قازاقتا قىزعا ارناپ توي جاساۋ سالتى بولعان با؟
جەلى قولدانۋشىلار بۇل ءداستۇر «جۇلدىز توي» دەسە، ال كەيبىرى مۇنداي توي تۋرالى مۇلدە ەستىمەگەنى تۋرالى جازعان. بۇل سالت تۋرالى ەتنوگراف بولات بوپاي ۇلى ايتىپ بەرگەن.
جەلىدە بۇل ءداستۇر قىزۋ تالقىلاندى. كەي قولدانۋشى قازاق قىزعا توي جاساماعان دەسە، ەندى ءبىرى كەرىسىنشە مۇنداي ىرىم توي بۇرىننان بارىن العا تارتقان. ەتنوگرافتىڭ ايتۋىنشا، بۇل سالت سىرعا سالۋمەن بايلانىستى.
«قازاق حالقىنىڭ ەجەلدەن كەلە جاتقان سالت-ءداستۇرى بويىنشا كىشكەنتاي قىز 3 جاس، 5 جاس، 7 جاس، 9 جاسقا كەلگەندە، ونىڭ قۇلاعىن تەسىپ، التىن سىرعا سالادى. ءبىر اق سارى باس قوي نە، كوك قاسقا تاي شالىپ، اعايىندارىن شاقىرىپ «سىرعا تاعۋ» تويىن جاسايدى. بۇل تويدى «سىرعا توي»، «سىرعا تاعۋ تويى» دەپ اتايدى. قازىرگى «جۇلدىز توي» دەپ اتالىپ جۇرگەن سالت سول «سىرعا تاعۋ تويى» عوي»، - دەيدى ەتنوگراف.
بولات بوپاي ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل ۇزاتىلعالى جاتقان قىزعا سالىناتىن داستۇردەن بولەك سالت. تۇرمىسقا شىققالى تۇرعان قىزعا «سىرعا سالىنسا»، كىشكەنتاي قىزعا «سىرعا تاعىلادى».
«قىزعا قۇدا تۇسكەندە، ۇرىن بارعاندا، كەلىن بولاتىن قىزعا ارنالعان باسكيىم بەرگەكتىڭ توبەسىنە ۇكى قاداپ باسىنا كيگىزەدى، قۇلاعىنا سىرعا سالادى. ونى قازاقتىڭ قۇدالىق جولىندا ەكى ءتۇرلى اتاۋمەن اتايدى. ءبىرى «ۇكى تاعۋ تويى» دەسە، ەندى ءبىرى «سىرعا سالۋ تويى» دەيدى. ال باليعاتقا تولماعان نەمەسە 9 عا تولىپ، ەندى عانا باليعاتقا تولعان ءبۇلدىرشىننىڭ قۇلاعىن تارىمەن تەسىپ، قۇلاعىنا سىرعا تاعۋ «سىرعا توي» دەپ اتالعان. قازاق سالتى بويىنشا قىز ومىرىندە ەكى رەت سىرعاعا قاتىستى ىرىم توي وتەدى»، - دەيدى ول.
شىعىس قازاقستان (سەمەي) ، 1929 -جىل.
قازاقتا «سىرعا تويى» قانداي ماقساتتا جاسالعان؟
بولات بوپاي ۇلى ەندى عانا باليعاتقا تولعان قىزدىڭ قۇلاعىن تەسىپ سىرعا تاعۋ، وعان ارناپ «سىرعا توي» جاساۋدىڭ ءمانى بارىن ايتتى.
«قازاق قىزدى «قىزدىڭ جولى جىڭىشكە»، «قىزدى قىرىق ۇيدەن تيۋ» دەگەن ادەپپەن، قاتاڭ تارتىپپەن وسىرگەن. قۇلاعىنا سىرعا سالعان قىز ءوزىنىڭ قىز ەكەنىن، سىرعا سالىپ، ساندەنىپ، ادەمىدەنىپ ادەپ-يبامەن ءجۇرۋ كەرەگىن سول كۇننەن باستاپ سەزىنەدى. ءتىل-كوز قۋىرشاقتاي قىزعا ەمەس، سىرعاعا ءتيسىن دەگەن ويمەن تۇمار رەتىندە، ودان سوڭ كوركەمدىك، سۇلۋلىق، ادەمىلىك ءۇشىن تاعادى. ال اكەسىنىڭ «سىرعا تاعۋ تويىن وتكىزۋى» - جۇرت الدىندا قىزىنىڭ بەدەلىن كوتەرۋى. وتباسىندا جالعىز قىزى بولسا، وندا تويدى تەك تۋىس-تۋعاندار اراسىندا جاساعان. سەبەبى قىزعا ءتىل مەن كوز تيەدى دەپ الاڭداعان. قازاق جالعىز قىزىن كوزىنىڭ قاراشىعىنداي قورعاعان»، - دەيدى ەتنوگراف.
قازىرگى «جۇلدىز توي» دەپ اتالىپ جۇرگەن تويدىڭ ءتۇپ-توركىنى وسىندا جاتىر ەكەن. ەتنوگرافتىڭ ايتۋىنشا، قىزعا ارنالعان سىرعا توي جاساۋدىڭ ەش ابەستىگى جوق. قايتا مۇنداي توي - قىزدىڭ قوعامداعى بەدەلىن كوتەرىپ، ءداستۇرلى قىز تاربيەسىن ۇلگى مەن ونەگەگە اينالدىرۋدىڭ اتادان قالعان اق جولى.
ەسكە سالايىق، بۇعان دەيىن قازاق قىزدارى مۇرنىنا سىرعا تاققانى تۋرالى جازعان ەدىك.
ماسساگەت
