اباي، ۇلىتاۋ، جەتىسۋ وبلىستارىنىڭ قۇرىلاتىنى - تاريحي ادىلەتتىلىكتىڭ ورناۋى
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ بۇگىنگى جولداۋىندا بۇرىنتاراتىلعان وبلىستاردىڭ قايتا قۇرىلىپ، جاڭا اتاۋعا يە بولاتىنى تۋرالى باستاماسىنا بايلانىستى اتىراۋلىق عالىم اققالي احمەت وسىنداي پىكىر ءبىلدىردى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.
«ءار ەلدىڭ دامۋ تاريحىندا جەتىستىكتەر دە، كەمشىلىكتەر پەن ولقىلىقتار دا كەزدەسەتىنى داۋسىز. بۇل - زاڭدىلىق. دەگەنمەن، تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلىندا ەكونوميكالىق ورلەۋگە قول جەتكىزدىك. تۇرعىنداردىڭ الەۋمەتتىك تۇرمىسىن جاقسارتۋعا قوردالانعان پروبلەمالارعا تولىق شەشە الماعانىمىزدى جوققا شىعارۋعا بولمايدى. ءبىز بيىلعى قارالى قاڭتارداعى دۇربەلەڭگە تولى وقيعالاردان سوڭ بۇرىنعى تاپتاۋرىن جولمەن جۇرە بەرۋگە بولمايتىنىن تۇسىندىك. ەندى ەلدىڭ مىزعىماس بىرلىگىن ودان ءارى نىعايتىپ، ەكونوميكالىق-الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى وڭ شەشۋدىڭ جەدەل ءارى وڭتايلى جولىن تابۋىمىز قاجەت. بۇل - جاڭا قازاقستاندى قۇرۋ. ويتكەنى، قاڭتارداعى وقيعالاردان كەيىن ەل تاريحىنىڭ جاڭا ءداۋىرى باستالدى»، - دەيدى ح. دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى اققالي احمەت.
عالىمنىڭ ايتۋىنشا، كەزىندە سەمەي، جەزقازعان، تالدىقورعان وبلىستارىنىڭ تاراتىلعانى ەجەلدەن ناعىز قازاقىلىقتىڭ قايماعى بۇزىلماعان وڭىرلەردىڭ تۇرعىندارىن، جالپى، قازاق قوعامىن ءارى-ءسارى كۇيگە تۇسىرگەنى داۋسىز.
«ويتكەنى، ەلىمىزدىڭ شەجىرەلى تاريحىندا اتالعان وبلىستاردىڭ قاي-قايسىسىنىڭ دا الاتىن لايىقتى ورنى بار. ماسەلەن، سەمەي ءوڭىرى - الاشوردانىڭ تۋى تىگىلگەن، قازاقتىڭ دارا داناسى اباي مەن سولاقاي ساياساتتىڭ قۇربانى بولعان شاكارىمنىڭ كىندىك قانى تامعان كيەلى مەكەن. بۇل وڭىردە ۇلى ابايدى الەمگە تانىتقان جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆ پەن ابايتانۋشى عالىم قايىم مۇحامەدحانوۆتاي ۇلتىمىزدىڭ ءبىرتۋار زيالىلارى دۇنيەگە كەلگەن. اباي - ۇلتتىڭ نامىسى، ۇلتتىڭ رۋحى رەتىندە ءار قازاقتىڭ جۇرەگىنەن ورىن العان دانا. الايدا، كەزىندە ك س ر و- نىڭ باسشىلارى سەمەي جەرىن اتوم بومباسىنىڭ سىناق الاڭىنا اينالدىرىپ، قازاقتىڭ باسىنا زوبالاڭ تۋدىردى. سونىڭ زاردابى ءالى جويىلعان جوق. ال، ۇلىتاۋ - ۇلتىمىزدىڭ تۇڭعىش قۇرىلتايى وتكەن ۇلىق مەكەن. مۇندا ەل تاريحىنىڭ قايتالانباس جادىگەرىنە اينالعان قورعاندار مەن قورىمدار، جوشى حان مەن الاشا حاننىڭ كەسەنەلەرى ورنالاسقان. حالقىمىز «جەر جانناتى - جەتىسۋ» دەپ تەگىن ايتپاعان. بارشا قازاق قادىر تۇتاتىن، جۇرەگىنە جىلىلىق ۇيالاتاتىن ىستىق مەكەنگە اينالعان وسىنداي وڭىرلەر جاڭا اتاۋمەن وبلىس رەتىندە قايتا قۇرىلعالى وتىر. پرەزيدەنتتىڭ اتالعان وڭىرلەردى اباي، ۇلىتاۋ، جەتىسۋ وبلىستارى رەتىندە قايتا قۇرۋ جونىندەگى باستاماسى - تاريحي ادىلەتتىلىكتىڭ ورناۋى»، - دەيدى پروفەسسور.
عالىمنىڭ پىكىرىنشە، ءۇش وبلىس قايتا قۇرىلسا، سول وڭىرلەردەگى تۇرعىندار ءۇشىن ءتيىمدى تۇستارى بار.
«بۇل قازىرگى وبلىستاردىڭ ورتالىقتارىنان شالعايدا ورنالاسقان اۋداندار مەن اۋىلدارداعى تۇرعىنداردىڭ الەۋمەتتىك تۇرمىسىن جاقسارتۋعا جول اشاتىن وڭ شەشىمدەر قابىلداۋعا ىقپال ەتەدى. دەربەس وبلىستىڭ ورتالىعى رەتىندە سەمەي، جەزقازعان، قاپشاعاي قالالارىنىڭ تىنىس-تىرشىلىگىنە قان جۇگىرەدى. اۋداندار مەن اۋىلداردىڭ ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمىن جاڭارتۋعا قارجى كوبىرەك بولىنە باستايدى. ەندىگى باستى ماسەلە - جاڭادان قۇرىلاتىن وبلىستارعا جەرگىلىكتى تۇرعىندارمەن ءتىل تابىسا الاتىن، ولاردىڭ كوڭىلىندەگى الەۋمەتتىك تۇيتكىلدى تاپ باسا بىلەتىن، قازاقشا ويلاپ، ۇلتتىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارىن جاڭعىرتۋدا باتىل قيمىلدايتىن، جاڭاشا ويلايتىن ىسكەر باسشىلار تاعايىندالار دەگەن ءۇمىت بار. اسىرەسە، جاڭاشىل جاستارعا باسىمدىق بەرىلگەنىن قالار ەدىم»، - دەيدى اققالي احمەت.
