جەرى باردىڭ مالى جوق، مالى باردىڭ جەرى جوق

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - بىرەۋ جايىلىمدىق جەرگە زار. ال بىرەۋ يەلىگىندەگى جەردى يگەرمەي الاڭسىز وتىر. مەملەكەتتىڭ مەنشىگى بولعاندىقتان جايباراقاتتىققا جول جوق.

سوڭعى جىلدارى پاۆلودار وبلىسىندا شارۋا قوجالىقتارىنىڭ يەلىگىندەگى پايدالانىلماي بوس جاتقان جايىلىمدىق جەرلەردى مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارۋ جۇمىستارى جۇيەلى جۇرگىزىلىپ جاتىر.

ستاتيستيكاعا كوز جۇگىرتسەك، پاۆلودار وبلىسى اۋماعىندا 8,3 ميلليون گەكتار جايىلىمدىق جەر تىركەلگەن. ونىڭ 4,7 ميلليون گەكتارى اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارلارىن وندىرۋشىلەرگە ۇلەستىرىلگەن. ءالى قانشاما جەر يگەرىلمەي جاتقانىن ەسەپتەي بەرىڭىز. شارۋالارعا بەرىلگەن جەردىڭ ءوزى بانككە كەپىلدىككە قويىلعاندىقتان ونداي جەرلەردى يگەرۋ جايلى اڭگىمە قوزعاۋدىڭ ءوزى ارتىق. بۇل - رەسپۋبليكاعا ورتاق پروبلەما. بۇگىندە ەلىمىزدە 187 ميلليون گەكتار جەر مال جايىلىمى رەتىندە تىركەلگەن. وكىنىشكە قاراي، ونىڭ 80 ميلليون گەكتارى عانا يگەرىلگەن، ياعني 43 پايىزى قولدانىستا. سالدارىنان ءتورت تۇلىكتى تۇلەتىپ وتىرعان اۋىلداعى اعايىنعا جايىلىم جەرلەر جەتپەي وتىر. مالدىڭ كوبى قىستاق پەن جايلاۋدان گورى اۋىل ماڭىندا جايىلادى. وسىلايشا، اۋىل ماڭايىنداعى 15-20 شاقىرىمعا دەيىنگى جەرلەر ازىپ- توزىپ، تابيعي ونىمدىلىگى جىل سايىن تومەندەپ كەلەدى. ءتىپتى زووگيگيەنالىق احۋال دا شيەلەنىسىپ، مال اراسىندا اۋرۋلاردىڭ كوبەيۋىنە اكەلىپ سوقتىرۋدا. اتالعان فاكتورلار تولىققاندى مال ونىمدەرىن الۋ مۇمكىندىگىن ازايتىپ، سالانىڭ دامۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزۋدە. مەملەكەت باسشىسى قاسىم- جومارت توقايەۆتىڭ جولداۋىندا بۇل پروبلەما كوتەرىلىپ، جەردى تۇگەندەۋ جۇمىستارىن جەدەلدەتۋگە تاپسىرما بەرىلگەن ەدى.

وسى جىلدىڭ مامىر ايىنا دەيىنگى دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، پاۆلودار وبلىسىندا پايدالانىلماي جاتقان 904 مىڭ گەكتار جايىلىم جەر انىقتالىپتى. پروكۋراتۋرانىڭ ىسكە ارالاسۋى ناتيجەسىندە 135 مىڭ گەكتار جەر مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارىلعان. شارۋالارعا جاسالعان ەسكەرتۋدىڭ ناتيجەسىندە 258 مىڭ گەكتار جەردە «ەكىنشى ءومىر» باستالىپتى.

وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ اگرارلىق ماسەلەلەر جونىندەگى تۇراقتى كوميسسياسىنىڭ ءتوراعاسى سايلاۋ ورازبايەۆتىڭ ايتۋىنشا، شالعاي جەرلەردە جايىلىم القاپتارىن قولدانىسقا ەنگىزۋ ماڭىزدى.

- «جايىلىمدار تۋرالى» زاڭ جوباسىنا سايكەس، ءار اۋىلدىق وكرۋگتىڭ تابيعي- كليماتتىق ەرەكشەلىكتەرىن، تاريحي قالىپتاسقان مال جايۋ ءداستۇرىن ەسكەرە وتىرىپ، اۋىلدىق وكرۋگ جانە اۋداندىق اكىمدىكتەرمەن، جەرگىلىكتى ءوزىن- ءوزى باسقارۋ ورگاندارىمەن بىرلەسىپ، جايىلىمداردى باسقارۋ جانە ولاردى پايدالانۋ جونىندەگى جوسپار ازىرلەنگەن. جوسپاردا اۋىل وكرۋگىنىڭ مال جايىلاتىن جايىلىمدارىنىڭ كولەمى انىقتالادى، ونىڭ نورمادان تىس پايدالانىلاتىن جەرلەرىن، جەرى بار، ءبىراق مال باعىلماي بوس جاتقان جەردىڭ يەلەرىن انىقتاپ، سول ارقىلى جايىلىمدىق جەرلەردى، جايىلىم پايدالانۋشىلارى مەن جەر يەلەرى اراسىنداعى جاعدايدى رەتتەپ، نورماتيۆتىك تالاپتارعا سايكەستەندىرەدى.

ءبىر ايتا كەتەر جايت، مالى باردىڭ باعاتىن جەرى جوق، ال جەرى باردىڭ مالى جوق. وسى تەڭسىزدىكتەردى شەشۋ ءۇشىن اۋىلدىڭ ماڭايىنداعى جەرلەر ۇساق مالداردان، جىلقىلاردان بوساتىلىپ، تەك قانا ساۋىن مالعا «قالدىرۋ» كوزدەلگەن. اۋىلدىق وكرۋگتەردەگى جەرلەردىڭ كوبىن جشس، اق، وك، ورمان جانە سۋ شارۋاشىلىعى مەن ايرىقشا كۇزەتىلەتىن ايماقتار كاسىپورىندارى جالعا العانى بەلگىلى. بۇلاردىڭ كوبىندە مال جوق، ءبىراق مالى بار شارۋالاردى، جوعارىدا ايتىپ كەتكەندەي، ءوز جەرىنە جىبەرمەيدى. ويتكەنى جەردى 49 جىلعا جالعا العان. الداعى ۋاقىتتا زاڭ اياسىندا بۇل قاراما- قايشىلىق شەشىمىن تابادى دەگەن سەنىمدەمىن، - دەيدى س. ورازبايەۆ.

ەلىمىزدە جەكە شارۋاشىلىقتار كوپتەپ قۇرىلىپ، مال سانى ارتقان سايىن جايىلاتىن جەر دە تارىلعانى جاسىرىن ەمەس. بۇرىندارى اتالعان پروبلەما حالقى تىعىز ورنالاسقان وڭتۇستىك وڭىرلەرگە ءتان بولسا، سوڭعى جىلدارى سولتۇستىكتەگى اعايىننىڭ دا ارا- تۇرا جەر داۋىمەن باسى قاتىپ ءجۇر.

ماسەلەن، تەرەڭكول، شارباقتى جانە پاۆلودار اۋداندارىنداعى 36 اۋىلدا مال جاياتىن جەر جوق. باسقا اۋدانداردا دا جايىلىمنىڭ ازدىعى بايقالادى. ۋسپەن اۋدانىنىڭ تۇرعىنى مۇحتار بايمامىروۆ مال باسىن ارتتىرۋدى كوزدەگەنىمەن جەر ماسەلەسى الدان شىعاتىنىن جاسىرمايدى.

- اۋدانداعى بوس اۋماقتىڭ بارلىعىنا ەگىن ەگىلەدى. ارينە، استىق وسىرگەن دۇرىس. وعان ەش قارسىلىق جوق. ءبىراق بۇل مال شارۋاشىلىعىن شەتكە ىسىرىپ قويۋ قاجەت دەگەندى بىلدىرمەسە كەرەك. ءتورت تۇلىك ۇستاپ وتىرعان ءبىز سياقتى قاراپايىم تۇرعىندارعا دا جاعداي جاسالسا ەكەن دەيمىز. ءقازىر اۋدان ورتالىعىنىڭ ماڭىندا جايىلىمدىق جەر جوقتىڭ قاسى. كۇندە تاڭەرتەڭ قوي مەن جىلقىنى جولدىڭ ار جاعىنا شىعارىپ، كەشقۇرىم قايتا قوراعا اكەلىپ قاماۋدان باسقا امال بولماي تۇر. شارۋالار ەگىن ەككەن سوڭ جاعداي ءتىپتى قيىندايدى. جىل سايىن وسى ماسەلەنى كوتەرىپ، جايىلىمدىق جەر سۇراعانىمىزبەن، ماسەلە شەشىلمەي كەلەدى، - دەيدى م. بايمامىروۆ.

پاۆلودار وبلىستىق جەر قاتىناستارى باسقارماسىنىڭ باسشىسى رۋسلان داۋىتبايەۆتىڭ ايتۋىنشا، بيىل قاراپايىم حالىقتىڭ قاجەتتىلىگى ءۇشىن 380 مىڭ گەكتار جەر پايدالانۋعا بەرىلمەك.

- جايىلىمدىق جەرلەردىڭ تاپشىلىعى وتكىر تۇر. مىسالى، شارباقتى اۋدانىندا اۋماقتىڭ باسىم بولىگىن ورمان، ال پاۆلودار مەن تەرەڭكول اۋداندارى ەرتىس وزەنىنىڭ جاعاسىندا ورنالاسقاندىقتان سۋارمالى القاپ الىپ جاتىر. بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن جالپى اۋماعى شامامەن 100 مىڭ گەكتار بولاتىن 200 گە جۋىق جەر ۋچاسكەسى مەملەكەتكە قايتارىلادى. سونداي- اق جايىلىمدار كولەمى جەر قورىنىڭ ەسەبىنەن ۇلعايتىلادى. وسىلايشا، 380 مىڭ گەكتار اۋماق ەلەكتروندى ساۋدا ارقىلى نەمەسە جەر كوميسسياسى شەشىمىمەن تۇرعىندار مەن شارۋالارعا ۇسىنىلادى، - دەيدى ر. داۋىتبايەۆ.

قورىتا ايتساق، اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەرلەردى تۇگەندەۋ جۇمىستارى جۇيەلى جۇرگىزىلسە، جايىلىم ماسەلەسى دە وڭ شەشىمىن تاپپاق. شارۋالاردى قولدايمىز دەپ اۋىلدا جەكە اۋلادا مال ۇستاعان اعايىن دا ۇمىت قالماۋعا ءتيىس.

پاۆلودار وبلىسى

ورالحان احماديا

egemen.kz