قازاقشا سويلەگەن قۇرىلعى
ارادا ءتورت جىل وتكەنىمەن، ناتيجەسى حابارلانبادى. وسى ارالىقتا قوستانايلىق قىزدار اتالعان قۇرىلعىنىڭ بالاماسىن ويلاپ تاپتى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، جوبانى جاساۋعا التى اي ۋاقىت كەتكەن.
تالانتتى قوستاناي قىزدارى
سوفيا سينيتسينا مەن ءامينا ىسقاقوۆا ەسىمدى قىزداردىڭ «اليسانىڭ» قازاقشا بالاماسىن جاساپ شىققانىن «ناش كوستاناي» باسىلىمىنان بىلدىك. اقپارات قۇرالى 17-قاڭتار بۇكىلالەمدىك ونەرتاپقىش بالالار كۇنىنە ارنالعان جازباسىندا قوس قىزدىڭ جەتىستىگىن جازعان. ارتىنشا قىزدارمەن بايلانىسقا شىعىپ، قۇرىلعى جايىندا سۇراستىردىق.
ولار نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنىڭ 12-«س» سىنىبىندا وقيدى. بوس ۋاقىتىندا جوبامەن اينالىسىپ، دامۋعا دەن قويعان. جەتەكشىلەرى - ينفورماتيكا ءپانىنىڭ مۇعالىمى الەكساندر شەرسەر. تالانتتى قىزدار داۋىس كومەكشىسىن EWA (Environment With Application) دەپ اتاعان.
قىزداردىڭ ايتۋىنشا، قۇرىلعى اتاۋىن E ارپىمەن باستالۋىندا ايرىقشا ءمان بار. اعىلشىن تىلىندە Engineering, education, environment ءسوزى اتالعان ارىپپەن باستالادى. ياعني، اۋقىمى كەڭ. قوسىمشانىڭ (كودتىڭ، باعدارلامانىڭ) سىرتقى الەممەن بايلانىسى تاعى بار. ءارتۇرلى اقپارات كوزدەرىنەن سۇرانىس بويىنشا اقپارات وقۋ، سۇرانىستارعا جاۋاپ الۋ (ەسەپ شىعارۋ، جاۋاپ ىزدەۋ، ديالوگ، وقۋ رەجيمى) ؛ داتچيكتەردەن اتموسفەرالىق كورسەتكىشتەر تۋرالى مالىمەت الۋ؛ تۇرمىستىق تەحنيكا مەن سمارت ءۇي قۇرىلعىلارىن باسقارۋ كىرەدى.
«EWA - بىرەگەي ينتەللەكتۋالدى- اقپاراتتىق كومەكشى. بۇل اقىلدى ديناميكتىڭ كوپتەگەن فۋنكتسياسى بار. ولاردىڭ ءبىرى - بولمەدەگى اۋا تەمپەراتۋراسىن، ونداعى گازدىڭ مولشەرىن انىقتايدى. وسىلايشا، ءورتتىڭ دە الدىن الۋعا بولادى. دىبىس شىعارۋعا ارنالعان قۇرىلعىنى وندىرىستە دە، ۇيدە دە قولدانۋعا بولادى. EWA ماتەماتيكا، فيزيكا، حيميا، بيولوگيا پاندەرى بويىنشا ءتۇرلى ەسەپتى شەشە الادى. سونداي-اق ول ۋيكيپەديادان سۇراۋلاردى شىعارىپ بەرەدى، ەرتەگى ايتادى ءارى شامدى قوسۋ- ءوشىرۋ سەكىلدى تاپسىرمانى ورىندايدى»، - دەيدى ءامينا ىسقاقوۆا.
ولاردىڭ ايتۋىنشا، EWA-نى جاساۋعا التى ايعا جۋىق ۋاقىت كەتكەن. قۇرىلعى جاساپ شىعارۋدى 2021 -جىلدىڭ كۇزىندە باستاعان. ال 2022 -جىلدىڭ كۇزىندە العاشقى كىشىگىرىم بيىكتى باعىندىرىپ، جوبالار بايقاۋىندا ءۇشىنشى ورىن يەلەنگەن. قىزدار ۋاقىتتىڭ كوپ بولىگى EWA-عا قازاق ءتىلىن ەنگىزۋ مەن اقپارات اعىنىن ورنالاستىرۋعا كەتكەنىن ايتادى.
«ءبىز بۇل سالادا بىردە-ءبىر وتاندىق ءونىم كورمەدىك. سوندىقتان ءوز ۇلەسىمىزدى قوسقىمىز كەلدى. ءبىزدىڭ قۇرىلعى مىندەتتى تۇردە قازاق ءتىلىن ءتۇسىنىپ، سول تىلدە سويلەۋى كەرەك ەدى. دىبىس كومپيۋتەر ارقىلى جاسالدى. ءبىز ادامنىڭ وقىعان نۇسقاسىن جاساي المادىق. سەبەبى بىلىكتى ديكتوردىڭ داۋىسىن جازىپ، ونى ەنگىزۋ ءۇشىن كەمى 270 ساعات ۋاقىت كەرەك. ونى جۇزەگە اسىرۋعا بىزدە قاراجات پەن ۋاقىت بولمادى. سول ءۇشىن ادامنىڭ قاتىسۋىنسىز جاسادىق»، - دەيدى سوفيا سينيتسينا.
جالپى، قۇرىلعىعا ءتورت اسسيستەنتتىڭ داۋىسى ەنگىزىلگەن. اركىم ەركىنشە قالاعان داۋىسقا اۋىستىرا الادى. ايتا كەتەرلىگى، بۇل جوبا قىزداردىڭ مەكتەپىشىلىك عىلىمي جوبالار بايقاۋىنا ازىرلەگەن تۋىندىسى. ويتكەنى قوستانايداعى نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىندە اتالعان فورماتتاعى بايقاۋ ءجيى ۇيىمداستىرىلادى. وقۋشىلاردىڭ ءارقايسىسى حالىقارالىق روبوتتار بايقاۋىندا باق سىناۋ ءۇشىن مەكتەپىشىلىك كەزەڭنەن تىڭعىلىقتى دايىندالادى. سايكەسىنشە، عىلىمي جەتەكشىلەرى دە باعىت بەرىپ، وقۋشىنىڭ بارىنشا ىنتا قويعانىن، قۇرىلعىعا وزىق ءادىس-ءتاسىلدى ەنگىزۋىن قاداعالايدى. سول ءۇشىن وقۋشىلار بارىن سالۋعا تىرىسادى. وسى تۇستا سوفيا مەن ءامينا دا ۋاقىتىنىڭ كوپ بولىگىن جوبانىڭ كەم- كەتىگىن تۇزەۋمەن وتكىزەدى ەكەن.
«اليسا» نەگە تانىمال؟
جوعارىدا جىر قىلعان «اليسانىڭ» ارتىقشىلىعى كوپ. سوندىقتان كوپشىلىك ارنايى دىبىس كولونكاسىنا قۇمار. ماسەلەن، دىبىس قۇرىلعىسىنىڭ ەڭ ارزان ءتۇرى 28 مىڭ تەڭگەدەن باستالادى. قىمباتىن الامىن دەسەڭىز، 200 مىڭ تەڭگە قاراجات كەرەك. بۇل جۇيەنى قۇرىلعى رەتىندە ساتىپ الىپ قانا قويماي، تەلەفونعا جۇكتەۋگە بولادى. وسىندايدا اتاقتى Siri قوسىمشاسى ەسكە تۇسەرى بەلگىلى. ياندەكس كومپانياسى اۋەلدە «اليسانى» اتالعان قوسىمشاعا قاراپ ويلاپ تاپقان. ارتىقشىلىعى ورىستىڭ قۇرىلعىسى اداممەن اڭگىمە دۇكەن قۇرادى.
ودان بولەك، «اليسا» ىزدەۋ جۇيەسى بارلىق قىزمەتپەن تولىققان. قوسىمشاداعى داۋىس اكتريسا تاتيانا شيتوۆاعا تيەسىلى. قولدانۋشى قاجەتتى مەكەنجاي مەن تەلەفون ءنومىرى تۋرالى اقپاراتتى وڭاي تاۋىپ الادى. اۋا رايى تۋرالى مالىمەتتەن باسقا، جاقىن ماڭداعى كوفەحانا مەن تاماقتانۋ ورنى جايىندا دا بىلەسىز. ارينە، مۋزىكا قويۋدان الدىنا جان سالمايتىنى تاعى بار.
ءيا، وتاندىق IT ماماندارى «اليسانىڭ» قازاقشا بالاماسىن جاساۋعا وقتالىپ كورگەن. سونىڭ ءبىرى - Kazdream IT حولدينگى. Speech.kz تەحنولوگيالار لابوراتورياسىنىڭ جەتەكشىسى نۇرعوجا قالياسقاردىڭ ايتۋىنشا، گادجەتتىڭ باستى فۋنكتسياسى - جاستار اراسىندا قازاق ءتىلىن تانىمال ەتۋ. ولار جوبانى 2021 -جىلى جۇزەگە اسىرعان. العاشىندا حولدينگتەگى قىزمەتكەرلەر كومپيۋتەرگە قازاق ءتىلىن ءتۇسىنۋدى ۇيرەتكەن. وسىلايشا، كومپيۋتەر قازاق ءتىلى مەن قازاقشا- ورىسشا تىركەستەردى وقي باستاعان.
«بىرلەسكەن جوبانى جۇزەگە اسىردىق دەپ ايتا الامىز. ءبىز ارىپتەستەردىڭ دايىن ازىرلەمەسى بارىن بىلدىك. ال ءبىز، مەحانيكتەر رەتىندە كەي تۇستى جوندەپ، دىبىستى كولونكانى جاساپ شىعاردىق. مىنە، «اقىلدى كولونكانىڭ» قازاق جانە ارالاس قازاق-ورىس تىلدەرىن ءتۇسىنۋ دەڭگەيى جوعارى. تاعى دا قايتالايمىن، ماقساتىمىز - قازاق ءتىلىن كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ. گادجەتتە دە قازاق ءتىلىن كومەكشى قۇرال رەتىندە پايدالانۋعا بولارىن كورسەتكىمىز كەلدى»، - دەدى مامان.
قىزىعى، سوفيا مەن ءامينا جوعارىداعى حولدينگتىڭ «اليسانىڭ» قازاقشا بالاماسىن جاساعانىن بىلمەگەن. ءارى بۇل تۋرالى اقپارات كوزدەرىندە ايتارلىقتاي مالىمەت كوپ ەمەس.
aikyn.kz
