شىلىڭگىر شىلدە نەمەسە قىرىق كۇن شىلدە - ۇلتتىق بولمىس ۇعىمدارى

استانا. قازاقپارات - قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى كۇنتىزبەسىندەگى ازاماتتىق جىلدىڭ بەسىنشى ايى، جازدىڭ ەكىنشى ايى شىلدە دەپ اتالاتىنى بەلگىلى.

بۇل اي-كۇننىڭ قىزۋى ەڭ جوعارى شاماسىنا جەتىپ، كۇشىنە مىنەتىن كەز. دالا توسىندە اپتاپ ىستىق مي قايناتىپ، اڭىزاق، ءاۋىر، كەرىمسال جەلى سوعاتىن شاق.

وي، بالالار، بالالار،

شىلدەم، شىلدەم - شىلدە ايىم

شىرلاپ تورعاي كۇن سايىن

شۇبار الا شەشەكتەر،

شۋدالانعان كوك شوپتەر.

جاپىراقتار جالپايدى،

جاس قوزىلار مارقايدى.

ۇشتى كوكەك ساي قۇلداي،

سايدا ءپىستى تاڭقۋراي.

قۇرت، ىرىمشىك قاينالدى،

قۇلىندار دا بايلاندى... - دەپ اقيىق اقىن ءىلياس جانسۇگىروۆ جىرعا قوساتىن جاز جايلاۋدىڭ ناعىز قىزعان شاعى.

تىلدىك دەرەكتەردەن اي اتىنىڭ پارسىنىڭ «چىللا» سوزىنەن شىققانىن بايقاۋعا بولادى، مۇنداعى چىل ءتۇبىرى - قىرىق دەگەندى بىلدىرەدى ەكەن. حالىق استرونومياسىنداعى قىرىق كۇن شىلدە اتاۋىنىڭ استارىندا وسى ۇعىمنىڭ جاتقانىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. ول اۋەلدە قىرىق كۇندىك مەزگىل رەتىندە ايتىلىپ، كەيىن اي اتى رەتىندە قولدانىلىپ، قالىپتاسىپ كەتكەن. قازاق ەسەپشىلەرىنىڭ ايتۋىنشا، جازدىڭ ىستىعى مەن قىستىڭ سۋىعى قىرىق كۇندىك ۋاقىتپەن ەسەپتەلەدى ەكەن. 24 - ماۋسىم مەن 4- تامىز ارالىعىنداعى جازدىڭ ەڭ ىستىق قىرىق كۇنىن ەل اراسىندا «جاز شىلدە»، ال 25 - جەلتوقسان مەن 5- اقپان ارالىعىنداعى قاقاعان قىس «قىس شىلدە» دەپ اتالعان.

شىلدە ايىندا كەزدەسەتىن امالدار

ۇركەردىڭ باتۋى. كەيدە مۇنى «ۇركەردىڭ جەرگە ءتۇسۋى» دەيدى. مامىر ايىنىڭ 10-12-سىنەن كەيىن ۇركەر مۇلدە كورىنبەي كەتەدى. «ۇركەردىڭ باتۋى» دەپ وسىنى ايتادى. ۇركەر 22-24 - ماۋسىمدا كۇن باتىستان تاڭ اتا كورىنەدى. مىنە، وسى كەزدەن باستاپ 40 كۇن شىلدە كىردى دەيدى، ول تامىزدىڭ 4-6-سىندا شىعادى. «ۇركەر جەرگە تۇسپەي جەر قىزبايدى» دەگەن ءسوز وسىدان قالعان.

ۇركەردىڭ تولعاعى. وسىلاي اتالاتىن مال-جانعا جايلى كەزەڭ شىلدە ايىنىڭ ورتا كەزىندە باستالادى. بۇل كەزدە ۇركەر تۋادى، جەر قۇرعاپ، ءشوپ بۋىنى قاتىپ، سارعايا باستايدى.

شىلدەنىڭ شىلىڭگىرىندە سوعاتىن ىستىق جەلدى حالىق كەرىمسال، كەي جەردە ءاۋىر دەپ اتايدى.

شىلدە ايىندا شىعاتىن قاناتتى قوڭىز شىلدەقوڭىز دەپ اتالادى.