شىڭعىس حاننىڭ وسيەت ءسوزى
جارتى الەمنىڭ بيلەۋشىسى بولعان ۇلى قاعان شىڭعىس حاننىڭ وسيەت سوزدەرىن بىلەسىز بە؟! ءبىز مۇنى حالقىمىزدىڭ كلاسسيك جازۋشىسى مۇحتار ماعاۋين اتامىزدىڭ سوڭعى شىققان «شىڭىس حان» كىتابىنان ىزدەپ كوردىك. ەندەشە، وقي وتىرىڭىز!
شىڭعىس حاننىڭ قىزى الاعاي- بيكەنى ۇزاتاردا ايتقانى: «جاڭا جۇرتىڭا يگىلىك، ىزگىلىك اپار. كۇيەۋىڭ كوتەرىلسە، دەمەۋىش بول، شايقالسا سۇيەنىش بول، تايعاناسا تايانىش بول. كىسى عۇمىرى قىسقا، ءبىراق ابىرويلى اتاق ماڭگىلىك. ەڭ جاناشىر دوسىڭ - اقىل- پاراساتىڭ، ەڭ زۇلىم دۇشپان - تەجەۋىش اشۋىڭ. توڭىرەگىندە سەەتىن دوس كوپ بولار، ءبىراق ەڭ بەرىگى - ءوزىڭنىڭ اق- ادال جۇرەگىڭ. دۇنيەدە ايالايتىن اسىل كوپ بولار، ءبىراق ەڭ قىمباتى - ءوزىڭنىڭ ءومىرىڭ. ادال جۇرسەڭ، ارنەدەن جولىڭ اشىق بولار. اقىلمەن شەشسەڭ، عۇمىرىڭ ۇزارا تۇسەر. قيىندىقتان قاشپا، جازا باسپا!» - دەپتى («التىن توپشى» بويىنشا) . م. ماعاۋين «شىڭعىس حان»، 1- توم، 362-بەت.
شىڭعىس حان ايتقان... «ۇلدار - اكەلەرىنىڭ ۇلگى- ونەگەسىن ۇستانباعان، ىنىلەر - اعالارىن تىڭداماعان، كۇيەۋلەر - ايەلدەرىنە سەنىم ارتپاعان، ايەلدەر - كۇيەۋلەرىنىڭ ىرقىمەن جۇرمەگەن، ەنەلەر - كەلىندەرىن حوش كورمەگەن، كەلىندەر ەنەلەرىن سىيلاماعان، ۇلكەندەر - كىشىلەرىن ەسىركەمەگەن، كىشىلەر - ۇلكەندەردىڭ كەڭەسىن الماعان، باستىقتار - ءوز قىزمەتشىلەرىن عانا جاقىن تۇتىپ، سىرتقارى قاۋىمدى ەلەمەگەن، ۇلىقتار - بار يگىلىكتىڭ باسىندا وتىرسا دا ەل- جۇرتىن بايلىققا جەتكىزۋدى ويلاماعان جانە ەشكىمگە قايىر جاساماعان، ادەت- عۇرىپ پەن زاڭدى («جوسىن مەن جاساقتى» ) اياققا باسقان، اقىلدان ازىپ، ءتاۋباسىن ۇمىتقان، ءسويتىپ ءوز ۇلىسىنىڭ جاۋى بولىپ شىقان جاعدايدا، ۇرى- قارىلار مەن الاياقتار، جالعانشىلار مەن كاززاپتار جارىق كۇندى قاراڭعى تۇنگە اينالدىرادى، (ەلدىڭ) بار قازىناسى تالاۋعا تۇسەدى، ات- ارىپ، (ازامات- قاجىپ)، اسكەر - قۋات- كۇشىنەن ايىرىلادى، حالىق - ءىرىپ- ءشىرىپ، توزعىنداپ، باردان - جوققا اينالادى» («جيناقتى تاۋاريح» ) . م. ماعاۋين «شىڭعىس حان»، 1- توم، 354-بەت.
ءتورت ۇلىنا ارناپ ايتقان جانە ءبىر ءسوزى: «زاڭعار تاۋلاردان استىم، تەرەڭ تەڭىزدەر كەشتىم، تارالعى سوزىلعانشا، ۇزەڭگى قاجالعانشا تىنىم تاپپادىم، قانشاما حالىقتى عۇزىرىما قاراتىپ، ءبىر ۇلىس قىلىپ ۇيىستىردىم. ەندى سەندەردىڭ كەزەگىڭ. تالاي جۇرتتى الارسىڭدار، ءبىراق ءتانىن ەمەس، جانىن وزدەرىڭە قاراتىڭدار. نيەت- پەيىلى سەندەردىڭ جاعىڭدا بولسا، اياعى مەن باسى قايدا كەتەر دەيسىڭ» («التىن توپشى). م. ماعاۋين «شىڭعىس حان»، 1- توم، 356-بەت
«كۇيكى سەزىمگە بوي الدىرماڭدار. ادىلەتپەن، اقىلمەن وكىم قۇرىڭدار. كەۋدەڭ قابىنعاندا، اشۋ- ىزا اۋزىڭنان اسىپ توگىلمەسە، ارىلداعان ارىستاندى ىرقىڭا كوندىرگەن ەسەپتى. ءوزىڭدى ءوزىڭ ۇستاي الماساڭ، وزگەنى قالاي بيلەمەكسىڭ. القىمعا تىعىلعان دولىعىن جەڭگەن ادام - دوكەي ءپىلدى الىپ جىققان ەسەپتى. تۇلدانا شاتىناپ ءجۇرىپ جۇرتىڭدى قالاي ۇستارسىڭ» («التىن توپشى» ). م. ماعاۋين «شىڭعىس حان» ، 1- توم، 357-بەت.
Massaget.kz
