قالىڭ مال بىزدە دە بار: تۇركىستاندا قازاق تىلىنە سۋداي ساحا قىزى تۇرادى
سويتسەك، سىرت كەلبەتى قازاققا ۇقساعانىمەن ول قىز ساحا ۇلتىنان ەكەن. قازاقستانعا كەلگەنىنە 10 جىلعا جۋىقتاپ قالسا كەرەك. تەك قازاقشاعا اعىپ تۇرعانى ەمەس، الاش تاقىرىبىندا عىلىمي بايانداما جاساعانى ەلەڭ ەتكىزگەندىكتەن، ءىس-شارا بىتە سالىسىمەن ىلە-شالا ونى وڭاشا الىپ شىعىپ، كوكەيدەگى سۇراقتارىمدى جاۋدىردىم، - دەپ حابارلايدى Massaget.kz ءتىلشىسى.
- مەنىڭ اتىم يزابەللا گەورگيەۆنا. ساحا رەسپۋبليكاسىنان كەلگەنمىن. جاسىم 25 تە، - دەپ باستادى ول اڭگىمەسىن.
«قازاقستانعا العاش 2015 -جىلى كەلدىم. سەبەبى تۇركىستاندا قوجا احمەت ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتىنىڭ دايىندىق كۋرسىنا وقۋعا تۇسكەن بولاتىنمىن. ءارى قاراي باكالاۆرعا فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە ءتۇستىم. وقۋدى بىتىرگەن سوڭ تۇركياعا كەتتىم، ءوز ەلىمە باردىم. ءبىراق وسىندا قايتىپ كەلدىم. قازىر تۇركىستاندا ماگيستراتۋرادى وقىپ ءجۇرمىن» - دەيدى ول.
ءسوز اراسىندا قازاق ۇلتىن جاقىن تارتاتىنىن دا جاسىرمادى.
«ساحا رەسپۋبليكاسى رەسەيدىڭ قۇرامىندا عوي، ياعني، سىزدەرمەن ءبىز كورشىلەس جاتىرمىز. سوندىقتان قازاقستاندى بۇرىننان بىلەمىن. ءبىراق قازاق پەن ساحا ءبىر تۋعان، ياعني، تۇركى تىلدەس حالىقتارعا جاتاتىنىن مەن وسىندا كەلگەندە بارىپ ءبىر-اق ءبىلدىم. ەكى حالىق اراسىندا ءتىل جاعىنان دا ۇقساستىقتار بار ەكەن. مىسالى سىزدەر»مەنىڭ اتىم«دەسەڭىزدەر، ءبىز»مەن اتىم«دەپ ايتامىز. بالىق - بالىك. بىزدە ۋرۋ دەگەن بار. ول - تۋىسقاندار، ءبىر اتادان تاراعان ۇرپاقتار. سونداي-اق بىزدە بەرتىنگە دەيىن قالىڭ مال دا بولعان، ءبىراق قازىر وكىنىشكە وراي ونى ەشكىم ۇستانبايدى. سالەم سالۋ ساحا ۇلتىنىڭ داستۇرىندە بار. تاعى دا قازبالاي بەرسەك، ەكى حالىققا ورتاق ءبىراز نارسە شىعۋى مۇمكىن. دەگەنمەن قازىرگى ۇرپاق ول سالت-داستۇردەن قول ءۇزىپ قالعان» دەيدى ساحا قىزى يزابەللا.
ساحا رەسپۋبليكاسى تۋرالى بىلگىمىز كەلىپ، ءبىز دە سۇراقتى جاۋدىرتتىق. «بۇگىندە رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ قۇرامىنداعى ساحا رەسپۋبليكاسىندا 995 مىڭ 686 ادام تۇرادى. ولاردىڭ ىشىندە 478 مىڭ 109 ادام عانا ءوز ۇلتىن ساحا دەپ كورسەتكەن» دەگەن اڭگىمەسىنە قاراي تىلدەرىنە دەگەن الاڭداۋشىلىعىمىزدى دا بىلدىرتتىك.
«نەبارى 500 مىڭداي عانا حالقى قالعان ساحا تىلىنە جويىلىپ كەتۋ قاۋپى ءتونىپ تۇر، راس. سەبەبى جاس ۇرپاق ساحا ءتىلىن تۇسىنبەيدى، ۇيرەتكەنمەن دە ونى مەڭگەرىپ، سويلەپ كەتە المايدى. ويتكەنى قولدانىس اياسى تار، قوعام ءبىرىڭعاي ورىس تىلىندە سويلەيدى. ساحا ءتىلى مەكتەپتەردە وقىتىلادى، ءبىراق 1-5-سىنىپقا دەيىن عانا. ودان بولەك 11-سىنىپقا دەيىن تۇگەل ساحا تىلىندە وتەتىن مەكتەپتەر دە بار، الايدا وعان كەز كەلگەن وقۋشىنى قابىلداي بەرمەيدى، تەك ساحا ءتىلىن جەتىك بىلەتىن ستۋدەنتتەردى عانا الادى» دەيدى ول.
كوپتەگەن ۇقساستىقتارىمىزعا تاڭ قالىپ، دىندەرى تۋرالى دا سۇرادىق.
«بىزدە ساحا رەسپۋبليكاسىندا مۇسىلمان ءدىنىن ەشكىم ۇستانبايدى، نەگىزگى حالىقتىڭ ءدىني نانىم-سەنىمى تاڭىرلىك، شامانيزم. كۇنگە، ايعا، وتقا، سۋعا تابىنادى. ەكىنشى ءبىر ورىستانىپ كەتكەن بولىگى حريستيان ءدىنىن ۇستانادى. مىسالى مەنىڭ قۇربىمدى تۋعاندا اكە-شەشەسى شوقىندىرىپ، ول سولاي حريستيان بوپ كەتكەن. اراگىدىك يسلام قابىلداعاندارى دا كەزدەسەدى، ءبىراق ولار از، كوبىنە تۇركياعا وقۋعا بارىپ، سوندا تۇرىك ازاماتتارىنا تۇرمىسقا شىققان قىزدار. ال ءوزىم دەيستپىن، ول - اللا ما، باسقا ما، ايتەۋىر ءبىزدى جاراتقان ءبىر ۇلى كۇشتىڭ بارىنا سەنۋ. ال قازىرگى جاستاردىڭ دەنى تاڭىرشىلدىكتى ۇستانادى نە اتەيست. دەگەنمەن ءوزىن»مەن اتەيستپىن«دەپ ايتقانىمەن، كۇندەلىكتى ومىردە تاڭىرشىلدىككە جاتاتىن سالت-داستۇرلەردى ىستەيدى. ياعني، ءومىر ءسۇرۋ سالتىنا، كۇندەلىكتى ادەتىنە اينالىپ كەتكەن. ولار ول ادەتتەرىنىڭ شامانيزم نەمەسە تاڭىرلىك دىنگە جاتاتىنىن بىلمەيدى» دەيدى يزوبەللا.
اڭگىمەلەسكەن: ءماريام ءابساتتار
