تيتان سۇڭگۋىرىندەگى ادامداردى قۇتقارۋ مۇمكىن بە؟
سۇڭگىگەننەن كەيىن شامامەن 100 مينۋت وتكەندە بولعان بايلانىستان كەيىن، ولاردان حابار جوق.
پورتتارعا ءوز كۇشىمەن كىرىپ- شىعا الاتىن سۇڭگۋىر قايىققا قاراعاندا، ۇزىندىعى 6 م، سالماعى 9 توننا «تيتان» - باتيسكافتىڭ ءبىر ءتۇرى بولعاندىقتان، ول ونى سۋاستىنداعى ورىنعا تاسىمالدايتىن سۋ ۇستىندەگى كومەكشى كەمەگە تاۋەلدى. ول بەكىتىلگەن پلاتفورماسىنان تولقىننىڭ اسەر ەتۋ تەرەڭدىگىنەن ارىرەك، ياعني شامامەن 9 مەترگە تومەندەپ، كەيىن باللاستى پايدالانىپ 4000 مەتردەي تەرەڭدىككە تۇسەدى. سۋ تۇبىندە «تيتان» ءتورت ەلەكتر قوزعالتقىشىنىڭ كومەگىمەن جۇزەدى. قايتار جولدا قۇرىلعى باللاستى اجىراتىپ، پلاتفورماعا قالقىپ بارادى دا كومەكشى كەمەگە كوتەرىلەدى.
نەگە ەكيپاجدان حابار جوق؟ جەرسەرىكتىك تەلەفوندى پايدالانا الماي ما؟
جەر بەتىندە جانە ءتىپتى عارىشتا قولدانىلاتىن جەرسەرىكتىك بايلانىس پەن GPS سياقتى تەحنولوگيالار سۋدىڭ ەرەكشە فيزيكاسى مەن ەكسترەمال تەرەڭدىكتە جۇمىس ىستەمەيدى. كومەكشى كەمەگە ورنالاسقان جەرىن كورسەتەتىن سيگنالداردى جىبەرۋ ءۇشىن «تيتان» اكۋستيكالىق جۇيەلەردى پايدالانادى. سۇڭگۋىر قۇرىلعى دۇرىس دياپازوندا تۇرسا، «تيتاننان» كومەكشى كەمەگە «اكۋستيكالىق مودەم» دەۋگە كەلەتىن قۇرىلعىدان ماتىندىك حابار جىبەرىلەدى. «تيتان» تىگىنەن تۇرماسا نە سۋ تۇبىندە شىرمالىپ قالسا، بايلانىس ءۇزىلۋى مۇمكىن.
«تيتانيك» جاتقان جەردەگى احۋال قانداي؟
قيراندى جاتقان جەر 4000 مەتردەي تەرەڭدە؛ قاراڭعى (ادەتتە مۇحيت سۋىندا كۇن ساۋلەسى 900 مەتردەن تەرەڭگە وتپەيدى)؛ قاتتى سۋىق (جىلدىڭ بۇل ۋاقىتىندا مۇحيت تۇبىندەگى تەمپەراتۋرا شامامەن 2°گرادۋستاي، ياعني كابينانىڭ ءىشىن جىلىتىپ وتىرۋ كەرەك)؛ جانە قىسىمى اسا جوعارى - ادام تەڭىز دەڭگەيىندە سەزەتىن قىسىمنان شامامەن 400 ەسە جوعارى.
«تيتان» مۇحيت تۇبىندە بولسا، ادامداردى قالاي شىعارۋعا بولادى؟
اۋەلى ەكسترەمالدى تەرەڭدە جاتقان «تيتانيكتىڭ» جانىنا بارا الاتىن سۇڭگۋىر قايىق كەرەك، ال ونداي سۇڭگۋىر قايىق الەم بويىنشا از.
بۇل ايماققا بارا الاتىن سۇڭگۋىر قايىق تابىلسا دا، جولاۋشىلاردى شىعارىپ، كوشىرىپ، قۇتقارۋ مۇمكىن بولماس ەدى، ويتكەنى «تيتاننىڭ» ليۋگى جوق. «تيتانيك» جاتقان ەكسترەمالدى تەرەڭدىككە ءتوزۋى ءۇشىن «تيتان» جاڭاشا كومىرتەكتى تالشىق كومپوزيتى مەن تيتاننان جاسالعان، ءبىراق ءدال سونىڭ كەسىرىنەن جولاۋشىلارى قازىر «قامالىپ» وتىر.
كەز كەلگەن قۇتقارۋ شاراسى سۋ بەتىندە عانا جۇزەگە اسادى. تاعى ءبىر مۇمكىندىك - قاشىقتان باسقارىلاتىن، ياعني ەكيپاجسىز ءبىر سۇڭگۋىر قۇرىلعى مۇحيت تۇبىنە ءتۇسىپ، «تيتانعا» بەكىتىلىپ، ونى سۋ بەتىنە شىعارا الادى.
«تيتان» سۋ بەتىنە شىعىپ قويىپ، ءبىز ونى بىلمەي وتىرعان بولۋىمىز مۇمكىن بە؟
ءيا، مۇمكىن: «تيتاندا» جۇيە اقاۋى ورىن العان، يا لوتسمان قابىلەتسىز بولىپ قالعان جاعدايدا باللاست ارقىلى سۋ بەتىنە اۆتوماتتى تۇردە شىعاراتىن قوسىمشا قاۋىپسىزدىك شارالارى قاراستىرىلعان. ءبىراق ونىڭ سۋ بەتىنە شىققانى ەكيپاجىنىڭ قۇتقارىلعانىن بىلدىرمەيدى. ليۋك بولماعاندىقتان، قۇتقارۋشىلار سىرتىنان اشپايىنشا، جولاۋشىلار ءالى دە ءاۋ باستا الا شىققان 96 ساعاتقا عانا جەتەتىن اۋاعا تاۋەلدى.
اۋەدەن ىزدەستىرۋ- قۇتقارۋ قىزمەتى ايماقتىڭ اينالاسىن پاترۋلدەپ ءجۇر، ءبىراق ولار مۇحيت كەڭىستىگىنەن كولەمى مينيۆەنمەن بىردەي نارسەنى ىزدەيدى ءارى اۋا رايى دا جاعدايدى كۇردەلەندىرۋى مۇمكىن.
سۇڭگۋىر قۇرىلعى ۆيدەو- ويىن كونتروللەرىمەن باسقارىلاتىنى ايتىلدى. بۇل تىم قاراپايىم تەحنولوگيا ءتۇرى سياقتى.
ءيا، «تيتان» Playstation-عا ارنالعان ويىن كونتروللەرىمەن باسقارىلادى. ءبىراق ا ق ش اسكەرى دە، مىسالى، لازەر زەڭبىرەكتەن اتۋ، درون باسقارۋ جانە ءتىپتى اسكەري- تەڭىز كۇشتەرىنىڭ اتوم قارۋى بار سۇڭگۋىر قايىقتارىنىڭ پەريسكوپتارىن باسقارۋ ءۇشىن Xbox 360-تىڭ كونتروللەرىن پايدالانادى.
سۇڭگۋىر قۇرىلعىدان بۇرىن- سوڭدى بىرەۋ قۇتقارىلعان با؟
2000 -جىلى بولعان كۋرسك اپاتى كوپكە ءمالىم. وندا رەسەيدىڭ اسكەري سۇڭگۋىر قايىعىندا تورپەدا جارىلىپ، ەكيپاج مۇشەلەرىنىڭ كوبى بىردەن كوز جۇمعان، ال 23 مۇشەسى پوليۋستىك شەڭبەردە 100 مەتر تەرەڭدىكتەگى زاقىمدالعان سۇڭگۋىر قايىقتىڭ ىشىندە قالىپ قويعان. بريتانيالىق جانە نورۆەگيالىق قۇتقارۋشى سۇڭگۋىرلەر توعىز كۇننەن كەيىن كەلگەندە، بورتتاعى 118 ادامنىڭ بارلىعى مەرت بولعان.
ءبىراق ءساتتى مىسالدار دا بار: 1973 -جىلى «3 -ءپايسيستىڭ» ەكى جولاۋشىسى يرلانديا ماڭىنداعى تەڭىز تۇبىنەن 76 ساعات بويى شىعا الماي، نەبارى 12 مينۋتقا جەتەتىن وتتەگى قالعاندا قۇتقارىلعان، ءبىراق بۇل جاعدايدا تەرەڭدىك بار- جوعى 480 مەتر ەدى. ال «تيتانيك» 4000 مەتردە جاتىر.
اۆتور: كريستين رومەي
اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعان بيبارىس سەيتاق
https://nationalgeographic.kz
