قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن ەمومالي راحموننىڭ ب ا ق وكىلدەرى ءۇشىن بىرلەسكەن باسپا ءسوز مالىمدەمەسى
مەملەكەت باسشىسى ءوز سوزىندە شاقىرۋىن قابىل الىپ، استاناعا مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلگەنى ءۇشىن تاجىكستان پرەزيدەنتىنە العىس ايتتى.
- ءسىزدىڭ ساپارىڭىز مەملەكەتتەرىمىز اراسىنداعى ديپلوماتيالىق قاتىناستاردىڭ 30 جىلدىعىندا ءوتىپ وتىر. مۇنىڭ سيمۆولدىق ءمانى بار. وسى جىلدار ارالىعىندا قازاق-تاجىك ىنتىماقتاستىعى عاسىرلار بويعى دوستىق پەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك رۋحىندا تۇراقتى دامي وتىرىپ، ايتارلىقتاي جوعارى دەڭگەيگە جەتتى. ەكى ەل ۇكىمەتتەرىنىڭ سەنىمدى ساياسي ديالوگى مەن ۇيلەسىمدى جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىندە قارىم-قاتىناستاردىڭ مازمۇنى ۇنەمى جاڭارىپ كەلەدى. بۇگىن قول قويىلعان وداقتاستىق ءوزارا ءىس-قيمىل تۋرالى دەكلاراتسيا - مۇنىڭ ايقىن دالەلى. بۇل قۇجات حالىقتارىمىزدىڭ تۇبەگەيلى مۇددەلەرىنە تولىق ساي كەلەدى جانە ىنتىماقتاستىعىمىزدى ودان ءارى نىعايتۋعا دەگەن ءوزارا ۇمتىلىسىنىڭ بەلگىسى. دەكلاراتسيادا ساياسي، ساۋدا-ەكونوميكالىق جانە مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىستاردى جانداندىرۋعا باعىتتالعان ناقتى شارالار قامتىلعان، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ تولىق فورماتتا وتكەن كەلىسسوزدەردىڭ ناتيجەسىن جوعارى باعالاپ، بۇل كەزدەسۋلەر ەكى ەل اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ ەرەكشە سيپاتى مەن پەرسپەكتيۆاسى زور ەكەنىن تاعى دا راستاعانىن اتاپ ءوتتى. پرەزيدەنتتەر ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا باسا ءمان بەردى.
- بىرلەسكەن كۇش-جىگەردىڭ ارقاسىندا بىلتىر ەكىجاقتى تاۋار اينالىمى 1,4 ميلليارد دوللارعا جەتتى. قۇرمەتتى ەمومالي شاريپوۆيچ ەكەۋمىز ءوزارا ساۋدا-ساتتىقتى كەم دەگەندە ەكى ميلليارد دوللارعا دەيىن ارتتىرۋ ءۇشىن قوسىمشا قاجەتتى شارالار قابىلداۋعا ۋاعدالاستىق. قازاقستاندىق وندىرۋشىلەر قازىردىڭ وزىندە تاجىكستانعا جالپى كولەمى 140 ميلليون دوللاردان اساتىن 60 تاۋار ءتۇرى بويىنشا ءوز ەكسپورتىن ۇلعايتۋعا دايىن. مىسالى، ەلىمىز تاجىكستانعا جەتكىزىلەتىن ازىق-تۇلىكتەن باستاپ تەمىر جول جابدىقتارى مەن جىلجىمالى قۇرامدارعا دەيىنگى كوپتەگەن تاۋارلاردىڭ كولەمىن ارتتىرا الادى. پەرسپەكتيۆتى كەلىسىمشارتتار KazakhExport كومپانياسى ارقىلى جاسالۋى مۇمكىن. بۇل وتاندىق كومپانيانىڭ قىزمەتتەرى ت م د ەلدەرىندە ۇلكەن سۇرانىسقا يە.
تاجىك بيزنەسىنىڭ دە قازاقستانعا شىعارىلاتىن ەكسپورتتى ۇلعايتۋ ءۇشىن مول رەزەرۆى بار ەكەنىنە سەنىمدىمىن. بۇدان بولەك، تاۋار اينالىمىن ۇلعايتۋ جونىندەگى 2023-2024-جىلدارعا ارنالعان جول كارتاسىن ىسكە اسىرۋعا ەرەكشە نازار اۋدارىلدى. ەكى ەل ۇكىمەتتەرىنە وسى باعىتتاردىڭ بارلىعىن مۇقيات پىسىقتاۋ تاپسىرىلدى، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، كەلىسسوزدەر بارىسىندا ونەركاسىپ كووپەراتسياسى، ەنەرگەتيكا جانە ماشينا جاساۋ سالالارىنداعى ىنتىماقتاستىقتى ارتتىرۋعا باسا ءمان بەرىلدى.
- كەشە وتكەن قازاق-تاجىك بيزنەس-فورۋمى مەن ىسكەرلىك كەڭەستىڭ وتىرىسى كاسىپكەرلەردىڭ وسى سالالاردا ءوزارا ءتيىمدى بايلانىس ورناتۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىرعانىن راستادى. اتاپ ايتقاندا، بيزنەس-فورۋم بارىسىندا جالپى سوماسى 1,8 ميلليارد دوللار بولاتىن كەلىسىمشارتتارعا قول قويىلدى، - دەدى پرەزيدەنت.
سونداي-اق مەملەكەت باسشىسى اگروونەركاسىپ سەكتورىنداعى ءوزارا ساۋدا-ساتتىق كولەمىن ۇلعايتۋ پەرسپەكتيۆالارىنا توقتالدى. وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەلدەرىمىز اراسىنداعى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ تاۋار اينالىمى 40 پايىزعا ءوسىپ، 500 ميلليون دوللاردان استى.
- قازاقستان - تاجىكستانعا ۇلكەن كولەمدە ءبيداي مەن ۇن جەتكىزەتىن ەلدىڭ ءبىرى. بۇل رەتتە ءبىزدىڭ وسىمدىك مايلارى، ماكارون، ءسۇت ونىمدەرى جانە كونديتەرلىك ءونىم تۇرلەرى بويىنشا ەكسپورتتى ۇلعايتۋ ءۇشىن رەزەرۆىمىز جەتكىلىكتى. ءوز كەزەگىندە قازاقستان تاجىكستاننان جەمىس، كوكونىس ونىمدەرىن جۇيەلى تۇردە يمپورتتاۋعا مۇددەلى. ءبىز اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ءوندىرۋ، قايتا وڭدەۋ جانە ساقتاۋ ءۇشىن بىرلەسكەن كاسىپورىندار قۇرۋ پەرسپەكتيۆالارىن قاراستىرۋعا كەلىستىك. قول جەتكىزىلگەن ۋاعدالاستىقتاردى ءتيىمدى جانە ۋاقتىلى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى جانداندىرۋ جونىندەگى 2025-جىلعا دەيىنگى جول كارتاسىنا قول قويىلدى. جاھاندىق تۇراقسىزدىق جاعدايىندا اتالعان شارالار مەملەكەتتەرىمىزدىڭ ازىق تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە ەلەۋلى ۇلەس قوسادى، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
سونىمەن قاتار ەكى ەل باسشىلارى ىسكەرلىك بايلانىستار مەن ەكونوميكالىق قاتىناستاردى كەڭەيتۋ ءۇشىن مەيلىنشە قولايلى جاعداي جاساۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
- وسى رەتتە ءوڭىرارالىق فورۋمدار فورماتىندا ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ باستالۋىنىڭ ماڭىزى ارتا ءتۇستى. بۇگىن قالالارىمىز بەن اۋداندارىمىز اراسىندا باۋىرلاستىق بايلانىستى دامىتۋ ءۇشىن قول قويىلعان ءبىرقاتار قۇجات وسى مىندەتتى اتقارۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ ويلايمىن. IT سەكتورى مەن قارجى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق ەكى ەلگە مول مۇمكىندىك بەرەدى. ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى سيفرلاندىرۋ ىسىندە جانە IT تەحنولوگيالاردى دامىتۋدا تاجىريبەسى مول. وسىعان وراي قازاقستان دوستىق جانە ءوزارا قولداۋ كورسەتۋ رۋحىندا تاجىكستانمەن كەيبىر پىسىقتالعان سيفرلىق باستامالاردى جانە اقپاراتتىق جۇيەلەردى بولىسۋگە دايىن. قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ بانك سەكتورى تاجىكستاننىڭ قارجى نارىعىنا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر. ناقتى كەلىسسوز جۇرگىزىلىپ جاتىر. تاجىكستاندىق سەرىكتەستەردى ايتىلعان باعىتتار بويىنشا بىرلەسكەن جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا شاقىرامىز، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
بۇدان بولەك، پرەزيدەنت مادەني- گۋمانيتارلىق بايلانىستار باۋىرلاس حالىقتاردىڭ اراسىندا التىن كوپىرگە اينالعانىن ايتتى. قازاقستاندا تاجىكستاننىڭ مادەنيەت كۇندەرىن جانە باسقا دا بىرلەسكەن ءىس-شارالاردى وتكىزۋ جونىندە ۋاعدالاستىققا قول جەتكىزىلدى.
سونىمەن قاتار پرەزيدەنتتەر ءبىلىم سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى تەرەڭدەتۋگە ءوزارا مۇددەلى ەكەنىن راستادى. اتاپ ايتقاندا، قازاقستان مەن تاجىكستاننىڭ جەتەكشى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ فيليالدارىن تەڭ نەگىزدە اشۋ جوسپارى بار.
كەلىسسوزدەر بارىسىندا ايماقتىق جانە جاھاندىق كۇن تارتىبىندەگى وزەكتى ماسەلەلەرگە دە باسا ءمان بەرىلدى.
- ءوڭىرىمىزدىڭ ورنىقتى دامۋى - ايماقتاعى بارشا باۋىرلاس حالىقتىڭ تۇپكى مۇددەسىنە ساي كەلەتىن ورتاق ماقسات. بۇل جونىندە ءبىزدىڭ پىكىرىمىز بىردەي. وسى رەتتە ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى باسشىلارىنىڭ كونسۋلتاتيۆتىك كەزدەسۋى اياسىنداعى تىعىز قارىم-قاتىناستى جالعاستىرۋعا كەلىستىك. مۇمكىندىكتى پايدالانا وتىرىپ، الداعى ۋاقىتتا دۋشانبەدە وتەتىن ايماق ەلدەرى باسشىلارىنىڭ سامميتىنە قاتىساتىنىمدى ناقتىلاعىم كەلەدى. بۇكىل ءوڭىر ءۇشىن اسا ماڭىزدى سۋ ماسەلەسى جاقسى قىرىنان قاراستىرىلدى. ورتالىق ازياداعى ترانسشەكارالىق وزەندەردى پايدالانۋ تۋرالى ۇستانىمدارىمىز ورتاق ەكەنىن، سونداي-اق بۇل ىستە كونسترۋكتيۆتى ىنتىماقتاستىق پەن ءوزارا ءتيىمدى شەشىمدەر ىزدەۋ قاجەتتىگىن تاعى دا راستادىق. بۇل ماسەلەدە ارالدى قۇتقارۋدىڭ حالىقارالىق قورى ايرىقشا ءرول اتقارادى، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
ءوز كەزەگىندە تاجىكستان پرەزيدەنتى ەمومالي راحمون قوناقجايلىق كورسەتكەنى ءۇشىن قاسىم-جومارت توقايەۆقا العىس ايتتى جانە ساپارىنىڭ ناتيجەسىنە كوڭىلى تولاتىنىن جەتكىزدى.
- ءوز تاراپىمنان كەلىسسوزدەر ءداستۇرلى تۇردە سىندارلى جانە ءوزارا سەنىمگە نەگىزدەلگەن سيپاتتا وتكەنىن ايتقىم كەلەدى. قارىم-قاتىناسىمىزدى دايەكتى تۇردە دامىتۋ ءۇشىن تۇراقتى ساياسي ديالوگتى جالعاستىرۋ ماڭىزدى ەكەنىن تاعى دا ناقتىلادىق. بۇل ورايدا بۇگىن ءبىزدىڭ ستراتەگيالىق سەرىكتەستىگىمىزگە وداقتاستىق قاتىناس سيپاتىن بەرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانعانىن ايرىقشا اتاپ وتكىم كەلەدى. قارىم-قاتىناسىمىزدىڭ جاڭا ساپاسى بارلىق باعىت بويىنشا مەملەكەتارالىق بايلانىستاردىڭ ودان ءارى قارقىندى دامۋىنا ىقپال ەتەدى دەپ ويلايمىن. بۇل تاريحي شەشىم تاجىكستان مەن قازاقستان اراسىنداعى ديپلوماتيالىق قاتىناستاردىڭ وتىز جىلدىعىندا قابىلدانىپ وتىر. سوڭعى وتىز جىلدا اۋقىمدى قۇقىقتىق بازا قالىپتاستى. ءبىز ونى بۇگىن جاڭا قۇجاتتارمەن تولىقتىرىپ وتىرمىز. ساۋدا- ەكونوميكالىق بايلانىستار ءبىزدىڭ قارىم-قاتىناسىمىزدىڭ ماڭىزدى باعىتى بولىپ قالا بەرەدى. قازاقستان - ورتاق سىرتقى ساۋدا قۇرىلىمىمىزدا ەكىنشى ورىندا جانە تاجىكستاننىڭ جەتەكشى سەرىكتەسى، - دەدى ەمومالي راحمون.
