اتام كوز جۇمعاندا بۇركىتىنىڭ جىلاعانىن ەشقاشان ۇمىتپايمىن - قۇسبەگى بالا

كۇنتۋعان اۋلەتى ءۇشىن قۇسبەگىلىك - اتادان ميراسقا قالعان كيەلى قۇندىلىق. قازاقتىڭ اقسۇيەك ونەرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى اۋلەتتىڭ ۇلكەندەرى مەكتەپ جاسىنداعى دياستىڭ بويىنا دا ءسىڭىرىپ ۇلگەرىپتى.
قازاقپاراتتىڭ بۇگىنگى سۇحباتى وسى تاقىرىپقا ارنالادى.
دياس، ميراس، الماس - ۇشەۋى دە قۇسبەگىلىكتىڭ قىر-سىرىن اتاسى كۇنتۋعان توقتىباي ۇلىنان ۇيرەنگەن ەكەن. قازىر قولى قالت ەتسە، نۇر-سۇلتاننان 38 شاقىرىم جەردەگى سوفيەۆكا اۋىلىنا تارتىپ تۇرادى. قىران قۇستىڭ ساڭقىلداعان ءۇنىن ەستىمەسە، ەلەگىزيتىن ادەت تاپقان ۇشەۋى دە.
«ەس بىلگەننەن اتامنىڭ، اكەم مەن اعالارىمنىڭ بۇركىت باپتاعانىن كورىپ ءوستىم. اكەمىز اتا-بابا جولىن جالعاپ، ساياتشىلىق سايىستاردا ونەر كورسەتۋىمىز كەرەك ەكەنىن قۇلاعىمىزعا قۇيىپ وتىرادى. بۇركىتپەن دوستىعىم وسىلايشا 5 جاسىمنان باستالدى. اۋىلدا وسكەندىكتەن بۇركىتكە «كوك تاعىسى ەكەن-اۋ» دەپ قاراعان ەمەسپىن. اتام كوپ نارسەنى ۇيرەتتى. بۇركىتتى بالاپان كۇنىنەن، جۇمىرتقانى جارىپ شىققان كەزدە-اق باۋلي باستاعان دۇرىس دەپ وتىراتىن. اۋەلى ەت بەرىپ، ادامعا ۇيىرسەك ەتەمىز. ودان كەيىن قولعا قوندىرۋ باستالادى»، - دەپ باستادى دياس اڭگىمەسىن.
قازىر ول 14 تە. م. ماقاتايەۆ اتىنداعى 74№ گيمنازيانىڭ 8-سىنىبىندا وقيدى. قۇسبەگى رەتىندە تۇڭعىش رەت 6 جاسىندا كوكشەتاۋداعى سايىستا سىنعا ءتۇسىپتى.
«ول سايىسقا اتام ەرتىپ اپاردى. مەنىڭ العىشقى ۇستازىم سول كىسى عوي. ۇشقىر دەگەن قارشىعام بار ەدى. قانجىعام مايلانىپ، ءبىرىنشى ورىن العاندا قۋانىشىمدا شەك بولعان جوق. بۇركىتشى مەن قىران قۇستىڭ اراسىنداعى بايلانىس تىم نازىك ءارى تىم بەرىك. كەز كەلگەن قىران كەز كەلگەن قۇسبەگىمەن نەمەسە كەز كەلگەن قۇسبەگى كەز كەلگەن قۇسپەن ءتىل تابىسىپ كەتە المايدى. ءار قۇستىڭ بابىن يەسى عانا بىلەدى. كۇندەلىكتى تاماعىن شاقتاپ بەرىپ، كۇتىمىن جاساۋدان بولەك قۇستى ەركەلەتىپ، وزىڭە جاقىن ەتۋدىڭ جولدارى بار. ويتكەنى قىران قۇس تا ادام سياقتى ەستى. ءبارىن سەزىپ، ءبىلىپ تۇرادى. مەنى العاشقى جارىستا جەڭىسكە جەتكىزگەن ۇشقىر قازىر جوق. ول ولگەن سوڭ بۇركىت باۋلۋعا كىرىستىم. ونىڭ دا اتىن ۇشقىر دەپ قويدىق. ءوزى وتە ەپتى ءارى جىلدام. ۇشقىر دەسە، دەگەندەي-اق. اتامىز دا جولىمدى جالعاڭدار دەگەندى ءجيى ايتاتىن. بەرگەن سۇحباتتارىنىڭ بارىندە اۋلەتىمىزگە ءتان ءتول ونەر دەپ ايتاتىن. سوندىقتان قۇسبەگىلىكتى ۇزبەي، شامامىزشا جالعاپ كەلەمىز»، - دەيدى دياس.
قۇسبەگىلىك ونىڭ ساباعىنا كەرى اسەر ەتپەگەن. وقۋ وزاتى بولا ءجۇرىپ، سامبو كۇرەسىمەن اينالىسۋعا ۋاقىت تابادى. ناۋرىز مەرەكەسى سياقتى سالتاناتتى شارالار كەزىندە مەكتەپكە قىرانىن الا بارادى. مۇندايدا بۇكىل وقۋشىلاردىڭ نازارى قۇسبەگى بالا مەن بۇركىتكە اۋادى. بۇركىتتى باپتاۋ مەن باۋلۋدىڭ قانداي قۇپيالارى بار؟ قۇستى قولدان جەمدەۋ قاۋىپتى ەمەس پە؟ كوكتەگى قىران تۇگىل قوراداعى مالدىڭ ءوزى تاڭسىققا اينالىپ بارا جاتقان قالانىڭ بالالارى ءۇشىن مۇنىڭ ءبارى قىزىق.
دياس اتاسى مەن اعالارىنان كورگەنىن ىستەپ، ىزىندەگى ىنىلەرىن دە بۇركىتشىلىككە باۋلىپ ءجۇر. ءتىپتى «شاكىرتتەرى» العاشقى جەتىستىكتەرگە جەتە باستاپتى. جۋىقتا عانا پاۆلوداردا قۇسبەگىلەر چەمپيوناتى ءوتىپ، كۇنتۋعان اۋلەتىنىڭ ءۇش بالاسى بىردەي جۇلدەگە ءىلىندى.
دياس بۇركىت باپتاۋدان، ميراس يتەلگى باپتاۋدان، الماس قارشىعا باپتاۋدان ءۇشىنشى ورىن يەلەنگەن. ءبىز بارعاندا ەڭ جاس قۇسبەگى الماس ۇيدە بولماي شىقتى. ەسەسىنە ميراسپەن تىلدەسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى.
«قۇسبەگىلىكپەن 11 جاسىمنان باستاپ اۋەستەندىم. قازىر 12 دەمىن. اعالارىمنىڭ قۇس باپتاعانىنا قىزىعا قارايتىنمىن. قىراننان قورقۋ دەگەندى بىلمەي ءوستىم. پاۆلودارداعى سايىس ومىرىمدەگى ءبىرىنشى جارىس ەدى. جۇلدەلى ورىن العانىم مەنى دە قاناتتاندىردى»، - دەيدى ميراس.
دياستىڭ ايتۋىنشا، جاۋاپتى جارىس كەزىندە بۇركىتكە ەرەكشە باپ كەرەك.
«بۇركىت توق بولسا، جىلدام ۇشا الماۋى مۇمكىن. سوندىقتان ورتا قۇرساق ەتىپ جەمدەيمىز. بابىن كەلىستىرەم دەپ ءجۇرىپ شامىرقاندىرىپ الۋعا تاعى بولمايدى. ەتتى دە تاڭداپ بەرگەن ءجون. بۇركىتكە بالانى كۇتكەندەي باپ كەرەك، قىسقاسى. جازدا تاماقتان شەكتەمەيمىز. تويعانىنشا جەي بەرەدى. ال قىستا بابىندا بولۋى كەرەك. ويتكەنى العاش قار تۇسكەننەن كەيىن ولاردىڭ جارىس ماۋسىمى باستالادى. اشقۇرساق بۇركىت العىر بولادى. سوندىقتان تاماقتان شەكتەۋگە تۋرا كەلەدى. ال جازدا قويان، تۇلكى، سۋىر، كوگەرشىن ەتىن بەرەمىز»، - دەدى جاس بۇرتكىتشى.
قانشا جەردەن كوك تاعىسى دەسەك تە، بۇركىت تە ادامعا باۋىر باسقىش كەلەدى ەكەن.
«ولار شىنىمەن دە ءبارىن تۇسىنەدى. ەركەلەيتىن، مۇڭعا باتاتىن كەزدەرى بولادى. اتامىزدىڭ اقبالاق دەگەن بۇركىتى بولدى. اتام كوز جۇمعاندا بۇركىتتىڭ كوزىنەن جاس شىققانىن كوردىك. بۇل ءساتتى ەشقاشان ۇمىتپاسپىن. قازىر اقبالاقتىڭ جاسى 28 دە. ال مەنىڭ بۇركىتىم ۇشتە. بۇركىتتەر سەزىمتال دەپ وتىرمىز عوي، جارىستا جەڭىسكە جەتكە كەزدە قاناتىن قايتا- قايتا قومداپ، اينالاسىنا جارق-جۇرق ەتىپ قاراپ، جەلپىنىپ قالادى»، - دەپ كۇلەدى دياس.
ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، ادامنىڭ نيتەى تازا بولسا، دوستىق پەيىلدى بۇركىت تە تەز اڭعارادى.
«ەڭ باستىسى ۇرەي بولماۋى كەرەك. بابىن ءدال تاۋىپ، جاقسى كۇتىم جاساسا، ول دا تەز ۇيرەنىسىپ كەتەدى. شىنىمەن ساياتشىلىققا اۋەستىگىڭىز بولسا، قۇسبەگىلىكتى ۇيرەنۋ اسا قيىن ەمەس. ۇشقىرىممەن بىرگە ازيا چەمپيونى اتانىپ، اتامنىڭ جولىن ابىرويمەن جالعاعىم كەلەدى»، - دەيدى بۇركىتشىلەر اۋلەتىنىڭ ۇرپاعى.
ءۇش بالاسىنىڭ قۇسبەگىلىككە اۋەستىگىن اناسى دا قولداپ وتىر.
«اتامىز كوزى تىرىسىندە تالاي سۇحبات بەردى. تالاي جىل اۋىلدا تۇردىق. بالالاردىڭ ءبارى جاس كۇنىن سوندا وتكىزدى. بالالارىمنىڭ بابا جولىن جالعاپ جۇرگەنى قۋانتادى. قۇسبەگىلىكتى ابىرويمەن جالعاپ جۇرگەن بالالارىمدى ماقتا تۇتامىن»، - دەيدى گۇلميرا جينالىس.
ال جاس بۇرتكىتشىلەردىڭ اكەسى بازاربەك كۇنتۋعان رەسپۋبليكالىق «قۇسبەگىلىك» فەدەراتسياسىندا اعا باپكەر بولىپ جۇمىس ىستەيدى.
«كونە ونەردى جانداندىرۋ ەلىمىزدە تىم كەش قولعا الىندى. ال استانا اۋماعىندا بۇركىتشىلىكتى قايتا دامىتۋدى باستاعان اكەمىز كۇنتۋعان بولاتىن. استانادا قۇسبەگىلەر مەكتەبىن اشىپ، «بۇركىت» دەگەن كىتاپ تا جازدى. جىل سايىن سول كىسىنىڭ اتىنداعى حالىقارالىق تۋرنير ءوتىپ تۇرادى. قازىر ۇرپاقتارى بابا جولىن ابىرويمەن جالعاپ، سايىستاردا جۇلدەلى ورىن الىپ ءجۇر»، - دەيدى بازاربەك كۇنتۋعان.
ول قۇسبەگىلىك ونەردىڭ قايتا جاندانۋى - تاۋەلسىزدىكتىڭ يگىلىگى دەپ ەسەپتەيدى.
«قۇسبەگىلىكتىڭ ۇلتتىق سپورت تۇرىنە ەنىپ، ەرەجەسى بەكىتىلۋى، ءار وبلىستا فەدەراتسيا فيليالدارىنىڭ جۇمىس ىستەپ تۇرۋى تاۋەلسىزدىكتىڭ يگىلىگى دەپ بىلەمىن. بۇركىت ءبىزدىڭ تۋىمىزدا بار. ەلدىڭ 10 وبلىسىندا جانە ءۇش قالادا قۇسبەگىلىك بولىمدەرى بار، وندا باپكەرلەر جۇمىس ىستەيدى. وڭىرلەردە قۇسبەگىلىككە دەگەن سۇرانىس بىرتىندەپ ارتىپ كەلەدى. اسىرەسە جاستاردىڭ اۋەستەنە باستاۋى قۋانتادى. قۇسبەگىلىك - جاس تاڭدامايتىن ونەر. ەڭ باستىسى، نيەت پەن قىزىعۋشىلىق بولۋى كەرەك. ءبىراق بۇل ەكىنىڭ ءبىرى بۇركىتشى بولا الادى دەگەن ءسوز ەمەس. قۇس پەن ادام اراسىنداعى بايلانىس وتە ماڭىزدى. قۇس يەسىن ۇنەمى ىزدەپ تۇرادى. اۋىرىپ قالسا نەمەسە قايتىس بولسا، كوزىنەن جاس شىعارىپ، قايعىرا دا بىلەدى. قازىر بولاشاق قۇسبەگىلەردى ارنايى ادىستەمەممەن دايىنداۋ قولعا الىنعان. قۇستى قولعا ۇيرەتۋ، ونىمەن ءتىل تابىسۋ امالدارىن ۇيرەتۋدىڭ ناقتى رەگلامەنتى بار. جىل سايىن ەلىمىزدە ءتۇرلى سايىستار وتەدى. مىسالى، بيىل شىعىس قازاقستان وبلىسىندا پرەزيدەنت كۋبوگىن وتكىزبەكشىمىز. ول جارىسقا بىرنەشە ەلدەن قۇسبەگىلەر كەلەدى دەپ جوسپارلانعان»، - دەيدى بازاربەك كۇنتۋعان.