ءيت كويلەكتىڭ توركىنى قايدان شىققان؟
بۇل كيىمنىڭ اتىن «ءيت كويلەك» نەمەسە «ءيت جەيدە» دەپ اتاعان. كيىمنىڭ بۇلاي اتالۋى جايىندا مىناداي قىزىق اڭىز بار.
«اللا تاعالا ادامنىڭ ءمۇسىنىن جاساعاندا، ونىڭ كىندىگىنەن الىنعان ءبىر شوكىم بالشىقتان ءيتتى جاراتادى. ءيتتىڭ ۇنەمى ادامنان ايىرىلماي، قايدا بارسا دا، يەسىنىڭ مال- مۇلكىن قورىپ، ادامعا سەرىك بولىپ جۇرەتىن سەبەبى سول ەكەن. كىندىك بالشىعىنان جارالعان سوڭ، العاشىندا ونىڭ تەرىسى تۇكسىز، جالاڭاش بولىپتى.
ادام اتا جارالعان سوڭ، ونى قىرىق كۇن، قىرىق ءتۇن ءيت كۇزەتىپتى. ءىبىلىس ادامعا جاقىن كەلىپ:
- اللا سەنى نەسىنە جاراتقان؟! ءتۇرىڭ قۇرىسىن! - دەپ، ادامنىڭ بەتىنە تۇكىرىپ جىبەرگەن ەكەن. سول ساتتە ءيت ادامدى قورعاپ، ىبىلىسكە تاپ بەرگەن. ءىبىلىس يتكە اشۋلانىپ، قاھارىن توگىپتى. ءىبىلىستىڭ قاھارى اسىپ ءتۇسىپ، ءيت توڭىپ ولگەن كورىنەدى.
اللا تاعالا ءيتتىڭ ەرلىگىنە ريزا بولىپ، ونى قايتا ءتىرىلتىپ، دەنەسىن ءجۇنى قالىڭ تەرىمەن قاپتايدى. ادامنىڭ شاڭىراعىنان مەكەن بەرەدى. ال ءىبىلىس ادام بەتىنە تۇكىرگەندىكتەن، ادام ءار ءتۇرلى كەسەلگە شالدىعاتىن بولىپتى» دەپ كەلتىرەدى.
تاعى ءبىر اڭىزدا ادام دەنەسىنىڭ توپىراقتان جارالعانى تۋرالى وقۋعا بولادى. اڭىزدىڭ جەلىسى بويىنشا اللا تاعالا ادام كەسكىنىن بالشىقتان جاساپ، ونى يتكە كۇزەتتىرگەن ەكەن. وسى ءساتتى پايدالانعان ءىبىلىس ادامنىڭ كەسكىنىن ساۋساقتارىمەن نۇقىپ كەتىپ، ونى بىلعاپ قويعان، سودان كەيىن ادام ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىنگى كۇندەرى بەينەتكە تولى بولعان دەسەدى.
قانداي اڭىزعا سۇيەنسەك تە، ءيتتىڭ ادامعا دوس ەكەنىن بۇگىنگى كۇندە كورىپ ءجۇرمىز.
«ءيت ادام اتا مەن حاۋا انا جەر بەتىنە تۇسكەن كەزدە دە العاش رەت سولارعا سەنىمدى سەرىك بولعان ەكەن دەسەدى. ولاردى بالە- جالادان، قاۋىپ-قاتەردەن قۇتقارىپ، قورعان بولعان ەكەن».
جاڭا تۋعان بالانى دا پالە-جالەدەن قورعاسىن دەپ ءيت كويلەك كيگىزىپ ىرىمداۋ سودان قالىپتى. ءيت كويلەكتى بالا قىرقىنان شىققانشا كيگىزەدى. ونى شىت، سيسا، باتەس، ءبوز سياقتى جۇمساق ماتالاردان جاسايدى. تىسىن سىرتىنا قاراتىپ، شەتىن بۇكپەي پىشەدى. جاعاسىن ويىپ، وڭىرىنە بالانىڭ باسىن سىياتىنداي ەتىپ تىك تىلىك جاسايدى.
بالانى قىرقىنان شىعارعاسىن ءيت كويلەكتى دالاعا تاستامايدى. داۋعا بارعان ادامدار، جاۋعا شاپقان باتىرلار بالاسىنىڭ ءيت جەيدەسىن قوينىنا تىعىپ، وزىمەن بىرگە الا جۇرگەن. سەبەبى، «كويلەك ءقاۋىپ- قاتەردەن، پالە- جالادان ساقتايدى» دەپ ىرىمداعان. ءتىپتى، بالاسى جوق ايەلدەرگە ءيت كويلەكتى ىرىم ەتىپ بەرەتىن بولعان.
مالىمەت «سالت- ءداستۇر سويلەيدى» كىتابىنان الىنعان
