باق يەكتەگەن مۇڭ يەسى
تىڭداپ وتىرىپ، قۇرساۋدا قالدىم. تانىم تارازىسىنا تارتىپ كورسەڭ، استارىنان ۇعىمعا تومپاق كەلەتىن بىردەڭە اڭعارىلاتىن سياقتى. ءسىز ءۇشىن اسەرى قالاي ەكەنىن قايدام، ايتىلعان ەكسپرومت تۇنىعىڭداعى قايداعى مەن جايداعىنى شايقاپ جىبەرەتىن نارسەگە دە كەلىڭكىرەيدى ەكەن. قالاي دەسەڭىز دە، ءوز باسىم مۇنىڭ ءمانىن كەيۋانالىق كەزەڭگە جابا سالۋعا تىرىستىم. بولجامنىڭ ءبارى ۆانگانىڭ سوزىندەي سۇبەلى بولا بەرمەيدى عوي.
ونىڭ ۇستىنە، سۇحباتتاسۋشى ساۋالدى ويلاماعان جەردەن، تىگىنەن تاستاپ جىبەردى: «كورىپكەلدىك قاسيەتىڭىز بار دەگەنى راس پا؟».
اسقاق انشىلىك پەن بىلايعى جۇرت ساۋدىڭ قاتارىنا جاتقىزا بەرمەيتىن «كورىپكەلدىك» - وتە سيرەك قابىساتىن الەم. ال مەنىڭ اق كوڭىل اپام ەش ساسقان جوق، اۋزىنان تاستامايتىن «اقپاتشاسىن» ەرەكشە مەيرىممەن ءبىر ماداقتاپ الىپ، گۋتسۋلدىق مادەنيەتتەگى مولفارلار سياقتى بويىنداعى اتالمىش «قاسيەت» عىلىمي تۇردە نەگىزدەلىپ، كەزىندە «پروستور» جۋرنالىندا جازىلعانىن ايتىپ، ءبىر كەزدە كوزىنە كورىنگەن جاتپلانەتالىقتار وعان ەرەكشە بەلگى تاستاپ كەتكەنىنە ءوزى كادىمگىدەي سەنىپ وتىر. سەنگەنى - مۇنداي شالىقتان قۇرالاقان بولماعانى دا. سوندا قالاي، روزا باعلانوۆا «سەزىم مۇشەلەرىمەن تۇسىندىرىلمەيتىن، اقىلدان تىس اقپارات قابىلداۋ مۇمكىندىگىنە» يەلىك ەتكەن بە؟
قۇدايدىڭ ءوزى كەشىرسىن، مەن سەنە المادىم. ونىڭ ۇستىنە، ارعى دىلىڭمەن ەرەكشە سىيلايتىن جاننىڭ رەيتينگ ءۇشىن «ەرەجەسىز ويىننىڭ» قۇربانى بولىپ وتىرعانىن كورۋ قيىن ەكەن. تاپ وسى جەردە ونىڭ تەڭدەسى جوق انشىلىگى مەن «كورىپكەلدىك» ميستيفيكاتسيانىڭ اراسىن بايلانىستىرا الماي دال بولدىم. كەيدە بۇلاردىڭ ءبىر ادامنىڭ بويىندا بىرىگىپ، ءوزارا جىمداسا كىرىگىپ كەتەتىنىنە عىلىمدا مىسالدار از ەمەس. ول ەندى مۇلدەم باسقا جاعداي. جالپى، بىلايعى بىرەۋلەر ءۇشىن ەلەۋسىزدەۋ جايت بولسا دا، تاپ وسى جەردە تۇلعانى تۇعىرىنان تايدىرماي قۇرمەتتەۋ كەرەك ەكەنىن ايتىپ ءوتۋدىڭ ابەستىگى بولا قويماس.
مۇندا ءبىز ەسكەرە بەرمەيتىن ءبىر كەرتەلى جاعداي بار. جاسى ۇلعايعان ادامدى رەتتى- رەتسىز الۋان ساۋالدىڭ قۇرساۋىنا قاماپ وتىرىپ جازىپ الۋ - اسا ابىروي الىپ بەرەتىن شارۋانىڭ قاتارىنان ەمەس. قازىرگىلەردىڭ كوبى وسىنىڭ بايىبىنا تەرەڭ بويلاي الماي ءجۇر. ءيا، قانشا جاساسا دا ءسوزى ءمىردىڭ وعىنداي، ويى جايدىڭ شوعىنداي بولىپ، الاۋلاپ وتىراتىن جوتالى جاندار بولادى. وكىنىشكە قاراي، قولدانبالى پسيحولوگيا عىلىمىنىڭ زاڭدىلىقتارىنا ساي كوپ ادام «ۇلكەيۋ» ۇدەرىسىنە بەيىم. بۇل - ەندى جۇمىر باستى پەندە قاشىپ قۇتىلا المايتىن نارسە.
ادامنىڭ جانى قانشا جەردەن تەمىردەي بەرىك بولعاننىڭ وزىندە دە كۇنى جەتكەندە كىم- كىم دە مۇقالىپ، توزا باستايدى. ونىڭ دا شاعىن عۇمىرىندا شاقشاداي باسىنان كەشەتىن قۋانىش پەن شاتتىققا قوسا، ەشكىمگە ءتىس جارعىسى كەلمەيتىن قايعى- قاسىرەتى بولادى. وعان ايتاسىز، اركىمنىڭ بويىندا ەلەۋسىز بۇيىعىپ جاتا بەرۋگە - ءتيىس كەيبىر جاعدايلاردى سانالى ءھام بەيسانالى تۇردە تۇرتپەكتەپ وياتۋعا قۇمار اقمىلتىقتار «بىرەۋدىڭ قاسىرەتىن قىزىقتاۋدان» قانداي ءلاززات الاتىنى تۇسىنىكسىز. قالاي دەسەك تە، كىم بولسا دا اقىرعى كەزەڭىندەگى دارمەنسىز كەيپىن تاڭبالاتپاعانى ءجون. ابىروي يەسى ەلدىڭ ەسىندە، حالىقتىڭ جادىندا اسقاق قالپىندا قالعانعا نە جەتسىن؟ !
ۇلبىرەپ وتىرعان شاعىندا سۇحبات بەرگەن بىرنەشە تۇلعانىڭ مىسالىن بىلەمىز. سولاردىڭ ءبىرى - عارەكەڭ، ايگىلى ءانشى عاريفوللا قۇرمانعاليەۆ جايىندا شاكىرتى، مارقۇم اسكەربەك ەڭكەبايەۆ ۇيىمداستىرعان حابار. باسقانى بىلمەدىم، ءوز باسىم سونى كورگەن سايىن جۇيكەم جۇقارا باستايدى. تۇيسىكسىز شاكىرت پەن ۇلىق ۇستازدىڭ اراسىنداعى مىنا قورلىقتى بەيجاي وتىرىپ قاراۋ مۇمكىن ەمەس. جازۋشى شەرحان مۇرتازا، ماڭعىستاۋلىق جىرشى جاقسىلىق ەلەۋسىنوۆ جايىندا دا وسىنداي مازمۇنداعى ءساتسىز بەينەجازبا قالعان. كوبىنە مۇنداي حالگە الدىمەن ۇرپاعى سەبەپشى بولادى. ويتكەنى، ماقساتىن ىسكە اسىرۋشى اۋەلى سولارمەن كەلىسەدى. ە، نە دەرىڭ بار، باياعى سول بارماق باسپاي، كوز قىسپاي ءتاسىلدىڭ ءىزى عوي.
جالپى، ءبىزدىڭ قوعامدا جالپاق جۇرت «باعى جانعان» دەپ ەسەپتەيتىن ەكى ادام بولسا، ءسوز جوق، سونىڭ ءبىرى - پەندەگە شاق بارشا اتاق- داڭقتىڭ جۇپارىنا شومىلىپ وتكەن روزا باعلانوۆا اپامىز بولاتىن. نەسىن ايتاسىز، ازۋىن ايعا بىلەگەن كەشەگى كەڭەس وداعى، ازات قازاقستان تۇسىندا بولسىن، ونىڭ ۇكىمەتتەن الماعان اتاعى، حالىقتان كورمەگەن قۇرمەتى، الەمنىڭ تۇكپىر- تۇكپىرىندە بارماعان ەلى، باسپاعان تاۋى، تابانى تيمەگەن جەرى جوق. ول جاعىن بىلايعى ەلدىڭ دەنى بىلەدى. ال ونىڭ تراگەدياعا تۇنشىققان تاعدىر تاۋقىمەتى ايتىلا بەرمەيدى. سوعان قاراعاندا ءانشىنىڭ جەكە ءومىرىنىڭ بۇل بەلەسى ىشكى- سىرتقى ساياساتقا جاۋاپتى قۇزىرلى مەكەمەلەر تاراپىنان قاتتى قۇنتتالعان بولۋى مۇمكىن. كەڭەستىك يدەولوگيا سونداي دا ەرەكشە تاسىلمەن جۇمىس جاساۋشى ەدى عوي.
كوزىن تىرناپ اشقاننان ءتىرى جەتىم، پەشەنەسىنە جازىلعانى بالالار ءۇيىنىڭ تابالدىرىعى، وگەي اتا- انانىڭ تاربيەسى، تۋعان ەلدەن جىراق كەتىپ، سارت- ساۋقاننىڭ اراسىن كەزۋى، تۇلىمشاعى جەلبىرەپ جۇرگەن كەزىندە كورگەنى اقسيراق اشارشىلىق، سىلاڭ قاعىپ، بوي تۇزەگەن شاعىندا تاپ بولعانى ستاليندىك قۋعىن- سۇرگىن، ەس جيعاندا كۋا بولعانى جارتى دۇنيەنى قانعا بوكتىرگەن ۇلى وتان سوعىسى. جەكە باسىنىڭ قاسىرەتى - باق يەكتەگەن مۇڭ يەسى بولعانى ءوز الدىنا. كەيبىر ءومىرباياندىق دەرەكتەرىنە دەيىن ويدان قۇرالۋى، بۇل ەندى ايتۋعا كەلمەيتىن ازار. ءومىرىنىڭ وسى كەزەڭى جايىندا ول ءوزى اشىلىپ ايتقىسى كەلدى مە؟ ايتسا دا، قۇلاق قويعان كىم بار؟ كوبىنە ونىڭ ءومىر- ونەر جولىنىڭ ۇستىڭگى قاباتىن قالقىپ وتۋمەن اۋەستەنگەن قوعام اقىرى ول جايىنداعى كوپ ماعلۇماتتى ۇمىتتىردى. ارينە، ول ءوز الدىنا بولەك، شەتى- شەگى جوق ۇزاق ءاپسانا.
ءبىر جىلى راديوجۋرناليست عالىم ەسەنساريەۆتى سىر بويىنا ارنايى شاقىرتىپ الىپ، قارماقشىعا اپارىپ، كوزكورگەندەردىڭ كوكىرەگىندە كەتىپ بارا جاتقان باعلانوۆانىڭ كوپشىلىككە بەيماعلۇم تاعدىرىنىڭ ادام بالاسىنا ايتىلماعان ءبىراز شىندىعىن دىبىس تاسپاسىنا تاڭبالاۋعا مۇمكىندىك جاساعان ەدىم. ول كەزدە اپامىزدىڭ دا كوزى ءتىرى. سول كەزەڭدەر ءۇشىن جابىق تاقىرىپ سانالعان اقيقات پەردەسىن ءتۇرىپ تاستاعان جانداردىڭ ءقازىر ارامىزدا ءبىرى دە جوق. ەندى رەتىن تاۋىپ، شەت- شەپىرلەپ جارىققا شىعارىپ، ەلدى قۇلاعدار ەتەمىن دەسە، ول ەندى جازىپ الۋشىنىڭ جەكە بيلىگىندەگى نارسە. سونداي قاسىرەتتى تاعدىر يەسىنەن ورىندالماعان اڭسارىن كۇيتتەۋمەن شەكتەلگەن «جەڭىلتەك بەينە» قالىپتاستىرۋ ساياساتىن نەندەي ارەكەتپەن تۇسىندىرۋگە بولادى؟ ماسەلەنىڭ بۇل جاعى ءتىپتى جۇمباق.
ادام بالاسى كەيدە ءوزىنىڭ شىن مانىندەگى تراگەديالىق تاعدىرىن، جەكە باسىنىڭ شىندىعىن جاسىرۋ ءۇشىن شىنايى بولمىسىنا مۇلدەم كەرەعار، جاساندى بەينە قالىپتاستىرىپ، وزگە بىرەۋدىڭ «بەتپەردە - ماسكاسىن» كيىپ الۋعا بەيىم تۇرادى. قاسىرەتتىڭ ۇلكەنى - وسى، ءومىر بويى وزگەنىڭ عۇمىرىن كەشىپ، ءوزى جايىنداعى شىندىقتىڭ ءبىر تامشى كەرمەگىن دە سىرتقا شىعارماي، كوز جاسىنا قوسىپ جۇتا بەرۋ. بۇل تاراپتا، ۇڭىلە بىلگەنگە سىلقىم اپانىڭ سىڭعىر قاققان كۇلكىسىنىڭ وزىنەن ءبىر ءتۇرلى ىزا تەۋىپ تۇراتىن. ءبىزدىڭ قوعام سونىڭ ءبارىن سارالاپ جاتپاستان، ونىڭ جۇزىندەگى مۇڭنان تۇرعىزىلعان مۇنارانىڭ ءىزىن مۇلدەم باسقا نارسەلەرمەن جۋىپ- شايىپ جىبەرىپ وتىردى.
ونىڭ جانىنا جاي تاپتىرماعان كەيبىر جايتتار اتالمىش شاعىن حابارداعى سۇحباتتاسۋشىعا قاراتىپ ايتقان، «جانىم، بۇل ءدۇنيادا ارمانسىز ادام بار دەپ ايتا المايمىن. ءبىراق مەن ەڭ باقىتتى اداممىن. ەندىگى مەنىڭ ارمانىم - حالقىم جاقسى تۇرسىن!» دەگەن ءسوزىنىڭ اڭعارىندا جاتىر ەدى. ءبىر كەۋدەدە وت پەن سۋداي شارپىسقان وسى ەكى ايىرىقتى ءجىتى تۇسىنە الماعانىمىز ءوز الدىنا، ءالى تۇسىنبەي كەلە جاتقانىمىز جانە مۇلدەم تۇسىنۋگە تىرىسپايتىنىمىز قانداي وكىنىشتى.
كوبىنە، باقىتتىڭ ءدامىن تاتىپ كورمەگەن ادام ءوزىنىڭ «باقىتتى» ەكەنىن ايتىپ، اينالاعا جار سالۋعا بەيىم كەلەتىنى جاسىرىن ەمەس. ويتكەنى، ول ءۇشىن باقىتسىز دەگەن ءسوزدى ەستۋدىڭ نەمەسە باقىتسىز بولىپ كورىنۋدىڭ ءوزى قاسىرەت. وعان قوسا، باقىت جايىنداعى ۇعىم دا قۇبىلعان ساعىم سياقتى ءدىر- ءدىر قاققان بىردەڭە عوي. باقىتتى بولا تۇرىپ باقىتسىزدىققا دۋشار بولۋدان قورقاتىن پەندەنىڭ ازىرگە ويلاپ تاپقان جالعىز ايلاسى - وسى. ال شىن باقىتتىڭ ءدامىن سەزىنىپ، تاڭدايىنا تاتقان ادام كوپ ۇندەمەۋ ارقىلى سىرىن سىرتقا شاشپاۋعا تىرىسىپ باعادى ەكەن.
الەمگە ايگىلى باعلانوۆادان سۇحبات العانداردىڭ دەنى ونى قايىرىپ اكەلىپ، «وزدەرىنىڭ قوراسىنا» ايداپ تىعا بەرەتىن. ءبىز سونىڭ كۋاسى بولدىق. سودان سوڭ ول دا تورداعى توتىنىڭ كۇيىنەن ءارى اسا الماي، جوباسىن جوعارىدان سىزىپ بەرگەن تاپتاۋرىن تاقىرىپتان ابدەن مەزى بولىپ، ءوز سوزىنە ۇيەلەي بەرۋشى ەدى. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، ەل ونىڭ بۇلا بولمىسىنان ەسەرسوقتاۋ ەركە قىزدىڭ وبرازىن كورگىسى كەلدى. ال روزا بولسا، سول ىقىلاستىڭ ىعىنا وڭاي جىعىلا سالدى دا، حالىقتىڭ قيالىن تەربەگەن الگى جاساندى ءرولدى مۇلتىكسىز ويناپ بەردى. ءسويتىپ، تىڭدارماننىڭ جادىندا ماڭگى سول بەينەدە قالىپ قويدى. وكىنىشتىسى، شىڭىراۋىندا شوگىپ جاتقان، جانىنا جاي تاپتىرماي مازداعان مۇڭدى تۇسىنەتىن پەندەنىڭ بولماۋى.
ول كورەرمەنگە قاراتىپ ايتىلعان ارمان جايىنداعى الگى ەكىۇداي ويىن اقتارا سالىپ، ىلە- شالا باكىر تاجىبايەۆتىڭ سوزىنە جازىلعان ەسكەندىر حاسانعاليەۆتىڭ «اسىل ارمان» ءانىن شىرقاي جونەلدى. سيتۋاتسيالار جيىنىنىڭ باس- اياعىن جىمداستىرۋعا كەلگەندە مەنىڭ اپامنىڭ اكتەرلىك شەبەرلىگى ءمىنسىز ەدى. مۇڭدى سىرىن بولىسەتىن، بولمىسىنا جاقىن بىرەۋدىڭ جانىنا جاقىن جۇرمەگەنى ونىڭ نازىك جۇرەگىنە باتپادى دەيسىز بە؟ باتقاندا قانداي، ول ۇنەمى سول باتپاننىڭ ۇستىندە ەمەس، استىندا ءومىر ءسۇردى. ونداي كەزدە اقىسىن باسقا نارسەدەن الاتىن. ءبىراق ول سىرىن ەشقاشان، ەش پەندەگە بىلدىرمەۋگە تىرىسىپ باقتى. سول ءۇشىن دە ءوزىن مۇلدەم وزگە قىرىنان «اشكەرەلەۋمەن» ءوتتى.
قايدا بارسا دا قىر ىزىنەن قالماي، الدىن كولدەنەڭ وراعىتا بەرەتىن ساۋالدىڭ ءبارى، سول باياعى، اڭىز انشىگە حرۋشيەۆ پەن برەجنيەۆ سياقتى شال- شاۋقانداردىڭ قالاي ىنتاسى اۋىپ، عاشىق بولعانى جايىنداعى ءاپسانا توڭىرەگىندە بولاتىن. كەيدە بۇل قازاقتىڭ سودان باسقا الاڭى بولماعانىنا تاڭىرقاپ، تاڭعالۋدان دا شارشايدى ەكەنسىڭ. مىنە، تاعى دا سول، ۇساق- تۇيەك حيكاياعا ارنالعان بىردەڭەلەردى انىقتاي تۇسۋگە ارنالعان سيىقسىز سۇراققا قايتارىلعان سۇرەڭسىز جاۋاپ: «وي، عاشىق بولعانداردىڭ ءقايسىبىرىن ايتايىن، كوكەشىم- اي. بىرەۋى شاقىردى، بىرەۋى قۇشاقتاعىسى كەلدى… اپىرماي، بىزگە كۇيەۋ بولعان ادامنىڭ، قالاي ايتامىن ەندى، ولار ءبىر سورلى عوي. ءبىز دەگەن ءبىر ايلاپ كەتەمىز… مەن ەكى كۇيەۋ العانىنا دا راقمەت ايتۋىم كەرەك… ءانشى دەگەن، ويبۋي، سەندەر كوپ نارسەنى بىلمەيسىڭدەر عوي» …
تاعى دا سول جاساندى كەيىپ، قولدان قالىپتاپ العان شالىق كۇي. ءبىزدىڭ قوعامدا قارجالعان جاندى قۇرمەت تۇتىپ، توبەگە شىعارۋدىڭ ورنىنا، توردەگى باسىن بوساعاعا تارتىپ، ابدەن مىلجا مازاق ەتۋدىڭ مۇنان ارتىق ءتۇرىن ويلاپ تابۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. ءيا، ءبىز ول جاعىنان ازىرگە الدىمىزعا قارا ءتۇسىرىپ كورگەن ەمەسپىز! «سەندەر كوپ نارسەنى بىلمەيسىڭدەر عوي!» … ءيا، ونىڭ بار دىلىمەن ايتقىسى كەلگەن كوكەيدەگى ءۋالى ءسوزى، يمانداي شىنى، جانايقايى ەدى بۇل.
قاشان دا ۇلدىڭ جولىندا جانىن قۇربان ەتۋگە دايىن تۇراتىن قازاقى پسيحولوگيانىڭ قۇلىنا اينالعانداردى ول كەشىرە الماي- اق كەتتى. ءبىراق ونىسىن سىرتقا شىعارۋعا بولمايتىندىقتان، امالى قۇرىدى. ەلدىڭ ەسىن العان اقسيراق اشارشىلىقتا تۇقىم جالعارىن الىپ قالىپ، اقۇرپەكتەي ۇرپيگەن ءۇربيبىسىنىڭ قوس قولىن جايىپ، قۇلىنداي شىرقىراعان داۋسىنا دا قايىرىلماي، قازالىداعى جەتىم بالالار ۇيىنە وتكىزىپ جىبەرگەن تۋعان اناسىنىڭ ادام تۇسىنۋگە كەلمەيتىن ارەكەتىن ول كەشتى دەپ ويلايسىز با؟ جوق، مەن ءوز باسىم ولاي دەپ ويلامايمىن. ونداي جاعدايدى كەشۋ مۇمكىن ەمەس.
وسىنداي كۇيدى ءومىر بويى ارقاسىنا تاڭىپ ءجۇرىپ، ءوزىن ەرەكشە ەركەلەتكەن حالقىنىڭ كوڭىلىنەن شىعۋ ءۇشىن ءبۇتىن بولمىسىن قاق جارىپ جىبەردى. نە دەگەن جانكەشتىلىك! ءسويتىپ، ەشكىم بىلمەۋى ءتيىس نارسەلەردى بۇركەپ، قىمتاۋ ءۇشىن ومىرىنە قاتىستى كوپ مالىمەت ويدان قۇراستىرىلدى. امال قانشا، قوعامعا كەرەگى سول بولعان سوڭ، قاي نارسەنىڭ دە «مايمىلىن ويناتىپ بەرۋدەن» الدىنا جان سالمادى. مىنە عاجاپ، ءبىر كەۋدەدە - ەكى ادام. ەكەۋى ءبىر جۇرەكتەن جان، ورتاق تامىردان قان تارتىپ وتىرىپ، ءبىر- بىرىنە مۇلدەم ۇقسامايتىن ەكى باسقا ادامنىڭ اڭگىمەسىن شەرتە بەرەدى. و، جاساعان، سەن ءبىزدى ەرەكشە ماحابباتپەن وسىلاي ەتىپ جاراتقانىڭدى ءوزىڭ عانا بىلەسىڭ. ەت پەن سۇيەكتەن جارالعان ءالسىز پەندە نە ءبىلسىن؟! مەن ول جايىنداعى حاباردى قايىرا تىڭداپ بولىپ، وسىنى ۇقتىم.
قانشا ايتقانمەن، قان مايداننىڭ قاسىرەتىن كورگەن مۇڭدىق ەمەس پە، ءسوز اراسىندا «ءبىر رەت عاشىق بولعانىن» ايتىپ قالدى. وقيعا سوعىس جىلدارى ءوتىپتى. جۇرەگىن جارالاعان جان تانكىشى ەكەن. «سودان كەيىن ىشىمدە بىرنارسە ءولىپ قالعانداي بولدى» دەيدى. وي، دۇنيە- اي! مىنە، ونىڭ بەتپەردە، بوياماسىز شىن بەينەسى. سول بەلگىسىز جانمەن تىلدەستى دە، تابان استىندا عاشىق بولدى. ال سونداعى جۇرەگىن جاۋلاپ العان ادامى ەرتەسىنە وققا ۇشىپتى. قالعان عۇمىرىندا العاش ءھام اقىرعى رەت ءسوز بايلاسقان عازيزگە دەگەن سەلكەۋسىز سەزىممەن ءومىر ءسۇردى. ءوزى ەشقاشان سەزدىرگىسى كەلمەگەن كىرشىكسىز كەيپى «ادامنىڭ ءىشى تازا بولۋ كەرەك» دەگەن العاۋسىز پىكىرىندە عانا قالدى.
بۇل كۇندە ءبىراز ادام بىلە بەرمەيتىن شىعار، ءانشىنىڭ جايىنان حابارى بارلار ۇمىتا قويماعان بولار، ءومىرىنىڭ اقىرعى كەزەڭىندە «ازداپ جىلىستاي باستادى» دەگەن ءسوزقاشىرتقىلار ءجۇرىپ جاتتى. مۇمكىن، ادام بالاسىنىڭ كەلىپ تىرەلەتىن سوڭعى ايالداماسى سول بولعان سوڭ، وعان پالەندەي قارسىلىق تانىتىپ، جالعان نامىسقا جەڭدىرۋدىڭ قانشالىقتى قاجەتى بارىن بىلمەدىك. ءبىر تاڭعالارلىعى، كەيۋانالىق جەڭىپ، تالاپ جولى تارىلعان ادام دا بەتپەردەسىن شەشپەۋگە تىرىسادى ەكەن. سوعان قاراعاندا، بۇل ءوزى سونشالىقتى كۇستانالاي بەرەتىن جامان نارسە بولماسا كەرەك.
مەن ءبىر ءسات ونىڭ اۋەلگى ايتقان ءسوزىن بەينەلى ويلاۋدىڭ قاي تۇرىنە جاتقىزارىمدى بىلمەي دال بولدىم.
اقىرى «اپام دا اڭ- تاڭ، مەن دە اڭ- تاڭ» كەردەن ءارى اسا المادىق. بالكىم، مۇنىسى ميدىڭ كونە قاتپارىنداعى ورىندالماي قالعان بۋداق- بۋداق اڭسارلاردىڭ تولىق كورىنىس تاۋىپ ۇلگەرمەي، دامۋ ءداۋىرىنىڭ تالاي ساتىسىن باستان كەشىرگەن ەجەلگىلەردىڭ كونە باستاۋعا «ءتاۋ ەتۋ» راسىمىنەن قالىپ كەتكەن جۇرناق - رۋديمەنت بولار؟ تانىمدىق ماعىناداعى بىردەڭە ىزدەگەن ارەكەتىمنەن دە ەشتەڭە شىعا قويماعانىنا قاراعاندا، تۇستەۋگە كەلمەيتىن، شالىققا ۇقساس ەرەك كۇيدى ءبىز دە «ءجىتى تۇسىنە الماعان بولارمىز».
نەسىن ايتاسىز، اسىل اپام ەرەكشە بولمىس يەسى ەدى عوي. جالپى، ادام بالاسىنىڭ تابيعاتى تىلسىمعا تولى. كەيدە ءتىپتى بىرەۋدى ءتۇسىنىپ بولماق تۇگىلى، ءوز يىرىمدەرىڭە بويلاي الماي قالاتىن كەزىڭ كوپ. جاراتۋشى ەرەكشە تالانتپەن جارىلقاپ، تاڭدايىنا الۋان ءتۇرلى بوياۋ جاققان جاندار وي ايتۋ ءۇشىن ەمەس، كوبىنە وي سالاتىن ءان ايتۋ ءۇشىن كەلەدى مىنا جارىق جالعاننىڭ جۇزىنە. ايتىلعان وي ءوز وياسىندا تۇرماسا، ول دا قيىن. جارىقتىق، زاراتۋشترا پايعامباردىڭ «اۋەلى دۇرىس وي، سودان كەيىن دۇرىس ءسوز، ال دۇرىس ارەكەت وسى ەكەۋىنىڭ قوسىندىسىنان» دەپ زار يلەيتىنى وسىندايدان عوي. پەندە اتاۋلىعا ءتان بەتپەردەنىڭ تاساسىندا اقيقاتى ايتىلماعان سىر قالعان جەردە ونىڭ مىڭ قاتپار ويىنىڭ وزەگىندەگى ءتىندى اجىراتۋ مۇمكىن ەمەس.
مەن اڭىز ءانشىنىڭ ورىنداۋىنداعى «اسىل ارماننىڭ» ءتاتتى اۋەنىنە ءۇنسىز قوسىلىپ، ىشتەي ىڭىلداي بەردىم. ونىڭ رۋحى اسقاق، سازى سىلقىم، سىرى تىم مۇڭدى ەدى.
بەرىك ءجۇسىپوۆ،
فولكلورتانۋشى
«تۇركىستان» گازەتى
