تايۆان تاعدىرى تاعى ساياسي داۋعا اينالدى
داۋدىڭ باسى ارال باسشىسىنىڭ امەريكاعا بارۋىنان باستالعان. بەيجىڭ وسىعان توڭتورىس. قول قۋسىرىپ وتىرمايتىنىن دا مالىمدەپ ۇلگەردى. تايۆان تاعدىرى تاعى ساياسي داۋعا اينالدى. وعان ساي ينۆەننىڭ ا ق ش- قا بارۋى سەبەپ. الاقانداي ارالدىڭ باسشىسى تاقاۋدا ترانزيت ارقىلى امەريكاعا ايالداپ، وكىلدەر پالاتاسىنىڭ سپيكەرى كيەۆين ماككارتيمەن كەزدەسكەن ەدى. بۇل قىتاي بيلىگىنىڭ قىتىعىنا تيسە كەرەك، بىردەن نارازىلىق ءبىلدىردى.
ماو نين، قىتاي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ رەسمي وكىلى:
- ا ق ش تايۆانمەن ءسوز بايلاسىپ، ارالدىڭ تاۋەلسىزدىگىن جاقتايتىن سەپاراتيستەردى قولداپ وتىر. ترانزيتتىك ساپار دەگەن جەلەۋمەن ولار رەسمي كەزدەسۋ وتكىزىپ، ءوزارا قارىم- قاتىناستى نىعايتۋعا كىرىسكەن. قىتاي قۇراما شتاتتار مەن تايۆان اراسىنداعى كەز كەلگەن بايلانىسقا قارسى. بۇل ءبىر قىتاي قاعيداتىن قاتاڭ بۇزادى. ەلدىڭ ەگەمەندىگى مەن اۋماقتىق تۇتاستىعىنا ۇلكەن زيان كەلتىرەدى جانە «تايۆان تاۋەلسىزدىگىن» جاقتاۋشىلارعا قاتە سيگنال جىبەرەدى. قىتاي ءوزىنىڭ ۇلتتىق ەگەمەندىگى مەن اۋماقتىق تۇتاستىعىن قورعاۋ ءۇشىن تاباندى شەشىم قابىلدايدى.
سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ وكىلى: «ا ق ش ءوز سوزدەرىنەن تايىپ، قارۋ جەتكىزۋ مەن اسكەري وداق ارقىلى ارانداتۋشىلىقتى ءالى جالعاستىرىپ كەلەدى»، - دەپ ايىپتادى.
تايۆان باسشىسى دا ءدال وسىنداي پىكىردە. ونىڭ ايتۋىنشا، ا ق ش- قا جاسالعان ساپار ارالدىڭ ەشكىمگە باس يمەيتىنىن، ەشقانداي قىسىمعا كونبەيتىنىن كورسەتتى.
ساي ينۆەن، تايۆان اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى:
- تايۆانعا قىسىم كورسەتىلىپ، قاۋىپ توندىرگەن كەزدە ءبىز ودان سايىن بىرىگە تۇسەتىنىمىزدى الەمدىك قاۋىمداستىققا كورسەتتىك. ءبىز ەشقاشان بەرىلمەيمىز. الەممەن بايلانىستا بولۋدى دا دوعارمايمىز.
امەريكا وسى ارالعا ارى قاراي قولداۋ كورسەتە بەرمەك. جۋىق ارادا قارۋ- جاراق جەتكىزۋگە دە نيەتتى. تايۆاندا جۇرگەن وكىلدەر پالاتاسىنىڭ وكىلى ءتىپتى قىتاي تايۆانعا باسىپ كىرمەس بۇرىن جەتى ولشەپ، ءبىر كەسۋى كەرەك ەكەنىن دە باسا ايتتى.
مايكل ماككوۋل، ا ق ش- تىڭ وكىلدەرى پالاتاسى سىرتقى ىستەر جونىندەگى كوميتەتتىڭ ءتوراعاسى:
- قاقتىعىستىڭ بولعانى ەشكىمگە كەرەك ەمەس. ءبىز بەيبىتشىلىك پەن وركەندەۋدىڭ بولعانىن قالايمىز. سوندىقتان كوممۋنيستىك قىتايدىڭ وسى ءبىر كەرەمەت ارالدىڭ جاعالاۋىنا كەلمەۋى ءۇشىن ءبارىن جاساۋعا دايىنبىز.
ساراپشىلار سايدىڭ ا ق ش ارقىلى جاساعان ترانزيتى جەكە مۇددەنى قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن ويلاستىرىلعان قويىلىم ەكەنىن ايتادى. بىلتىرعى سايلاۋدا وڭباي جەڭىلگەن ساي دەموكراتيالىق پروگرەسسيۆتى پارتيا باسشىلىعىنان كەتكەن ەدى. ەندى باسەكەلەستەرىنە مۇرشا بەرمەۋدىڭ امالىمەن ءجۇر، - دەيدى تايۆاندى زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى.
سە نان، قىتاي الەۋمەتتىك عىلىمدار اكادەمياسى تايۆاندى زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى:
- ساي ينۆەن تايۆان باسشىلىعىندا سوڭعى كەزەڭىن وتكىزىپ جاتىر. سوندىقتان ول تايۆاندا وزىنە لايىق پوزيتسيانى تابۋى كەرەك.
قازىر قىتايدىڭ جاعالاۋ كۇزەتى تايۆان بۇعازىن تورۋىلداپ ءجۇر. فۋجيان پروۆينتسياسىنىڭ تەڭىز قاۋىپسىزدىگى اكىمشىلىگى كەشە وسىنداي بەينەجازبا جاريالادى. بۇل - جۇك كەمەلەرى مەن بارجالاردى تەكسەرۋ وپەراتسياسى، - دەيدى اتالعان پروۆينتسيا بيلىگى. دەسە دە بۇعان كۇمانمەن قارايتىندار بار.
ماسەلەنىڭ ءمانىسى: تايۆان مەن قىتاي اراسىنداعى شيەلەنىس تالايدان جالعاسىپ كەلەدى. قازىر تايۆان - ب ۇ ۇ تاراپىنان مويىندالماعان مەملەكەت. زاڭ جۇزىندە قىتايدىڭ مەنشىگى سانالادى، ءبىراق ءىس جۇزىندە - تاۋەلسىز ەل. قىتاي بيلىگى ءالى كۇنگە دەيىن تايۆاندى ءوز ايماعى سانايدى. سول سەبەپتى «ءبىر ەل - ەكى جۇيە» باستاماسىن قولداۋدى كوزدەيدى. ءبىراق تايبەي بيلىگى مۇنداي جوباعا مۇلدەم قارسى.
www.24.kz
