عىلىم مەن ءبىلىمدى دامىتۋعا ەرەكشە دەن قويعان قازاقستاندى الدا قانداي جۇمىستار كۇتىپ تۇر
ەڭ الدىمەن بۇل سالالاردىڭ جوعارى دامۋ قارقىنى ايماقتاعى عىلىمي-تەحنولوگيالىق پروگرەسس پەن دەموگرافيالىق پروتسەستەردىڭ ديناميكاسىنا بايلانىستى.
قازاقستان ەكونوميكالىق ءوسۋ مەن يننوۆاتسيالىق دامۋدىڭ نەگىزگى فاكتورى رەتىندە جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋعا ۇلكەن كوڭىل بولۋدە. سوڭعى جىلدارى قازاقستان ۇكىمەتى جوعارى ءبىلىمدى جاڭعىرتۋ مەن رەفورمالاۋ، وقىتۋدىڭ وزىق ادىستەرىن ەنگىزۋ، زاماناۋي ينفراقۇرىلىمداردى دامىتۋ جانە اكادەميالىق ۇتقىرلىقتى قولداۋ بويىنشا اۋقىمدى شارالاردى قابىلداپ جاتىر.
قازاقستانداعى جوعارى ءبىلىمدى دامىتۋدىڭ باسىم مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى ونىڭ ساپاسى مەن حالىقارالىق دەڭگەيدە باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ بولىپ تابىلادى. وسى ستراتەگيا اياسىندا يننوۆاتسيالىق وقىتۋ باعدارلامالارى ەنگىزىلۋدە، ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ قىزمەتىنىڭ دەڭگەيى كوتەرىلىپ، ءبىلىم بەرۋ ينفراقۇرىلىمىنىڭ ساپاسى جاقسارىپ، حالىقتىڭ جوعارى ءبىلىم الۋعا قولجەتىمدىلىگى كەڭەيىپ كەلەدى.
2022-جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستاندىق جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنىڭ %71 جاڭارتىلدى، 2 جوعارى وقۋ ورنى زەرتتەۋ مارتەبەسىنە يە بولدى، ءبىلىم بەرۋ گرانتتارىنىڭ سانى %19 عا ۇلعايىپ، ستۋدەنتتەردىڭ شاكىرتاقىسى ەكى ەسە ءوستى.
سوڭعى ءبىر جىلدا حالىقارالىق اكادەميالىق ىنتىماقتاستىق ايتارلىقتاي جاقسارىپ، وتكەن جىلى سالالىق مينيسترلىك ەلىمىزدە 4 شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ فيليالدارىن اشۋ بويىنشا كۇردەلى جۇمىستاردى اتقاردى. 2029-جىلعا دەيىن وسى ءتورت جاڭا فيليالعا تاعى توعىز فيليال قوسىلادى دەپ جوسپارلانۋدا. قازىر عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىندە اتاپ وتكەندەي، شەتەلدىك سەرىكتەستەرمەن بەلسەندى كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلۋدە، ناقتى ءىس-شارالاردىڭ ەگجەي-تەگجەيلەرى مەن جوسپارلارى تالقىلانۋدا.
جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ شەتەلدىك فيليالدارىن اشۋمەن قاتار، وتكەن جىلى قازاقستان وڭىرلىك ءبىلىم بەرۋ كووپەراتسياسىن دامىتۋعا كۇش سالدى. جۇرگىزىلگەن جۇمىستىڭ ناتيجەسىندە جوعارى ءبىلىم بەرۋدە ورتالىق ازيا كەڭىستىگىنىڭ اليانسىن قۇرۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى، بۇل ءوز الدىنا ايماق ەلدەرى اراسىنداعى اكادەميالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا جانە ساپالى كەزەڭىنىڭ باستاۋىن كورسەتتى.
2022-جىلدىڭ سوڭىندا ستۋدەنتتىك جاتاقحانالاردى سالۋ مەن پايدالانۋعا بايلانىستى ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلعان ماسەلەلەر جۇيەلى شەشىمىن تاپتى. مەملەكەت جاتاقحانا جەتىسپەۋشىلىگى ماسەلەسىمەن اينالىسۋدا. دەگەنمەن وتكەن جىلى جەكە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىن قۇرۋ مەملەكەتتى وسى وتكىر ماسەلەگە نازار اۋدارتىپ، جەكە بيزنەستى كومەككە شاقىرۋعا مۇمكىندىك بەردى. عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى جانە بيزنەس وكىلدەرىنىڭ سىندارلى كەزدەسۋلەرى مەن كەلىسسوزدەرىنىڭ ناتيجەلەرى بويىنشا ستۋدەنتتەردى جايلى جاتاقحانالارمەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا ۇزاق مەرزىمدى ىنتىماقتاستىقتىڭ سەنىمدى ىرگەتاسىن قۇرعان مەملەكەتتىك- جەكەمەنشىك ارىپتەستىك شارتتارى قايتا قارالدى.
وسى جىلدىڭ ناۋرىز ايىنىڭ سوڭىندا قر ۇكىمەتىنىڭ قاۋلىسىمەن جوعارى ءبىلىم مەن عىلىمدى دامىتۋدىڭ 2023 -2029-جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسى بەكىتىلدى. بۇل تۇجىرىمدامادا ورتا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا سالانى ودان ءارى دامىتۋدىڭ باسىمدىقتارى ايقىن كورسەتىلگەن. وسىلايشا، جوعارى ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا مەملەكەت كەلەسى ماسەلەلەرگە ەرەكشە نازار اۋدارۋدى جوسپارلاپ وتىر:
جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى ءبىلىمنىڭ قولجەتىمدىلىگى؛
جەتىلدىرىلگەن كادرلارمەن قامتاماسىز ەتۋ؛
جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ينفراقۇرىلىمى مەن سيفرلىق ارحيتەكتۋراسىن دامىتۋ؛
جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى ءبىلىم بەرۋدى ينتەرناتسيونالداندىرۋ؛
ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ءۇشىنشى ميسسياسى؛
ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ؛
ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋ جانە بەيرەسمي وقىتۋ ناتيجەلەرىن تانۋ؛
سەرتيفيكاتتاۋ جۇيەسىن دامىتۋ جانە حالىقتى بەيرەسمي بىلىممەن قامتۋدى كەڭەيتۋ؛
ازاماتتاردىڭ سيفرلىق قۇزىرەتتەرىن ارتتىرۋ.
قازاقستاندا عىلىمدى دامىتۋدىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى - عىلىمي زەرتتەۋلەر مەن يننوۆاتسيالاردى قولداۋ. ۇكىمەت اقپاراتتىق تەحنولوگيالار، ەنەرگەتيكا، بيومەديتسينا، ەكولوگيا جانە ت. ب. سياقتى ءارتۇرلى سالالاردا عىلىمي زەرتتەۋلەر ءۇشىن قولايلى ورتا قۇرۋعا ىقپال ەتە وتىرىپ، ءارتۇرلى عىلىمي باعدارلامالار مەن جوبالارعا بەلسەندى ينۆەستيتسيا سالۋدا.
وتكەن جىلدىڭ وزىندە ۇكىمەت الداعى ءۇش جىلدا قازاقستاندىق عىلىمدى قارجىلاندىرۋدى 3,5 ەسەگە ارتتىردى. بۇل ەڭ الدىمەن عالىمدارعا تولەنەتىن قارجى ماسەلەسىن شەشۋگە جانە ولاردىڭ جالاقىسىنىڭ 2 ەسەگە ءوسۋىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەردى. سونىمەن قاتار جاس عالىمدار مەن زەرتتەۋشىلەردى قولداۋعا، ونىڭ ىشىندە الەمنىڭ جەتەكشى شەتەلدىك ينستيتۋتتارى مەن زەرتحانالارىندا تەگىن تاعىلىمدامادان ءوتۋدى ۇيىمداستىرۋ ارقىلى جاعداي جاسالدى.
بۇگىنگى تاڭدا قازاقستان زاماناۋي زەرتحانالار، عىلىمي-تەحنولوگيالىق پاركتەر، يننوۆاتسيالىق ورتالىقتار مەن تەحنوپاركتەر قۇرا وتىرىپ، عىلىمي-زەرتتەۋ ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا ۇمتىلۋدا. سالانى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىنا سايكەس قازاقستاندا عىلىمدى اكىمشىلەندىرۋدىڭ جاڭا مودەلىن ەنگىزۋ، ۋنيۆەرسيتەت عىلىمىن دامىتۋ جانە قولدانبالى عىلىمدى جانە عىلىمي جانە عىلىمي-تەحنيكالىق قىزمەت ناتيجەلەرىن كوممەرتسيالاندىرۋدىڭ ەكوجۇيەسىن دامىتۋعا باعىتتالعان شارالاردى ىسكە اسىرۋ جوسپارلانىپ جاتىر.
مۇنىڭ بارلىعى تەحنولوگيالىق كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا جانە يننوۆاتسيالىق ونىمدەر مەن قىزمەتتەردى جاساۋعا ىقپال ەتەدى، بۇل ءوز كەزەگىندە قازاقستاننىڭ الەمدىك ارەناداعى باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋعا جانە ەكونوميكالىق وسۋگە ىقپال ەتەدى.
دەگەنمەن، جوعارى ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ وركەندەۋى دامۋ مەن جەتىلدىرۋدى قاجەت ەتەتىن ۇزدىكسىز پروتسەسس ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون. قازاقستاندىق عالىمدار مەن وقۋ ورىندارى ەلىمىزدىڭ ۇزاق مەرزىمدى دامۋىنا، حالىقارالىق ارەناداعى بەدەلىن ارتتىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەتىن جاڭا عىلىمي جاڭالىقتارعا، ازىرلەمەلەرگە قول جەتكىزۋگە ۇمتىلۋى كەرەك.
ۇكىمەتتىڭ قولداۋىمەن، بەلسەندى عىلىمي بەلسەندىلىكپەن، يننوۆاتسيالىق تاسىلدەرمەن جانە جاستاردى تارتۋمەن قازاقستاندىق عىلىم زاماناۋي جانە گۇلدەنگەن جاڭا جانە ءادىل قازاقستاندى قۇرۋعا ءوز ۇلەسىن قوسا وتىرىپ، جاڭا بەلەستەردى باعىندىرا بەرمەك.
