باس قۇدا، باۋىزداۋ قۇدا، بەل قۇدا - بۇلاردىڭ ايىرماسى قانداي؟

استانا. قازاقپارات - قۇدالاردىڭ جولىنا، جاسىنا قاراي وسىلاي جىكتەلەدى. قۇدا ءتۇسۋ - قازاقتىڭ ەڭ ۇلكەن توي- دۋمانى مارتەبەلى، جاراستى ءارى ءمان-ماڭىزى بار سالت-داستۇرلەرىنىڭ ءبىرى.

جىگىتتىڭ اكەسى نەمەسە جاقىن تۋىستارى قىزى بار ۇيگە قۇدا تۇسەدى، ياعني بوي جەتكەن قىزىن سۇرايدى. قۇدالار قۇرمەتكە لايىق سىيلى ادام دەپ سانالادى.

قىز اكەسى كەلىسىم بەرگەن سوڭ قۇدالىقتىڭ ءجون-جورالعىلارىن جاسايدى. ونىڭ ءتۇرى وتە كوپ. قۇدالىقتىڭ ءجونى الدىمەن قۇدا اتتانار، قۇدا تارتۋ، ات بايلار، قۇيرىق-باۋىر تاعى باسقا ىرىمدار مەن كادەلەر، الىمدارى بولادى. وندا ءتۇرلى ويىن-ساۋىق، ءازىل قالجىندار، پالۋان كۇرەس، ايتىس، ولەڭدەر ايتىلادى. ەكى جاق تا ءبىر-ءبىرىن سىناپ ءازىل-قالجىڭ ارالاس كادە-ىرىمدارىن جاسايدى. قۇدالاسۋ - اتا-انالاردىڭ قالىڭمال، توي ماسەلەلەرىن ءوزارا كەلىسە وتىرىپ شەشۋىنىڭ كىلتى. قازاقتىڭ قۇدالاسۋى ادەتتە ۇكى تاعۋ داستۇرىنەن باستالادى.

ءتىپتى بەسىكتە اتاستىرىلعان كۇننىڭ وزىندە دە ۇكى تاعۋ ءراسىمى جاسالادى. ۇكى تاعۋ باسى بوس بويجەتكەن قىزدى مەنشىكتەيتىن، ونىڭ ايتتىرىلعان جەرى بار ەكەندىگىن كورسەتەتىن ءداستۇر. ۇكى تاعۋعا ادەتتە جىگىت جاعىنىڭ ەڭ جاقىن ءۇش- ءتورت تۋىسى بارادى.

اتا-اناسىنىڭ ءبىرى بولادى. ەكى جاق كەلىسىمگە قول جەتكىزگەن جاعدايدا قۇدالىق ۋاقىتى بەلگىلەنەدى. قۇدالىق - قىزدى ايتتىرعاننان كەيىنگى ەكى جاقتىڭ قارىم-قاتىناسىنداعى ەڭ ءبىر شوقتىق ءراسىم.

حالقىمىزدا بۇل راسىمگە ايرىقشا ءمان بەرىلگەن. ويتكەنى، قۇدالىقتىڭ قالاي وتكەنى ەكى جاقتىڭ قارىم-قاتىناسىنا عانا ەمەس، ەكى جاستىڭ كەلەشەك تاعدىرىنا دا اسەر ەتەتىن بولعان. جىگىت جاعى ۇيالمايتىنداي «مىعىم» بولىپ بارۋعا تىرىسسا، قىز جاعى قۇدالارىن لايىقتى كۇتىپ الۋعا ۇمتىلعان. ارينە، ەكى جاق تا كورپەسىنە قاراي كوسىلەدى.

جىگىت جاعىنان قۇدالىققا باراتىنداردىڭ سانى ادەتتە ءۇش، بەس نەمەسە جەتى ادام بولادى. ودان كوبەيتۋ ابەستىك سانالاتىن ەدى. ال قازىرگى كەزدە بۇل قالىپتى جاعدايعا اينالىپ بارا جاتىر. قۇدالىقتىڭ قۇرامى كەمىندە ون بەس ادامنان كەم بولمايتىن جاعدايعا جەتتىك.

ارينە، اعايىن-تۋىستىڭ كوپتىگى قۇدالاردىڭ وسكەن-ونگەن اۋلەت ەكەندىگىن قۇدالىق قۇرامىن ادەتتە ءبىرىنشى كەزەكتە ۇيلەنەتىن جىگىتتىڭ اكەسى مەن شەشەسى، اتاسى مەن اجەسى، اعالارى مەن جەڭگەلەرى، جالپى قان جاعىنان نەمەرە تۋىستارى قوسىلادى.

ولار قۇدالىق قۇرامىن تولتىرمايتىن جاعدايدا الىس اعايىندار مەن ناعاشىلارى شاقىرىلادى. ونىڭ دا رەتى بولماسا، جىگىت اكەسىنىڭ سىيلاس دوستارى قوسىلۋى مۇمكىن. قۇدالىقتى باستاپ باراتىن بەدەلدى، جاسى ۇلكەن ادامدى باس قۇدا دەپ اتايدى. ول مۇمكىندىگىنشە سوزگە شەشەن، ارعى-بەرگى جاعدايدى جەتىك بىلەتىن كوشەلى ادام بولادى. قۇدالىققا بارعاندا كوسەمسوزدى ۇستايتىن سول كىسى.

جىگىت جاعىنان جولى ۇلكەن قۇدا باۋىزداۋ قۇدا اتالادى. جىگىت اكەسىنىڭ ودان كەيىن جولى ۇلكەن اعا-ىنىلەرى بارعان بولسا، ول - ومىرتقا قۇدا دەپ اتالادى. جىگىتتىڭ ناعاشىلارى جاعىنان كەلگەن ادامدار - قابىرعا قۇدا اتالادى. ال جىگىت اكەسىن ادەتتە بەل قۇدا دەپ اتايدى. قۇدالاساتىن تاراپتاردىڭ ايەلدەرى ءبىر-بىرىنە قۇداعي، قىزدارى - قۇداشا بولادى. ۇيلەنەتىن قىز بەن جىگىتتىڭ ىنىلەرى قارسى جاققا - قۇدا بالا. قۇدالاردىڭ جولىنا، جاسىنا قاراي وسىلاي جىكتەلەدى.

قۇدالىققا قان تۋىستىعى جوق ادامداردى ەرتىپ بارۋ جىگىت جاعىنىڭ تۋىستارعا كەمدىگىن، اعايىنىنىڭ ازدىعىن، باسىنا كۇن تۋعاندا دەمەيتىن جاقىندارىنىڭ جوقتىعىن كورسەتەدى. سوندىقتان قۇدالىققا باراتىن ادامداردى ىرىكتەۋدىڭ ءوزى تۋىستىق ساياساتتى ۇستانۋ دەگەن ءسوز. قارسى جاققا وزدەرىنىڭ جان- جاقتى، اعايىن- تۋىستارىنىڭ مول ەكەندىگىن كورسەتەتىن يشارا.

ERNUR. KZ