ەرتە پىسكەن جەمىس، كوكونىستەردەن ادام اعزاسىنا قانداي قاۋىپ بار

الماتى. قازاقپارات - جەمىس، كوكونىستەردى تۇتىنۋدان پايدا بولاتىن تاعامدىق اۋرۋلار - دەنساۋلىق ساقتاۋ ورگاندارى مەن تۇتىنۋشىلاردى الاڭداتىپ وتىر.

وسىعان وراي، كوكتەم، جاز مەزگىلىندەگى ەرتە پىسكەن جەمىس، كوكونىستەردىڭ قاۋىپسىزدىگى، ولاردى دۇرىس تۇتىنۋ جولدارى تۋرالى قازاقپارات تىلشىسىنە الماتى قالالىق سانيتاريالىق- ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ دەپارتامەنتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى گاۋحار كاتكەنوۆا ايتىپ بەردى.

- ەرتە جەمىس، كوكونىستەر ادام دەنساۋلىعىنا زيان تيگىزۋى مۇمكىن بە؟

ەرتە كوكونىستەر مەن جەمىستەر ءارتۇرلى كليماتتىق جانە گەوگرافيالىق جاعدايلاردا وسىرىلەدى جانە جينالادى. ولار فەرمالاردا، وندىرىستىك ءۇي- جايلاردا، جىلىجايلار مەن اشىق جەرلەردە وسىرىلەدى. ءوسىرۋ جانە جيناۋ كەزەڭىندەگى بارلىق پروتسەستەر سانيتاريالىق- گيگيەنالىق ەرەجەلەردى ساقتاي وتىرىپ جۇرگىزىلۋى كەرەك. ءوسىرۋ پروتسەسىندە بارلىق ەرتە كوكونىستەر مەن جيدەكتەر وسىمدىكتىڭ وسۋىنە قاجەتتى ازوت بار حيميالىق زاتتارمەن قورەكتەنەدى. بۇل حيميالىق زاتتاردىڭ بارلىعى وسىمدىكتىڭ وزىندە جينالادى - بۇل نيتراتتار.

- كوكونىستەر مەن جەمىستەردەگى نيتراتتار دەگەنىمىز نە؟

نيتراتتار دەگەنىمىز ۋ ەمەس، ولار وسىمدىكتەرگە ارنالعان قاجەتتى ماتەريالدار. وسىمدىكتەگى ازوت قوسىلىستارىنىڭ ءبىر بولىگى اقۋىزعا اينالادى، ارتىق مولشەرى جينالادى. ولار ءبىزدىڭ اعزامىزعا تۇسەدى. ءبىز نيتراتتاردىڭ % 60 — دان استامىن كوكونىستەردەن، % 20 - اۋىز سۋدان،% 10 - ەتتەن جانە قالعان % 10 - جەمىستەر مەن ءسۇت ونىمدەرىنەن الامىز.

«نيتراتتىڭ» بەلگىلەرى كەلەسىدەي بولادى:

تىم بىركەلكى كوكونىستەر، سونداي- اق، قانىق ءتۇستى تىم ۇلكەن جەمىستەر.

قاۋىن مەن قاربىزدا ءتاتتى ءدامنىڭ بولماۋى جانە ولاردا پىسپەگەن داندەردىڭ بولۋى.

الما مەن المۇرتتىڭ ءدامى تۇشى بولادى. سونىمەن قاتار، المانىڭ قابىعىنا نازار اۋدارىڭىز. ەگەر ول تايعاق جانە ءسال جابىسقاق بولسا، وندا ول تەك سابىندى سۋمەن جۋىلاتىن ديفەنيلمەن (تاعامدىق كونسەرۆانت) وڭدەلگەن.

شابدالى مەن ورىكتە ءتاتتى ءدامنىڭ بولماۋى، جەمىستەردىڭ جارىلۋعا بەيىمدىلىگى.

قىزاناقتىڭ ىشىندەگى اق تامىرلار. تەك پىسكەن جەمىستەردى ساتىپ الىڭىز. ەگەر قىزاناق سىرتىنان دا، ىشىنەن دە اشىق قىزىل بولسا، وندا نيتراتتاردىڭ مولشەرى قالىپتى.

قىزىلشانىڭ قۇيرىقشاسى بۇرالعان بولادى.

قيار قابىعىنداعى سارى داقتار.

سالات جاپىراقتارىنىڭ ۇشتارى قوڭىر ءتۇستى. سونىمەن قاتار، «نيتراتتى» سالاتتىڭ جاپىراقتارى وتە نازىك كەلەدى.

قىرىققابات جاپىراقتارىنداعى قارا داقتار.

كوكونىستەردىڭ ءتۇسى تىم كۇڭگىرت بولۋى، تابيعي ەمەس ۇزىن ساباقتار.

سابىزدەگى سارى جانە جاسىل داقتار، وزەگى اقشىل بولۋى.

- كوكونىس پەن جەمىستەن نيتراتتاردى قالاي تابۋعا بولادى؟

نيتراتتاردىڭ رۇقسات ەتىلگەن مولشەرىن كوزگە انىقتاۋ مۇمكىن ەمەس. زياندى زاتتاردىڭ دەڭگەيىن تەك ارنايى «نيتراتومەر» قۇرالى عانا انىقتاي الادى. قۇرىلعىنى جەمىسكە ەنگىزۋ جەتكىلىكتى، ول نيتراتتىڭ مولشەرىن ەلەكتروندى ديسپلەيگە شىعارادى. جانىندا زەرتتەلەتىن جەمىس نەمەسە كوكونىستەگى زياندى زاتتىڭ رۇقسات ەتىلگەن مولشەرى كورسەتىلەدى.

- ەرتە پىسكەن جەمىس، كوكونىستەردى تۇتىنۋ كەزىندە ءوزىڭىزدى جانە وتباسىڭىزدى قالاي قورعاۋعا بولادى جانە نە ىستەۋ كەرەك؟

ساتىپ الىنعان كوكونىس پەن جەمىستەردى دۇرىس جۋىپ، تازالاعان كەزدە نيتراتتاردىڭ مولشەرىن ەداۋىر ازايتۋعا بولادى. تۇتىنۋ الدىندا جىلى سۋدا 20-30 مينۋت ۇستاڭىز جانە نيتراتتار سۋعا كەتەدى.

تەرميالىق وڭدەۋ - نيتراتتاردىڭ قۇرامىن ايتارلىقتاي تومەندەتەدى، ياعني، ءپىسىرۋ، قۋىرۋ، تۇزداۋ، كونسەرۆىلەۋ جانە ت. ب.

ەرىگەن كوكونىستەر مەن جەمىستەردى، سونداي- اق پىسىرىلگەن سالاتتاردى ءبىر كۇننەن ارتىق ساقتاماڭىز. تەمپەراتۋرا وزگەرسە جانە ۇزاق ۋاقىت ساقتالسا، كوكونىس پەن جەمىستەردەگى نيتراتتار نيتريتكە اينالادى.

سپيكەر سونداي- اق وتكەن جىلى نيترات قۇرامىنا كوكونىس، جەمىستەردىڭ 782 سىناماسى الىنعانىن، ونىڭ ىشىندە 8 سىناما وڭ ناتيجە بەرگەنىن ايتتى.

«قاۋىپسىز ءونىمدى تاڭدا» ناۋقانى كەزىندە بازاردا نيترات قۇرامىنان اسىپ كەتكەن 6 سىناما (قاۋىن، ورىك، قارا ورىك) جانە 2 سىناما (ورىك، جاسىل ءجۇزىم) انىقتالدى.

بيىل نيترات قۇرامىنا 194 كوكونىس پەن جەمىس سىناماسى الىندى، ونىڭ ىشىندە وڭ ناتيجەلەر تىركەلگەن جوق«، - دەدى دارىگەر.

ول سونداي- اق كوكونىس، جەمىس، جيدەكتەردى جەرگىلىكتى زەرتحانالار نەمەسە قاداعالاۋ قۇجاتتارىمەن ساتىلاتىن، ءونىمدى تەكسەرۋ جۇرگىزىلەتىن بەلگىلەنگەن ساۋدا نۇكتەلەرىنەن عانا ساتىپ الۋدى ۇسىنادى.

«وزدىگىنەن ۇيىمداستىرىلعان ساۋدا نۇكتەلەرىنەن ساتىپ الماڭىز.

وسىمدىك ونىمدەرىندە نيتراتتاردىڭ كوپ بولۋى نيتراتتارمەن ۋلانۋعا اكەلۋى مۇمكىن. نيتراتتارمەن ۋلانۋ ءقاۋپى گەموگلوبيننىڭ مەتگەموگلوبينگە اۋىسۋى جانە ونىڭ ادام تىندەرى مەن مۇشەلەرىنە وتتەگىن تاسىمالداۋ فۋنكتسياسىنىڭ بۇزىلۋى بولىپ تابىلادى. ەگەر ۋاقتىلى مەديتسينالىق كومەك كورسەتىلمەسە، وندا ءقاۋىپتى سالدارلار بولۋى مۇمكىن. وسىعان بايلانىستى ەرتە كوكونىستەردى، اسىرەسە، باقشا داقىلدارىن ساتىپ العاندا، اباي بولۋ قاجەت»، - دەدى الماتى قالالىق سانيتاريالىق- ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ دەپارتامەنتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى گاۋحار كاتكەنوۆا.

اۆتور:

دۋمان ارعىنگەلدى