مەملەكەت باسشىسى قازاق- قىتاي ينۆەستيتسيالىق دوڭگەلەك ۇستەلىنە قاتىستى

شيان. قازاقپارات - پرەزيدەنت ءوز سوزىندە دوڭگەلەك ۇستەلگە قاتىسۋشىلارعا ءىلتيپات بىلدىرە وتىرىپ، الەمدەگى كۇردەلى ەكونوميكالىق جاعدايعا قاراماستان، قازاقستان مەن قىتايدىڭ ساۋدا- ەكونوميكالىق قاتىناسى قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات اقوردانىڭ رەسمي سايتىنا سىلتەمە جاساپ.

«وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەكىجاقتى ساۋدا- ساتتىق كولەمى رەكوردتىق كورسەتكىشكە - 31 ميلليارد دوللارعا جەتتى. قىتاي قازاقستان ەكونوميكاسىنا قارجى قۇيعان بەس ءىرى ينۆەستوردىڭ قاتارىنا كىرەدى. قۇيىلعان ينۆەستيتشيانىڭ جالپى كولەمى 23 ميلليارد دوللاردان استى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت كەشە كونە شيان قالاسىندا جوعارى دەڭگەيدەگى قازاق- قىتاي كەلىسسوزدەرى وتكەنىن ايتتى.

«ءبىز ءتوراعا شي جينپيڭمەن بىرگە ەكىجاقتى قارىم- قاتىناستىڭ كەڭ اۋقىمدى ماسەلەلەرى بويىنشا ناتيجەلى پىكىر الماستىق، ناقتى كەلىسىمدەرگە قول جەتكىزدىك، بىرلەسكەن مالىمدەمەگە قول قويدىق. جالپى، مەنىڭ قىتايعا مەملەكەتتىك ساپارىم ويداعىداي ءوتتى دەپ سەنىممەن ايتۋعا بولادى. قول جەتكىزىلگەن ۋاعدالاستىقتار ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى تىعىز ىنتىماقتاستىققا زور سەرپىن بەرەدى. قازاقستاندا قىتاي قارجىسى جۇمسالعان ءبىرقاتار ءىرى كومپانيا تابىستى جۇمىس ىستەپ جاتىر.

ونىڭ ىشىندە CNPC ،CITIC ،NFC ،Sinopec ،Huawei سياقتى كورپوراتسيالار بار. دەگەنمەن ءبىز ىنتىماقتاستىعىمىزدىڭ الەۋەتىن ودان ءارى يگەرۋىمىز كەرەك»، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، مۇناي- گاز سالاسى تالاي جىلدان بەرى تابىستى ارىپتەستىكتىڭ نەگىزى بولىپ كەلەدى.

«ءبىز مۇناي ەكسپورتىن كوبەيتۋ ءۇشىن «قازاقستان - قىتاي» مۇناي قۇبىرىن كەڭەيتۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. قولدانىستاعى قۇبىرلاردىڭ (ياعني، «اتىراۋ- كەڭقياق» جانە «كەڭقياق- قۇمكول») مۇناي تاسىمالداۋ مۇمكىندىگىن ارتتىرۋ دا وزەكتى ماسەلە. قازىر مۇناي ونىمدەرىن تۇتىنۋ كولەمى ارتىپ كەلەدى. سوندىقتان شىمكەنت مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىنىڭ وندىرىستىك الەۋەتىن جىلىنا 6 دان 12 ميلليون تونناعا جەتكىزۋ كوزدەلگەن. ءبىز بۇل سالادا كوپتەن بەرى CNPC- مەن بىرگە تابىستى جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. قازاقستان ءۇشىن گاز وڭدەۋ قۋاتىن ارتتىرۋ جانە گاز تاسىمالداۋ جۇيەسىن كەڭەيتۋ باسىم باعىتتىڭ ءبىرى سانالادى. وسى رەتتە «بەينەۋ - بوزوي - شىمكەنت» ماگيسترالدى مۇناي قۇبىرىنىڭ ەكىنشى جەلىسىن سالۋ وتە ماڭىزدى. سونداي-اق قاشاعان كەن ورنىندا جىلىنا 4 ميلليارد تەكشەمەتر گاز وڭدەيتىن زاۋىت سالۋعا مۇددەلىمىز»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت ەلىمىزدىڭ 2060 -جىلعا قاراي كومىرتەگى بەيتاراپتىعىنا قول جەتكىزۋدى ماقسات ەتىپ وتىرعانىنا نازار اۋدارىپ، جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ ۇلەسىن 2030 -جىلعا دەيىن 15 پايىزعا جەتكىزۋ مىندەتى تۇرعانىن مالىمدەدى.

«مەملەكەت بۇل سالاعا ينۆەستيتسيا سالۋعا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتەدى. مىسالى، ءبىز ەلەكتر قۋاتىن 20 جىلعا دەيىن اۋكسيوندىق تاريفپەن ساتىپ الۋعا كەپىلدىك بەرەمىز. بۇل تاريف جىل سايىن ينفلياتسيانى جانە ۆاليۋتا باعامىنىڭ وزگەرىسىن ەسكەرە وتىرىپ بەلگىلەنەدى. قىتايلىق ارىپتەستەرىمىزدى وسى سالانىڭ ينۆەستيتسيالىق مۇمكىندىگىن قاراپ كورۋگە شاقىرامىز»، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

مەملەكەت باسشىسى ونەركاسىپ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى جانداندىرۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتىپ، KAZ Minerals جانە NFC كومپانيالارىنىڭ مىس قورىتۋ زاۋىتىن سالۋ جونىندەگى باستاماسىن تولىق قولدايتىنىن ايتتى. بۇل كاسىپورىن ىسكە قوسىلعاندا شيكىزات ەكسپورتى ازايادى. ەلىمىزدە وندىرىلەتىن مىس كونتسەنتراتىن تۇگەلدەي ءوزىمىز وڭدەيمىز.

«قازاقستاندا وڭدەۋ ونەركاسىبىن دامىتۋ ءۇشىن قولايلى جاعداي جاسالىپ جاتىر. اتاپ ايتقاندا، «ونەركاسىپتىك ساياسات تۋرالى» زاڭ قابىلداندى. وتاندىق كاسىپورىندار اليۋميني، مىس پەن مىرىشتى ارزان باعامەن ساتىپ الادى (لوندون مەتالل بيرجاسىنداعى باعالاردان 5 پايىزعا ارزان). بۇدان بولەك، ىشكى نارىقتىڭ سۇرانىسىن تولىق وتەۋ ءۇشىن وسى مەتالداردىڭ ەكسپورتىن رەتكە كەلتىرۋ جوسپاردا بار»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت ەلىمىز سيرەك كەزدەسەتىن مەتالداردىڭ مول قورىنا يە ەكەنىن ايتىپ، وسىنداي كەندى ءوندىرۋدىڭ جانە وڭدەۋدىڭ وزىق تەحنولوگياسىن ەنگىزۋگە مۇددەلى ەكەنىمىزدى جەتكىزدى.

«قىتايدا ەلەكتروموبيل جاساۋ ءىسى قارقىندى دامۋدا. سول سەبەپتى ليتي ءوندىرۋ سالاسىنداعى سەرىكتەستىكتى نىعايتۋدىڭ بولاشاعى زور. سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدە قىتاي كولىكتەرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىق ارتا ءتۇستى.

Cherry ،Jac ،Exeed جانە Haval برەندتەرى - ەڭ كوپ ساتىلاتىن اۆتوكولىكتەر قاتارىندا. بۇل سالاداعى ىنتىماقتاستىقتى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىپ جاتىرمىز. قازاقستاندا قىتاي اۆتوكولىكتەرىن قۇراستىرۋ قولعا الىنۋدا. بۇگىن ەكى ەلدىڭ كومپانيالارى ءتيىستى كەلىسىمدەرگە قول قويادى»، - دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقايەۆ ەلەكتروندى ساۋدا سالاسىندا ءوزارا الىس-بەرىستى ارتتىرۋ ءۇشىن قوسىمشا مۇمكىندىكتەر بار ەكەنىنە نازار اۋداردى.

«ونلاين ساۋدانى دامىتۋ اسا ماڭىزدى. بۇعان جاپپاي شەكتەۋلەر كەزىندە كوزىمىز انىق جەتتى.

قىتايدىڭ «Alibaba Group» ،«JD. COM» سياقتى ينتەرنەت الپاۋىتتارىنىڭ وسى سالاداعى تاجىريبەسى مەن الەۋەتى وراسان زور. ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ نارىقتاعى باسەكەدە ءوز ارتىقشىلىقتارى بار. وسى ورايدا، قازاقستان قىتايدىڭ ءىرى ەلەكتروندى ساۋدا الاڭدارىن كەڭىنەن پايدالانۋدى ۇسىنادى. بۇل قادام ونىمدەرىمىزدى نارىققا بىرلەسە شىعارۋ ءۇشىن اسا ماڭىزدى. JD. COM پلاتفورماسىندا قازاقستاننىڭ ۇلتتىق پاۆيلونى اشىلادى. بولاشاقتا ءوزارا ساۋدا- ساتتىعىمىز ارتا تۇسەتىنى انىق. ءبىز وسىنى ەسكەرە وتىرىپ، جاڭا كەدەن قويمالارىن اشۋعا بەلسەنە كىرىستىك. وسى ورايدا سەرىكتەستەرىمىزگە تاۋارىن ءبىزدىڭ قويمالارىمىزدا ساقتاۋدى ۇسىنامىز. مۇنىڭ لوگيستيكا تۇرعىسىنان العاندا وتە قولايلى ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون. سوندا ورتالىق ازيا مەن قىتايدىڭ اراسىندا ەكى باعىتتا دا تاۋار تاسىمالداۋ مەرزىمىن ازايتۋعا مۇمكىندىك تۋادى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ پىكىرىنشە، ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن مول سالانىڭ ءبىرى - اگروونەركاسىپ. جۋىردا قىتايعا ءبىر ميلليون توننا بيداي جەتكىزۋ جونىندە كەلىسىم جاسالدى. ونىڭ كولەمىن بىرنەشە ەسە ارتتىرۋعا بولادى. سونداي-اق سوڭعى بەس جىلدا قازاقستاننان قىتايعا ەكسپورتتالعان مايلى داقىلداردىڭ كولەمى 3,5 ەسە، وسىمدىك مايى 2 ەسە ارتتى. سونىمەن قاتار پرەزيدەنت ەلىمىزدى قانت ونىمىمەن تولىق قامتاماسىز ەتۋ كوزدەلىپ وتىرعانىن جەتكىزىپ، قىتاي كومپانيالارىن قانت ءوندىرىسىن دامىتۋعا بەلسەنە اتسالىسۋعا شاقىردى.

جيىن بارىسىندا قاسىم-جومارت توقايەۆ قۇرلىقتاعى كولىك دالىزدەرىن دامىتۋ ماسەلەسىن دە قوزعادى. قىتاي باتىس ەۋرازيانىڭ اۋقىمدى نارىقتارىنا قازاقستان اۋماعى ارقىلى شىعا الاتىنىنا ينۆەستورلاردىڭ نازارىن اۋداردى.

«مۇنداي تاسىمال جولى وتە ۇتىمدى ەكەنى ءسوزسىز. ءبىز شيان قالاسىنداعى قۇرعاق پورتتا قازاقستاننىڭ لوگيستيكا ورتالىعىن سالۋعا باسا ءمان بەرىپ وتىرمىز. ورتالىق ازياعا، ەۋروپاعا، تۇركيا مەن يرانعا كونتەينەر پويىزدارىن تىكەلەي جونەلتۋ ىسىندە وسى ورتالىق نەگىزگى حاب بولادى. ءبىز قىتايعا قاراي «اياگوز - باقتى» تەمىر جولىن ىسكە قوسۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. «دوستىق - مويىنتى» اراسىنداعى تەمىر جولعا كۇردەلى جوندەۋ جۇرگىزىلەدى. سوندا تەمىر جول ارقىلى جىل سايىن 20 ميلليون تونناعا دەيىن جۇك تاسىمالداۋعا مۇمكىندىك تۋادى. ەۋروپا مەن ازيا اراسىنداعى ترانزيتتى جانداندىرۋ ءۇشىن ترانسكاسپي باعدارىن دامىتۋ ماڭىزدى دەپ سانايمىن. بۇل باعىتتىڭ بولاشاعى زور»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت قىتايلىق ىسكەرلىك ورتا وكىلدەرىن قارجى سالاسىنداعى سەرىكتەستىكتى نىعايتۋعا شاقىرىپ، ولارعا «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ ارتىقشىلىقتارىن ايتىپ بەردى. قازىر قارجى ورتالىعىندا 73 ەلدىڭ 1800-دەن استام كومپانياسى تىركەلگەن. ولاردىڭ وننان ءبىرى - قىتاي كومپانيالارى.

وعان قوسا، كەلەشەكتە China International Capital Corporation (CICC) ۇيىمى قازاقستاندا ءوزىنىڭ ايماقتىق بولىمشەسىن اشۋدى ويلاستىرىپ جاتىر.

پرەزيدەنت ءسوزىنىڭ سوڭىندا ەلىمىزدە ينۆەستورلارعا بارىنشا قولايلى جاعداي جاسالعانىن اتاپ ءوتىپ، بۇگىنگى كەزدەسۋ ەكى ەلدىڭ ساۋدا-ەكونوميكالىق سەرىكتەستىگىن نىعايتا تۇسەتىنىنە سەنىم ءبىلدىردى.

سونىمەن قاتار جيىن بارىسىندا CITIC Group باسقارما ءتوراعاسى جۋ حەسين، China National Petroleum Corporation (CNPC) ءتوراعاسى داي حوۋليان، Asian Infrastructure Investment Bank ۆيتسە-پرەزيدەنتى شۋكنەحت ليۋدگەر، POWERCHINA كومپانياسىنىڭ ءتوراعاسى دين يانجان، China General Technology Holding (GENERTEC) باسقارما ءتوراعاسى يۋي سيۋيبو، Cofco كومپانياسىنىڭ ءتوراعاسى جين ليۋ، Xuzhou Construction Machinary Group (XCMG) پرەزيدەنتى لۋ چۋان، JD Group باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ۆەي ە، Sun Seven Star Investment Group باسقارما ءتوراعاسى ۋ جەن، Xian Aiju Grain and Oil Industrial Group باسقارما ءتوراعاسى جيا حەي، Great Wall Motors ۆيتسە-پرەزيدەنتى جاڭ جيۋنسيۋە ءسوز سويلەدى.

جالپى، پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ق ح ر-عا مەملەكەتتىك ساپارى اياسىندا قۇنى 22 ميلليارد دوللار بولاتىن 47 قۇجاتقا قول قويىلدى.