استىق ەكسپورتىنا تىيىم سالىنۋى مۇمكىن بە؟
ويتكەنى مۇنداي شەشىمگە دەيىن جاسالعان كەلىسىمدەر دە ورىندالماي جاتىر. «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنا ءتۇسىپ جاتقان شاعىم كوپ. وسى استىقتى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اياسىنان تىس جەرلەرگە ساتۋعا تىيىم سالىنۋى مۇمكىن. كوميسسيا تاراپىنان كوتەرىلگەن بۇل باستاماعا بىزدەگى شارۋالاردىڭ كوزقاراسى قانداي؟ قازاقستان استىقتى ىشكى سۇرانىستان ەكى جارىم ەسە كوپ وندىرەدى.
«شارۋالاردىڭ جوعارعى كەڭەسى» قاۋىمداستىعىنىڭ تاۋەلسىز ديرەكتورى كيريلل پاۆلوۆتىڭ سوزىنشە، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيانىڭ وداققا مۇشە ەلدەرگە استىق پەن سۇيىق ماي ساتۋعا ۋاقىتشا شەكتەۋ قويۋدى ۇسىنۋى قيسىنسىز. ۇيىم ءوز ماقساتىن كەيبىر اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى تاپشىلىعىنىڭ الدىن الۋمەن ءتۇسىندىردى. الايدا بىزدەگى كاسىپكەرلەر مۇنداي شەكتەۋگە تۇبەگەيلى قارسى.
قاۋىمداستىق وكىلىنىڭ سوزىنشە، الەمدەگى استىق ەكسپورتىنىڭ 30 پروتسەنتى رەسەي مەن ۋكرايناعا تيەسىلى. دەمەك بۇل مەملەكەتتەر وسىنداي ەكونوميكالىق سانكسيانى كوزدەپ وتىرۋى مۇمكىن دەيدى كيريلل پاۆلوۆ.
ول مۇنداي شەكتەۋگە جول بەرسەك، قاتتى شىعىنعا باتامىز دەگەن كۇدىگىن جاسىرمادى. قازاقستاننىڭ استىق وداعى دا ەكسپورتتى شەكتەۋگە قارسىلىعىن ءبىلدىردى. ەۆگەني كارابانوۆ بيىل 3,5 ميلليون توننا استىقتى ەكسپورتتاۋ جوسپارلانىپ وتىرعانىن ايتتى. ونسىز دا ەلدەگى اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى بيىلعى شىلدەگە دەيىن كۇنباعىس داقىلى مەن مايىن كۆوتا بويىنشا عانا سىرتقا ساتۋعا رۇقسات ەتكەن ەدى. ءبىراق قازىردىڭ وزىندە رەسەيلىك استىققا مۇقتاج شارۋالارىمىز بار. ونىڭ 20-سى «اتامەكەن» كاسىپكەرلەر پالاتاسىنا شاعىمداندى.
ەسكە سالايىق، كورشى ەل 30- ماۋسىمعا دەيىن استىق ەكسپورتىنا شەكتەۋ قويعان بولاتىن. الايدا تىيىمعا دەيىن جاسالعان كەلىسىمدەر دە ورىندالماي جاتقان كورىنەدى. وسىنداي ماسەلەگە تاپ بولعان كاسىپكەرلەر پالاتاعا حابارلاسا الادى.
ال اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى ەربول قاراشوكەيەۆ «كەڭ دالا» باعدارلاماسى اياسىندا كوكتەمگى ەگىس ناۋقانىنا 70 ميلليارد تەڭگەگە دەيىن جەڭىل نەسيە بولىنەتىنىن، ال ازىق- تۇلىك كورپوراتسياسى ارقىلى فورۆاردتىق ساتىپ الۋعا 80 ميلليارد تەڭگە قاراستىرىلعانىن جەتكىزدى. ساراپشى: ەلدەگى سالىق جۇيەسىن وزگەرتۋ كەرەك
ەلدەگى شيكىزات ەكسپورتىنا مونيتورينگ كەرەك. قارجىلىق كەڭەسشى راسۋل رىسمامبەتوۆ وسىلاي دەيدى. بۇل وفشورلىق كومپانيالارعا تابىسىنىڭ ءبىر بولىگىن شەت ەلدە قالدىرۋىنا جول بەرمەۋ ءۇشىن قاجەت. ويتكەنى وتاندىق شيكىزاتتى وفشورلىق كومپانياعا الدىرىپ، ول جاقتان باسقا مەملەكەتكە اتتاندىرىپ وتىرعان پىسىقايلار بار. ياعني دەلدال مەن وفشورلىق كومپانيا كىرىستىڭ ءبىر بولىگىن وزىنە الىپ وتىر دەگەن ءسوز. ال پايداسىن قازاقستانعا ەنشىلەۋ ءۇشىن ىشكى- سىرتقى ينۆەستورلارعا جاعداي جاساۋ ماڭىزدى. ولار بىزدەگى زاڭنامادان قورىقپاۋى ءتيىس. ەلدە اقشا ۇستاپ، قاجەت بولسا، سوتتاسۋعا ەركىندىك بەرىلۋى كەرەك.
ساراپشىنىڭ پايىمىنشا، ادىلەتتى زاڭ بار جەردە، ءادىل تۇردە جۇمىس ىستەۋدەن ەشكىم دە قاشپايدى. مىسالى، قازاقستانداعى سالىق جۇيەسى كوپشىلىككە تۇسىنىكتى ەمەس. ءار تارماعىن بۇگە- شۇگەسىنە دەيىن ەجىكتەپ وتىراتىن ۋاقىت قايدا؟
راسۋل رىسمامبەتوۆ: «ەلدەگى كاسىپ يەلەرىن زاڭسىز جولعا تۇسىرەتىن بىردەن- ءبىر سەبەپ وسى» دەيدى. ساراپشى حالىقتىڭ زاڭ اياسىندا جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن جۇيەنى قايتا قاراۋعا كەڭەس بەرەدى. ونىڭ ۇستىنە ايىپپۇل مولشەرىن ازايتۋ دا وزەكتى ماسەلە. راسۋل رىسمامبەتوۆ سىرتقا شىعارىلعان 10-20 ميلليون دوللاردان اسا قاراجاتتى سالىق ورگاندارى جەكە- جەكە باقىلاۋى كەرەك دەگەن پىكىردە. ەلىمىز ءبىرقاتار حالىقارالىق ۇيىممەن كەلىسىم جاساعان. سوندىقتان ونداي مۇمكىندىك بار.
راسۋل رىسمامبەتوۆ، قارجىلىق كەڭەسشى:
- وفشورلىق كومپانيالاردىڭ بارىنە قىرىڭ قاراۋعا بولمايدى. ءبىراق قازاقستاندا قۇرىلۋى ءتيىس شەتەلدىك كومپانيالار بولادى. الايدا بىزدەگى زاڭ جۇيەسى ينۆەستورعا ءتيىمسىز بولىپ، ول ودان دا لوندوندا اشايىق دەۋى مۇمكىن. بۇل قاۋىپتى وفشور.
دەمەك ينۆەستور اقشانىڭ ءبىر بولىگىن شەتەلگە شىعارۋعا نيەتتى. دەپۋتاتتار ايتىپ وتىرعانداي، بارلىق وفشورلىق كومپانيامەن كۇرەس باستاپ كەتسەك، كەي ءادىل ينۆەستورلار بىزبەن جۇمىس ىستەي الماي قالادى. سوندىقتان بۇل اقشا كىمنىڭ قالتاسىنان شىققانىن دا ەسكەرۋ كەرەك. راسىندا ەلدەن قىلمىستىق جولمەن شىعارىلعان قاراجات قايتارىلۋى ءتيىس.
www.24.kz
