلامەنتارالىق بايلانىس باۋىرلاس ەلدەرىمىزدىڭ جان- جاقتى ىنتىماقتاستىعىن نىعايتۋدا ماڭىزدى ورىن الاتىنىن ايتتى.
كەزدەسۋدە پارلامەنت ءتوراعاسى ترانس-التاي ديالوگ پلاتفورماسى اياسىندا تاريح، ارحەلوگيا، ادەبيەت پەن عىلىم سالاسىندا ىنتىماقتاستىقتىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالدى. وسى رەتتە، ءتوراعا دەلەگاتسيا قۇرامىنداعى قازاق جازۋشىلارىن موڭعوليادا ءداستۇرلى تۇردە وتەتىن ادەبيەتشىلەر فورۋمىنا شاقىردى.
بايان- ولگيدەگى باياندى شارالار
بۇدان ءارى موڭعوليادا ءوتىپ جاتقان كىشى قۇرىلتاي قازاقتار شوعىرلانا قونىستانعان بايان- ولگي ايماعىندا جالعاستى.
بۇگىن بايان- ولگي ايماعىندا تۇعرىل- حان بەيرەسمي ۇيىمىنىڭ باستاماسىمەن بيزنەس فورۋم ءوتتى. وسىنداي فورۋم وسىمەن 4 رەت ۇيىمداستىرىلۋدا. بۇدان بۇرىن استانا قالاسىندا باستاۋ الىپ، كولسايدا، كاتون قاراعايدا وتكەن بولاتىن.
شارانىڭ بايان- ولگيدە جالعاسۋىنىڭ باستى سەبەبى - فورۋم قاتىسۋشىلىرىنىڭ دەنى موڭعوليادان قازاقستانعا كەلىپ ءوز كاسىبىن اشقان ازاماتتار. اتاپ ايتساق، اتالعان ىسكەرلىك جيىنعا قازاقستاننان 60 تان اسا كاسىپكەر، بايان- ولگەي ايماعىنان ەڭ اتاقتى 50 كاسىپكەر، سونىمەن قاتار ەۋروپادان دا قانداس كاسىپكەرلەرىمىز ارنايى كەلىپ قاتىستى.
سونىمەن قاتار، كىشى قۇرىلتاي اياسىنداعى شاراعا قازاقستاننان كەلگەن دەلەگاتسيا مۇشەلەرى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى سەناتىنىڭ دەپۋتاتى عالياسقار سارىبايەۆ پەن ءماجىلىس دەپۋتاتى بولات كەرىمبەك تە قاتىسىپ، مەملەكەتتەر اراسىنداعى زاڭدىق تۇرعىداعى كەيبىر كەدەرگىلەردىڭ رەتتەلۋ قاجەتتىلىگىن ايتتى.
«بيزنەس فورۋمنىڭ نەگىزگى ماقساتى - ەكى ەل اراسىنداعى ەكونوميكالىق بايلانىستى نىعايتىپ، ساۋدا- ساتتىقتى، يمپورت ەكسپورت دامىتۋ»، - دەيدى فورۋم ءتوراعاسى، كاسىپكەر مۇرات داكەي ۇلى.
وسىمەن 4 رەت ءوتىپ جاتقان فورۋمنىڭ اياسىندا «ارقادان التايعا» اتتى كاسىپكەرلەر بىرلەستىگى دە قۇرىلعان.
ەڭبەكتىڭ ەلەنۋى - العىس پەن ماراپات
وسى ورايدا، قازاق- موڭعول قارىم- قاتىناستارىنىڭ دامۋىنا، حالىقتار دوستىعىن نىعايتۋعا جانە ۇلتتىق رۋحانياتقا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن ءبىرقاتار قازاق- موڭعول قايراتكەلەرى ماراپاتتالدى.
اتاپ ايتقاندا، موڭعوليانىڭ ۇلى مەملەكەتتىك حۋرالىنىڭ دەپۋتاتى، موڭعول- قازاق پارلامەنتتىك دوستىق توبىنىڭ تەڭ ءتوراعاسى - بادەلحان قابدىىسلام ۇلى «دوستىق» وردەنىنە، موڭعوليا ۇلى مەملەكەتتىك حۋرالىنىڭ بۇرىنعى دەپۋتاتى، ساياساتكەر، ۇلت جاناشىرى - تىلەيحان المالىك ۇلى جانە موڭعوليانىڭ ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ ۆيتسە- ءمينيسترى، عالىم، PhD دوكتورى - زۋلفيكار سارقىت ۇلى«شاپاعات» مەدالىنە يە بولدى.
ال، موڭعوليا ۇلى مەملەكەتتىك حۋرالىنىڭ مۇشەسى، «بايان- ولگيدىڭ ۇلان- باتىر قالاسىنداعى جەرلەستەر القاسى» ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمىنىڭ ءتوراعاسى- اۋباكىر تىلەۋحان ۇلى؛ موڭعوليا ۇلى مەملەكەتتىك حۋرالىنىڭ دەپۋتاتى- بەيسەن بۇلان ۇلى؛ موڭعوليانىڭ حالىق دارىگەرى، قازاق ءتىلىنىڭ جاناشىرى- اساي ءرامىش ۇلى؛ مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، اتاقتى نەيروحيرۋرگ، موڭعوليانىڭ حالىق دارىگەرى - نوتا ءانۋار ۇلى؛ «ارۋلار» ايەلدەر وداعىنىڭ ءتورايىمى - ايناگۇل ساراي قىزى؛ اقىن، اۋدارماشى، موڭعولياداعى قازاق جاستارىن قولداۋشى - بايىت قابان ۇلى؛ «الاش موڭعوليا» بەيرەسمي ۇيىمىنىڭ ءتوراعاسى، ۇلان- باتىر قالاسىندا دومبىرا ۇيىرمەسىن ۇيىمداستىرۋشى - ورازبەك سەيتاحمەت ۇلى؛ موڭعولياداعى مۇسىلمان قوعامىنىڭ ءتوراعاسى، موڭعوليا پرەزيدەنتىنىڭ جانىنداعى ءدىني كەڭەس مۇشەسى جانە موڭعولياداعى قازاق جاستارىن قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىنا تۇسۋىنە تۇراقتى قولعابىس كورسەتۋشى - باتىربەك حادىس ۇلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ ءتوس بەلگىسىمەن جانە العىس حاتىمەن ماراپاتتالدى.
«وتانداستار قورىنىڭ» العىس حاتى جانە «العىس» ەستەلىك مەدالى كەلەسى ازاماتتارعا تابىس ەتىلدى.
1. ە. بيامباجاۆ - موڭعوليانىڭ قازاقستانداعى تۇڭعىش ەلشىسى؛
2. ۇلىقپان قامان ۇلى - موڭعوليانىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ۇستازى؛
3. الدانىش رامازان قىزى - موڭعوليانىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن سپورتشىسى، 1964 -جىلى توكيو وليمپياداسىنا قاتىسقان تۇڭعىش قازاق قىزى؛
4. قاۋىمداس ءاشىم ۇلى - تاۋ-كەن ينجەنەرى؛
5. ەرجان قابىشاي ۇلى - دەموكراتيا پارتيا ساياسي بيۋروسىنىڭ مۇشەسى، ەكس- ۆيتسە-مينيستر؛
6. كوگەرشىن حۋانگان قىزى - «GoGo» اقپاراتتىق اگەنتتىگىنىڭ جۋرناليستى؛
7. ەرلان اميد ۇلى - حيرۋرگ، حوۆد ايماعىندا وتكىزىلەتىن «التاي قىراندارى» ءىس-شاراسىن ۇيىمداستىرۋشىسى؛
8. امانگۇل شۇعاتاي قىزى - موڭعوليا حالىقارالىق قاتىناستار ينستيتۋتىنىڭ ساراپشىسى، قازاقستان تۋرالى كوپتەگەن ماقالالاردىڭ اۆتورى؛
9. اسىلبەك بادەلحان ۇلى - سەلەنگە ايماعى تەاترىنىڭ باسشىسى.
ەسكە سالا كەتەيىك، موڭعوليانىڭ ۇلان- باتىر، حوبدا، بايان-ولگەي ايماقتارىندا ءوتىپ جاتقان قۇرىلتاي بۇدان ءارى كىتاپ تۇساۋكەسەرلەرى، ەسكەرتكىش پەن كوشە اشۋ، كىشى قۇرىلتاي وتىرىسى جانە قاراعاندى قالاسىنداعى تاتتىمبەت اتىنداعى كونسەرۆاتوريا وركەسترىنىڭ كونسەرتى سەكىلدى شارالارعا ۇلاسادى.
كەيۋانا
بۇل ءسوزدى ەستىگەندە بىردەن ەسىمىزگە الىپ ماۋەلى بايتەرەكتەي ماڭايىنا جان جىلۋى مەن مەيىرىم شۋاعىن شاشقان اق جاۋلىقتى انا، كيمەشەكتى اجە ورالادى. كوز الدىمىزعا ءبۇتىن ءبىر اۋلەتتىڭ عانا ەمەس، ەلدىڭ ۇيىتقىسى بولعان، بىرلىك پەن بەرەكەنىڭ باستاۋىنا اينالعان الىپ انالار كەلەدى. بۇل تەگىن ەمەس. قازاق قوعامىندا قاشاندا ايەلدىڭ ورنى، انانىڭ مارتەبەسى جوعارى بولعان. «الىپ انادان تۋادى» دەپ، ۇرپاق تاربيەسىندەگى انانىڭ ءرولىن ەرەكشە باعالاعان.
قازاق - ەجەلدەن قىزىن ماپەلەگەن، قارىنداسىنا قامقور بولعان، ارۋىن ايالاعان، اناسىن ارداقتاعان، اجەسىن قۇرمەت تۇتقان حالىق. ويتكەنى ونەر ۇرپاق، كەلەر بۋىن، ۇلت بولاشاعى - انانىڭ قولىندا. سوندىقتان دا قازاق تاريحىندا ەسىمى ەلگە ۇران بولعان، رۋعا اتى بەرىلگەن ەل انالارى قانشاما. اجەلەر ينستيتۋتى اۋلەتتى عانا ەمەس، ۇلتتى ۇيىستىرىپ وتىراتىن ءتالىم مەن تاربيە مەكتەبى ەمەس پە؟! ارىگە بارماي-اق، شوقاننىڭ اجەسى ايعانىم حانشانى، ابايدىڭ اجەسى زەرە انامىزدى ايتساق بولادى.
سول ءۇردىس ءالى دە ۇزىلگەن جوق. بۇعان موڭعول ەلىن ەن جايلاپ جاتقان قانداستارىمىزعا ساپارلاپ بارعاندا كوز جەتكىزدىك. قايماعى بۇزىلماعان قازاقى قالىپتى، اق جاۋلىقتى انالارىمىز بەن كونەنىڭ كوزىندەي، دانالىقتىڭ كەنىندەي بولعان كيمەشەكتى كەۋانالاردى كورىپ، كوڭىلىمىز مارقايدى. وسىناۋ التىن قۇرساقتى انالارىمىز بەن قازىنالى اجەلەرىمىز تۇرعاندا قازاقتىڭ كوشى عاسىردان عاسىرعا اسا بەرەدى. لايىم، سولاي بولعاي.
سۋرەتتەگى سايلاۋ اپا - قولونەر شەبەرى. ويۋ-ورنەكپەن كومكەرىپ جاساعان كيىز ءۇيى موڭعوليانىڭ «Juuluchin World Tours» دەپ اتالاتىن تۋريزم باعدارلاماسىنا ەنگەن.
موڭعوليا قازاقتارىنىڭ كىشى قۇرىلتايى اياسىندا «وتانداستار قورى» ك ە ا ق پرەزيدەنتى ابزال ساپاربەك ۇلى سايلاۋ اپاعا «ءار قازاق مەنىڭ جالعىزىم» دەگەن جازۋى بار «العىس» مەدالىن تابىستادى.
